سیاست تحریم و ضد تحریم

پیشینه ی تحریم:

ایجاد اولین تحریم ها در ایران توسط دولت بریتانیا انجام شد .باوقوع جنگ جهانی اول ،ووخیم تر شدن اوضاع اقتصادی،اجتماعی وسیاسی ایران ،مبادله ی پول ایرانی توسط انگلستان متوقف شد تا با کاهش فروش پول ملی کشور ،بر وخامت اوضاع اقتصادی افزوده شود ¹ .انگلیس در ادامه ی سیاست های مزوّرانه اش به منظور واکنش در برابر انتخاب دکتر مصدق،که ملی سازی صنعت نفت را دنبال می کرد ،در اثرتهدید کشورهای خریدار نفت ایران ،هر چند که ایران حاضر بود نفت خود را کمتر از قیمت جهانی به فروش برساند،باعث شد خریدارانی برای نفت ایران پیدا نشود ؛در این هنگام اولین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران صادر شد .در سال 1980 تحریم های اقتصادی وسیع تری در واکنش به تصرف سفارت امریکا در تهران ،علیه ایران وضع شد . کارتر رئیس جمهور وقت امریکا که از تلاش های دیپلماتیک برای حل بزرگترین دردسر سیاست خارجی دولتش مأیوس شد، ده روز پس از اشغال سفارت ،دستور مسدود کردن کلیه ی دارایی های ایران در بانک های امریکایی ،در داخل و خارج را صادر کرد ² وی به شورای امنیت به جهت تحریم اقتصادی ایران مراجعه و موفق شد با ده رأی مثبت ،تحریم اقتصادی علیه ایران را به تصویب برساند اما با وتوی شوروی روبرو شد و پس از وتوی قطعنامه ی تحریم اقتصادی ایران ،سایروس ونس ،وزیر خارجه ی امریکا از کانال های متعدد برای مذاکره با ایران اقدام کرد وبا شکست روبرو شد .³ در این تحریم فروش تجهیزات نظامی به ایران که در زمان محمد رضا پهلوی به امضا رسیده بود ،لغو گردید و دوازده بیلیون دلار دارائی های ایران طبق دستور اجرایی 12170⁴ در امریکا مصادره شد . پس از فرمان آزاد سازی گروگان ها توسط حضرت امام (ره)در26 آبان 58 به ظاهر تحریم ها لغو و دولت های اروپایی از جمله اتحادیه ی اروپا و ژاپن که متعاقبا به امریکا پیوسته بودند ،از ادامه ی تحریم ایران دست کشیدند ولی امریکا بر خلاف تعهدات خود عمل نمود و تحریم های گسترده تر علیه ایران وضع نمود . در دوره ی جنگ ایران وعراق که امریکا از رژیم بعث آشکارا حمایت می کرد طبق تصمیم کنگره ی امریکا ،ورود کالاهای امریکایی به ایران تحریم شد ⁵ .از مهمترین تحریمات این دوره منع فروش تجهیزات نظامی به ایران بود و در پی بمب گذاری نیروگاه نظامی امریکا در لبنان در سال 1984 امریکا ،ایران را در لیست کشورهای حامی تروریست قرار داد و مخالفت با اعطای وام توسط بانک جهانی نیز در این دوره صورت گرفت و دوره ی جدیدی از تحریم ها را امریکا پس از جنگ ایران وعراق برای تحقق نظم نوین بین المللی خود به اجرا در آورد .

کلینتون سیاست تازه ای را با عنوان مهاردو جانبه که تحریم های جدیدی علیه ایران را رقم می زد ، با هدف جلوگیری از برتری یافتن ایران در منطقه ومهار نظامی و اقتصادی جمهوری اسلامی در پیش گرفت از ویژگی های تحریم های این دوره فرامرزی بودن آن بود که هم اشخاص حقوقی امریکا وهم اشخاص حقوقی غیر امریکایی موظف بودند تحریم های مورد نظر امریکا را اعمال و پشتیبانی کنند و در غیر اینصورت با برخورد ومجازات امریکا مواجه می شدند . در این زمان مصوبه ای در مورد تحریم ایران توسط دولت کلینتون ابلاغ شد ک اساس آن علاوه براینکه تحریم های قبلی تجدید می شد ،تحریم کامل تجاری ایران و هرگونه سرمایه گذاری و صادرات کالا حتی از کشورهای غیر امریکا نیز ممنوع شد . در آوریل 1998 ده موسسه روسی به دلیل مشارکت در توسعه صنعت موشک سازی تحریم شدند و پس از آن ایران به دلیل نقض آزادی، مورد تحریم های جدیدی قرار گرفت .در سال 2000 قانون منع گسترش قوه ی نظامی ایران با هدف جلوگیری از صدور تکنولوژی نظامی به ایران تصویب شد . امریکا پس از تحریم های نظامی که در بند 5 قطعنامه ی 1696 نیز آمده است از تمام کشورها خواسته است از انتقال هرگونه اقلام ،مواد و کالا وفناوری که می تواند به فعالیت های مربوط به غنی سازی و باز فرآوری و برنامه های موشکی بالستیک ایران مربوط شود ،جلوگیری کنند. امریکا پس از تحریم های نظامی ،اقتصادی و سیاسی پا را فراتر گذاشته و پس از اینکه در سال 2003 جمهوری اسلامی برنامه صلح آمیز هسته ای خود را به دنیا اعلام کرد ، این با ر بهانه ای تازه به دست آورد تا در امور داخلی ایران دخالت کند وبرای مدتی موجبات تعلیق هسته ای ایران را فراهم کرد ودر این مدت فشارها و تحریم های شدیدتری علیه ایران تصویب شد ودر سال 1384 پرونده ی هسته ای ایران پس از بد عهدی اعضای 1+5 و درخواست غیر قانونی آنها مبنی بر تعلیق دائمی فعالیت های هسته ای ایران ،به شورای امنیت ارجاع شد و پس از آن که جمهوری اسلامی تصمیم گرفت به تعلیق دو ساله پایان دهد آژانس بین المللی انرژی اتمی 15 بهمن ماه 1384 (4 فوریه 2006) به ایران اخطار داد اگر غنی سازی اورانیوم در ایران تعلیق نشود موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع واز سال 2006 به بعد قطعنامه علیه ایران صادر شد . در قطعنامه ی 1737 شورای امنیت ایران را وادار به پایان غنی سازی اورانیوم کرد .در قطعنامه ی تحریمی 1747 از تمامی کشورهای جهان خواسته شد تا فعالیت خود با شرکت های ایرانی را که در زمینه ی انرژی هسته ای فعالیت دارند ،محدود کنند و ممنوعیت صادرات و واردات سلاح های سنگین به ایران از موارد صادره در این قطعنامه بود . قطعنامه ی تحریمی 1803 که به موجب آن شورای امنیت 9 ماه پس از صدور قطعنامه 1747 و ناظر به اقدام های لازم در ارتباط با صلح و امنیت جهانی تصویب کرد وبار دیگر با فشار بیشتری در قطعنامه ی تحریمی 1835 شورای امنیت از ایران خواست تا بدون هیچ تأخیری به قطعنامه های پیش در تعلیق برنامه ی هسته ای که فعالیت های غنی سازی و پروژه آب سنگین اراک را شامل می شد ،اهتمام ورزد .در قطعنامه 1929 که در ژوئن 2010 علیه ایران صادر شد وبر اساس آن تحریم ها فراگیر تر شد ،ازجمله عدم فعالیت اقتصادی در مسائل هسته ای و موشکی که ایران از آن منتفع می شود ، ممنوعیت فروش سلاح های نظامی به ایران ،جلوگیری از انتقال فن آوری ها با مساعدت های تکنیکی مربوط به موشک های بالستیک قادر به حمل تسلیحات هسته ای و ممنوعیت انجام هر نوع فعالیتی توسط ایران در این زمینه ،تحریم سپاه پاسداران و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ،لزوم تصویب پروتکل الحاقی ،لزوم معاهده ی جامع منع آزمایش های هسته ای ،اجازه ی بازرسی تمام محموله های هوایی و دریایی ،مسدود کردن دارایی ها ،عدم سرمایه گذاری مشترک با بانک های ایرانی و جلوگیری از تأسیس شعب تازه ی بانک های ایرانی از موارد اعمال شده در این قطعنامه بود . در پس اتفاقات فتنه 88 ،امریکا شکل دادن اعتراضات خیابانی را در دستور کار خود قرار داد ،از طرفی اتفاقات چند ماه اول فتنه ،امریکایی هارا به این نتیجه رساند که با بازی رسانه ای کشورهای بیشتری را برای تشدید تحریم ها علیه ایران همراه کندُ

روان شناسی تحریم:اگر فرض کنیم خانواده ای توسط کسی تحریم اقتصادی شود و با شرایطی مواجه شود که مرد خانواده شغلش را از دست بدهد ،هیچ نانوایی به آنها نان نفروشد و از هیچ فروشگاهی نتوانند مایحتاج خود را تامین کنند ،اولین حالتی که سراغ این خانواده می آید ترس و اضطراب است و اگر زمان این تحریم طولانی شود و راهی برای برون رفت از تحریم و شکستن آن و جود نداشته باشد این خانواده حتما تدابیری برای ادامه ی زندگی و ایجاد راهی برای تسهیل معیشت خود در نظر خواهند گرفت در واقع این خانواده در کوتاه مدت دچار اظطراب و پریشانی می شوند ولی در بلند مدت با مواجه شدن با واقعیت ها مجبور میشوند خودشان مایحتاج خود را تامین کنند . اگر تحریم از سطح خانواده راکه عضو کوچک جامعه است به سطح یک کشور که محدوده ی جغرافیایی بزرگتر ی را در برمی گیرد و جمعیت کثیری را شامل می شود ،تعمیم دهیم به این نکته می رسیم که تاثیر تحریم در کوتاه مدت اتفاق می افتد ولی در بلند مدت برای ادامه ی روند زندگی ،تدابیری توسط افراد خانواده اندیشیده می شود .

تغییر تاکتیک با حفظ هویت :آنچه در مورد تحریم ها مهم به نظر می رسد ، تغییر روش وتغییر جهت گیری امریکا در دشمنی با نظام جمهوری اسلامی است .در نگاه دولت های غربی ،به خصوص امریکا،به تحریم به عنوان ابزاری برای کنترل رفتار کشورها نگریسته می شود ،به همین دلیل تحریم های اعمال شده بر کشورمان فقط در حوزه ی هسته ای نبوده و در حوزه های متفاوت نفتی ،مالی وبانکی،هواپیمایی،پتروشیمی،خودروسازی،کالاهای اساسی و ... این اتفاق افتاده است ،اما آنچه بیشترحائز اهمیت است این است که پافشاری بر روی برداشته شدن واساسا مسئله ی تحریم ها خواست غرب هم بوده است چرا که در ماه های منتهی به انتخابات رئیس جمهوری سال 92 با بزرگنمایی ضعف های اقتصادی کشور،توسط برخی کاندیداها ،بیش از پیش غرب ، به کارایی ابزار تحریم ها مطمئن شد به گونه ای که تنها راه حل مشکلات اقتصادی ، برداشته شدن تحریم ها نامیده شد سخنان وندی شرمن ،معاون امور سیاسی وزارت خارجه ی امریکا و سرپرست تیم امریکایی در مذاکرات ایران با 1+5 پس از انتخابات تا حدی مویّد این موضوع است که انتخابات ایران را متمرکز بر اقتصاد می داند .او متذکر شد که رئیس جمهور می گوید تعهد دارد از جانب عموم مردم و هم از جانب رهبر عالی انقلاب تخفیف در تحریم ها و تقویت وضعیت اقتصادی ایران را تامین کند ⁶ . تبلیغات رسانه ای و سخنرانی ها و مناظره های مشرف به انتخابات ،تنها راه برون رفت از مشکلات و مدیریت کشور را به تحریم ها منتهی کردند و پس از انتخابات نیز با همین رویکرد این مسئله از سوی برخی مسئولین به صورت مداوم تکرار شد .آنچه رئیس جمهوری ایران نیز از اوضاع اقتصادی کشور ترسیم می کرد نیز نشان دهنده ی این مطلب بود که حل مناقشه ی هسته ای و لغو تحریم ها یک ضرورت است نه یک انتخاب . در چنین شرایطی که کاهش تحریم از راه مذاکره به عنوان تنها راه برای به گردش در آمدن چرخ های صنعت و اقتصاد معرفی شد ،توافق ژنو منعقد گردید . پس از این توافق مسئولین ارشد دولتی در اظهارات خود ،(ساختمان تحریم ها فروریخته)،( تحریم ها را کاسه ی شکسته ای که هیچ بند زنی نمی تواندآن را به صورت اول برگرداند )،( قطار تحریم ها را به توقف در آمده )،و (دیوار تحریم ها را ترک خورده دانستند ). ⁷ با وجود تمام این مطالب سیر اعمال تحریم ها نه تنها رو به افول و توقف نرفت ،بلکه تحریم های جدیدی وضع شد .

تحریم های جدید پس از توافق ژنو : در حالیکه انتظار می رفت توافق جلوی تحریم ها را بگیرد ،تحریم های تازه تری به لیست تحریم ها اضافه شد که هم افراد حقیقی را شامل می شد و هم افراد حقوقی را ، واین اتفاقات درست در زمانی که ایران وغرب مشغول مذاکره بودند ،می افتاد .که حتی برخلاف تصور غرب ،مبنی بر شناخت روحیه ی استکبار ستیزی و مقاومت ایرانی ،هیچ واکنش شدیدی از طرف مسئولین صورت نپذیرفت و تنها این موضوع را به سردر گمی در دولت امریکا و عملی بر خلاف روح توافق ژنو نسبت داده ⁸ و سعی شد بازگشت تیم مذاکره کننده هم ،اقدامی اعتراض آمیز معرفی شود ⁹ .واکنش از موضع ضعف مسئولین ، باعث شد ماری هارف - سخنگوی وزارت امور خارجه ی امریکا-افزوده شدن نام افراد و شرکت های جدید را روح توافق ژنو بداند و تصریح کند :طی تمام مذاکرات اتمی با تهران ،مقام های امریکا صریح و بی پرده با مقام های ایرانی گفت و گو کرده و گفته بودند که نام گذاری در فهرست تحریم ها ادامه خواهد داشت ،آن ها (مقامات ایرانی )این را می دانستند ^10. جان کری و مایکل مان -سخنگوی کاترین اشتون- نیز بازگشت تیم هسته ای را به حساب رایزنی با مقامات بلند پایه ی تهران دانستند ¹¹ .

القای امکان تشدید تحریم ها از راه تصویب قوانین جدید تحریمی در طول مذاکرات جای تامّل داشت .باب کورکر -سناتور جمهوری خواه سنای امریکا- در 30 آبان 92 (21 نوامبر 2013) طرحی را با نام قانون وفق پذیری هسته ای ایران به سنا ارائه کرد¹² ودر فرصت اندکی بعد از توافق ،طرح (قانون ایران بدون سلاح هسته ای ) در 28 آذر 92 (19 دسامبر 2013) با امضای 60 نفر از مجموع صد سناتور حاضر در سنا ارائه شد و در صد بالای امضا ها ی اعضای سنا نشان می داد که این طرح مشکلی برای تصویب ندارد . امریکا از تکرا ر موضوع امکان تشدید تحریم ها با حفظ ظاهر بشر دوستانه ،علاوه بر ادامه ی تصویب تحریم ها، اهداف مشخص و از پیش تعیین شده ای را دنبال می کرد که ایجاد شکاف بین ملت و نظام یکی از این اهداف بود ، و در همین راستا مطالبی که از زبان سخنگویان امریکایی شنیده می شود ،همواره تاکیدی است مبنی بر اینکه هدف از اعمال تحریم ها ،حاکمیت ایران برای تغییر رفتار است و مردم در قاعده ی بازی تحریم ها حضور ندارند ،ادعای کذب آلن ایر - سخنگوی فارسی زبان کاخ سفید- قابل توجه است که عنوان می کند :اصل مطلب این است که تجارت امور انسان دوستانه هرگز مورد تحریم قرار نگرفته است و افزون بر آن مقامات ما تلاش کرده اند که در جهت کاستن از اثرات سوء تحریم ها بر شهروندان عادی ایران ،این تجارت امور انسان دوستانه حفظ شود ¹³ . اما آنچه پشت این چهره ی به ظاهر بشر دوستانه ی امریکا وجود دارد این است که اگر این تسهیلات طبق خواست امریکا منجر به نتیجه نگردد ،از همین حربه برای ایجاد خلل در حاکمیت و تضعیف روحیه ی مقاومت مردم استفاده کرده وبا خسته کردن مردم ،به مدد همین تحریم ها ،با کد دادن به مردم که تمام تقصیرها متوجه حاکمیت است ،نارضایتی های ملی در مردم ایجاد کنند و جنبش های اعتراضی فراهم شود برای نمونه این اظها ر نظر مقامات امریکایی جالب توجه است که: مقامات امریکایی تاکید دارند که اقدامات لازم را برای جلوگیری از اختلا ل صادرات دارو انجام داده اند و مقامات ایرانی را در سوء مدیریت و کوشش در بهره برداری تبلیغاتی از موضوع تحریم ها متهم می دانند . ¹⁴

با اعمال این سیاست مزوّرانه توسط امریکا اگر این باور عمومی در جامعه ایجاد شود که حاکمیت تلاشی برای برچیده شدن مشکلات مردم انجام نداده و دشمن هم محدودیتی در این زمینه ایجاد نکرده ،شکاف بین حاکمیت و ملت ایجاد خواهد شد و این نوعی جنگ روانی است که امریکا قصد بهره برداری از آن را دارد.

تحریم های هسته ای ایران: فعالیت های هسته ای ایران با خواست امریکا با توجه به منافعی که شامل حالش می شد در سال 1335 آغاز شد . در اولین گام ،دانشگاه تهران به عنوان مرکز اتمی با موافقت امریکا شروع به کار کرد و یک رآکتور 5 مگاواتی پس از سه سال ساخته شد و در سال 1346 مورد بهره برداری قرار گرفت .سازمان انرژی اتمی با نظارت امریکا در سال 1353 تاسیس و مرکز اتمی دانشگاه تهران تحت نظارت آن قرار گرفت . پس از انقلاب شرکت های غربی که تا آن زمان تسلیحات مورد نیاز هسته ای را به ایران می فروختند ،از تعهدات خود سرباز زده و قراردها را تعلیق نمودند وحتی پس از پایان جنگ هم مایل به مذاکره نشدند ولی با وجود عدم تمایل طرف های غربی برای مذاکره در مسائل هسته ای ؛مسئولین کشورمان خیلی دیر،یعنی سال 76 به این جمع بندی رسیدند که نمی توان روی کمک های خارجی حساب باز کرد ¹⁵ اواخر سال 76 شورای فناوری در کشور تشکیل وتصمیم گرفته شد علاوه بر تکمیل نیروگاه بوشهر و سرمایه گذاری بر استخراج اورانیوم از معادن داخل کشور ،ساخت و راه اندازی تاسیسات در اصفهان ،غنی سازی در نطنز و آب سنگین در اراک به صورت جدی دنبال شود ¹⁶ . مدل رفتاری امریکا در مسائل هسته ای ایران پس از حادثه ی یازده سپتامبر شکل جدیدی به خود گرفت این موضوع سیاست بین المللی را شدیدا امنیتی کرد و امریکا به بهانه ی تروریسم وگسترش سلاح های کشتار جمعی ،ایران را به عنوان بزرگترین چالش امنیتی جهان معرفی کرد ¹⁷ و پس از اعلام رسمی خاتمی مبنی بر دستیابی ایران به غنی سازی اورانیوم در سال 81 هرگونه شک و تردیدی را در میان مقامات و استراتژیست های امریکا از بین برد هرچند تا قبل از آن ارزیابی امریکا از موقعیت هسته ای ایران بر اساس اطلاعات و اخبار ارائه شده از سوی جاسوسان و ضد انقلاب بود و این موضوع باعث شد امریکا راه ها و مدل هایی را برای برچیدن برنامه ی هسته ای ایران در دستور کار خود قرار دهد ¹⁸ که مذاکره هم مدل دیگری برای ایجاد مانع در مقابل پیشرفت هسته ای ایران بود .

تحریم های جدید هسته ای پس پرده ی مذاکرات:با وجود اینکه قراربود با توافق ژنو تحریم ها متوقف شوند ،در مدت زمان کوتاهی تحریم های جدید تری به لیست قبلی اضافه شد ،کوهن در سمینار (تکامل قدرت مالی امریکا) چند ماه پس از توافق ،تعدادموارد افزوده شده به لیست تحریم ها را بیش از 90 مورد و مجموع جرائم اعمال شده به بهانه ی نقض تحریم های ایران را بیش از 350 میلیون دلار اعلام کرد ¹⁹ ودرست در شرایطی که مقامات رسمی کشورمان از هرگونه پی گیری استنکاف ورزیدند ، موضع محکم رهبر انقلاب در این زمینه قابل توجه است که در دیدار با مسئولان وزارت خارجه و سفرای ایران بیان کردند :((در یک سال اخیر به خاطر مسائل حساس هسته ای و تجربه ای که مطرح شد انجام بشود ،بنا شد مسئولان تا سطح وزارت امور خارجه تماسها و نشست ها و مذاکراتی داشته باشند . اما از این ارتباطات نه تنها فایده ای عاید نشد ،بلکه لحن امریکایی ها تند تر واهانت آمیز تر شد و توقعات طلبکارانه ی بیشتری را در جلسات مذاکرات و در تریبون های عمومی بیان کردند ... امریکایی ها نه تنها دشمنی ها را کم نکردند ،بلکه تحریم ها را هم افزایش دادند البته می گویند این تحریم ها جدید نیست ،اما در واقع جدید است و مذاکره در زمینه ی تحریم هم فایده ای نداشته است²⁰ ) . لحن اهانت آمیز امریکایی ها به جایی رسید که اوباما در بیانیه ای که در روز 22 دی ماه 92 صادر کرد ،با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران برای نخستین بار در طول یک دهه با اقدامات مشخصی برای توقف توسعه ی برنامه ی هسته ایش وبه عقب برگرداندن برخی قسمت های کلیدی این برنامه موافقت کرد ²¹ و ادامه داد :تحریم های بی سابقه و اقدامات دیپلماتیک شدید باعث بازگشت ایران به میز مذاکرات شد . تحریم های مضاعف و تازه ،تلاش های ما برای حل مسالمت آمیز مسئله ی هسته ای ایران را به مخاطره خواهد انداخت ومن هرنوع مصوبه ی تحریم تازه توسط کنگره را در جریان مذاکرات وتو خواهم کرد . ²²

تاثیر تحریم ها در بلند مدت :اینکه تحریم ها برای کشور مشکل ایجادکرده است ، صحیح است ،اما همین تحریم های شدید که امریکایی ها آنها را سنگین ترین تحریم های تاریخی می دانند ، در عین اثرگذاری کوتاه مدت ،قابلیت اثرگذاری در بلند مدت نداشته است . جاناتان تیرون در مقاله ای که در پایگاه اینترنتی بلومبرگ منتشر شد به این مطلب اذعان کرد که دانشمندان و تحلیل گران مسائل امنیتی که مناقشه ی یک دهه ای را درباره برنامه هسته ای ایران دنبال می کنند ،می گویند تحریم های بین المللی با هدف مجازات ایران به سبب برنامه ی هسته ای یش ممکن است بی تاثیر باشد در حالیکه تحریم های تجاری و مالی سبب قطع دسترسی ایران به برخی مواد از قبیل آلومینیوم و فولاد مورد استفاده برای ساخت نخستین نسل از تجهیزات هسته ای شده است اما این تحریم ها سبب شده جمهوری اسلامی در یافتن راه حلی برای ابداعات در زمینه ی فن آوری باشد ، اعمال تحریم ها سبب شده هم اکنون ایران هم در موقعیت ساخت تجهیزات هسته ای و صادرات آنها قرار بگیرد این پایگاه اینترنتی به ذکر مصادیقی از خودکفایی ایران در حوزه برنامه هسته ای پرداخته ومی نویسد :ایران که چهارمین ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارد در سال 2011 ساخت فیبر کربن را در داخل آغاز کرد ،مواد قوی و سبکی که در ساخت توربین های بادی ،هوایی و سانتریفیوژها کاربرد دارد ،همانند بازار غنی سازی اورانیوم که در اختیا ر شرکت هایی همانند اورنکو،آروا و روس اتم قرار دارد²³ . یوسف بات فیزیکدان و تحلیل گر هسته ای مشاور آکادمی علوم ملی امریکا نیز درباره برنامه هسته ای ایران می گوید در حالی که رژیم تحریم ها در ابتدا روند توسعه فنی برنامه هسته ای ایران را کند کرد اما در عین حال سبب شد ایران در برخی زمینه ها ی کلیدی خودکفا شود -جدا از اسرائیل - احتمالا ایران پیشرفته ترین کشور در خاور میانه در زمینه فن آوری هسته ای محسوب می شود²⁴ . با وجو د اقرا ر طرف های غربی مبنی بر خودکفایی در اثر تحریم ها در جمهوری اسلامی ،این تهدید همیشه موجود است که اگر دشمن طبق فرمایش مقام معظم رهبری شرط برداشته شدن تحریم ها را فلان مسئله ی اساسی و آرمانی از جمله دست برداشتن از اسلام و استقلال و پیشرفت علمی قرار دهد ، قطعا غیرت هیچ مسئوولی قبول نمی کند ..البته دشمن فعلا به صراحت با آرمانها کاری ندارد اما اگر عقب نشینی بشود بعدا سراغ آرمانها می آید²⁵ .