تصمیمات اخیر رئیس جمهوری فراری یمن نشان می‌دهد، بحران این کشور در آستانه ورود به مرحله جدیدی قرار دارد، حال باید دید در این مرحله چه افق‌هایی پیش روی هریک از بازیگران داخلی و خارجی یمن قرار دارد.
بی تردید انتشار خبر غیر منتظره و غافلگیر کننده برکناری «خالد بحاح»، معاون رئیس جمهوری فراری یمن و نخست وزیر خود خوانده این کشور توسط «عبد ربه منصور هادی» تمام تحولات جاری در عرصه های مختلف در یمن را تحت الشعاع خود قرار داد.
بر اساس اعلام خبرگزاری ها رئیس جمهوری فراری یمن یک شنبه شب پس از برکناری بحاح، سرلشکر «علی محسن الاحمر» را به عنوان معاون جدید خود و «احمد عبيد بن دغر» را به سمت نخست وزیر جدید خود خوانده یمن برگزید، در حالی که خالد بحاح هر دو سمت را تصدی می کرد.
سرلشکر علی محسن الاحمر پیش از این، منصب معاون فرمانده نیروهای مسلح تحت فرمان هادی را تصدی می کرد، اما با تصدی پست جدید به جای بحاح که آوریل سال 2015 به این سمت منصوب شده بود، وی پس از هادی، به مرد شماره 2 اردوگاه مخالفان و معارضان مورد حمایت عربستان سعودی تبدیل می شود.
علی محسن الاحمر، از با نفوذترین شخصیت های نظامی یمن است که تجربه جنگ‌های ششگانه با «جنبش انصار الله» در استان «صعده» و مزدوری برای حکومت «علی عبد الله صالح»، رئیس جمهوری وقت یمن را در کارنامه خود دارد.
ژنرال پیر ارتش یمن متولد ژوئن 1945 میلادی در منطقه «سنحان»، از توابع استان صنعاء است. وی در سال 1961 به ارتش پیوست و در سال 1968 از درجه سربازی به ستوان یکمی رسید. در سال 1971 نیز وارد دانشگاه جنگ یمن شد تا 3 سال بعد با مدرک کارشناسی از این دانشگاه فارغ التحصیل شده و به درجه سروانی ارتقا درجه یابد.
ژنرال الاحمر که در یمن به دشمن سر سخت و شماره یک انصار الله معروف است، در سال 2011 با آغاز انقلاب مردمی یمن از حکومت علی عبد الله صالح جدا و با اعلام حمایت از انقلاب مردمی یمن، به انقلابیون ملحق شد، اما وقتی «انصار الله» 21 سپتامبر 2014 علیه هادی قیام کرد و با ورود به «صنعا»، پایتخت یمن، گرفتن و اداره امور کشور را در دست گرفتند، وی از انقلابیون رو گردان شد و به ریاض، پایتخت عربستان فرار کرد تا 22 فوریه سال جاری با انتصاب وی در پست معاون فرمانده کل نیروهای مسلح، موجبات بازگشت مجدد الاحمر به عرضه نظامی یمن را فراهم کرد.
«احمد عبيد بن دغر» کیست
«احمد عبيد بن دغر»، نخست وزیر خود خوانده جدید هادی دوم دسامبر 1952 در روستای «موشج»، از توابع منطقه «شبام» در استان «حضر موت» به دنیا آمد و پس از سپری کردن تحصیلات مقدماتی در زادگاهش، در سال 1983 با مدرک کارشناسی از دانشگاه «امور تربیتی» عدن و در سال 2000 با مدرک کارشناسی ارشد در رشته «تاریخ» از مرکز مطالعات و پژوهش های عربی قاهره فارغ التحصیل شد تا در سال 2004 نیز در رشته تاریخ مدرک دکترای خود را از این مرکز دریافت کند.
بن دغر دارای تحقیقات متعدد تاریخی درباره یمن و از جمله ساختار و تاسیس دولت در یمن است و از جمله اولین شخصیت های یمنی شمرده می شود که ضمن تاکید بر اهمیت حفظ انسجام و یکپارچگی یمن از تشکیل دولت غیر متمرکز سخن گفت.
وی از سال 1973 تا 2011 و آغاز انقلاب مردمی در یمن مناصب متعددی را عهده دار بود، 7 دسامبر 2011 به عنوان وزیر ارتباطات و تکنولوژی اطلاعات و 11 ژوئیه 2014 با حفظ منصب وزیری، به عنوان معاون نخست وزیر در دولت «باسندوه» و یکم آگوست 2015 به عنوان مشاور هادی، رئیس جمهوری وقت یمن برگزیده شد.
اعلام رو به پایان بودن تجاوز علیه یمن و تصمیمات هادی
عزل و نصب های غیر منتظره هادی در برهه زمانی انجام شد که «محمد بن سلمان»، جانشین ولی عهد و وزیر دفاع سعودی در مصاحبه با شبکه «بلومبرگ» از پیشرفت های چشمگیر در پرونده یمن و احتمال پایان جنگ در این کشور خبر داده و خاطر نشان کرده بود، طرف های درگیر در یمن در آستانه دستیابی به راهکاری برای پایان دادن به این مناقشه مسلحانه هستند.
بن سلمان در ادامه اظهارات خود در حالی از پیشرفت های قابل توجه در روند مذاکرات و تداوم تماس ها با رهبران «جنبش انصار الله» و حضور هیئتی از این جنبش در ریاض و تلاش سعودی ها جهت رسیدن به توافق با انصار الله سخن گفته که «عبد الرحمن الاهنومی»، مسئول دایره اطلاع رسانی و رسانه ای جنبش انصار الله یمن اظهارات محمد بن سلمان در این خصوص را تکذیب و بر پایبندی به آتش بس به عنوان گزینه ای که سرنوشت مذاکرات را در کویت رقم خواهد زد، تاکید کرد.
مسئول دایره اطلاع رسانی و رسانه ای جنبش انصار الله هدف عربستان از وارد کردن الاحمر به عرصه بحران یمن متحد کردن جریان ها و گروه های مختلف یمنی با حزب الاصلاح این کشور با استفاده از طریق سرلشکر علی محسن الاحمر است.
از سوی دیگر، این تحولات غیر مترقبه در برهه زمانی انجام شدند که طرف های درگیر در یمن دهم آوریل جاری را موعد برقراری و آغاز آتش بس در این کشور اعلام و روز 18 آوریل را موعد آغاز مذاکرات بین طرف های یمنی در کویت معین کرده بودند.
بر اساس اعلام سازمان ملل، 12 ماه حملات هوایی ائتلاف سعودی در یمن منجر به کشته شدن حدود 6 هزار نفر و بی خانمانی 2 میلیون و 400 هزار نفر دیگر در یمن، فقیرترین کشور شبه جزیره عربی شده و به داعش و القاعده فرصت داده تا گستره حضور خود در این کشور را وسعت بخشند.
تجاوز نظامی عربستان علیه یمن 2 ماه پس از انتصاب محمد بن سلمان به منصب وزیر دفاع این کشور آغاز شد و این مساله نشان داد که سیاست خارجی مداخله جویانه ریاض از زمان به قدرت رسیدن «سلمان» در ژانویه 2015 میلادی تاکنون پر رنگ تر شده است.
همانند عزل و نصب های غافلگیر کننده رئیس جمهوری فراری یمن که از زمان آغاز بحران در این کشور بی سابقه بوده، ابراز امیدواری محمد بن سلمان در مصاحبه با شبکه بلومبرگ درباره دستیابی به راه حل سیاسی و پایان جنگ در یمن در نوع خود اولین شمرده می شود و باید آن را نوعی اذعان به شکست سعودی ها در یمن و تلاش برای خروج آبرومندانه و در سریع ترین زمان ممکن از باتلاق یمن شمرد.
الاحمر هفته آینده فعالیت خود را در سمت جدید آغاز می کند
منابع سیاسی یمنی نزدیک به الاحمر در ریاض اعلام کردند که سرلشکر علی محسن الاحمر ظرف 2 روز آینده در برابر هادی در ریاض مراسم تحلیف را به جا خواهد آورد تا پس از آن به همراه احمد عبيد بن دغر، نخست وزیر خود خوانده جدید هادی و تعدادی از وزرای کابینه اش راهی شهر عدن، مرکز استان عدن در جنوب یمن خواهد شد که مقر هادی به شمار می آید.
هادی در پس انتخاب الاحمر چه اهدافی را دنبال می کند
در حالی که تنها چند ساعت از قرار گرفتن خبر عزل و نصب های غیر منتظره رئیس جمهوری فراری یمن روی خروجی های خبرگزاری‌ها می گذرد، تحلیل ها و تفسیرهای متعددی در تبیین و تشریح این اقدام و دلایل و اهداف نهفته در پس آن ارائه شده است.
البته پس از این اقدام دفتر «عبد ربه منصور هادی»، رئیس جمهوری فراری یمن در بیانیه ای دلایل اتخاذ این تصمیمات را تشریح کرده و آن را به عملکرد ضعیف بحاح در دو منصب نخست وزیری و معاونت هادی در تمام سطوح و همه عرصه های اقتصادی، خدماتی، امنیتی، سیاسی و غیره ارجاع داده و تاکید کرده است که تنها گزینه برای تغییر این شرایط عزل و نصب های فوق الذکر بوده است.
این بیانیه یکی دیگر از دلایل این تصمیمات هادی را ناتوانی دولت بحاح جهت استفاده و بهره برداری از کمک های بی شائبه و بی دریغ کشورهای دوست و برادر در ائتلاف سعودی ضد یمن و در راس آنها عربستان سعودی و حیف و میل کردن این کمک ها به جای به خدمت گرفتن آنها در راستای منافع ملی در یمن و خدمت به یمنی ها عنوان کرده است.
- تشدید اختلافات هادی و بحاح در راستای پیشرفت مذاکرات
بارزترین و مهمترین تحلیل تاکید می کند، این تصمیم غیر مترقبه هادی ریشه در اختلافات رئیس جمهوری فراری یمن با «خالد بحاح»، نخست وزیر خود خوانده اش دارد و دلیل آن را باید در تلاش هادی جهت فراهم کردن زمینه حضور معارضان در مذاکرات و تدارک جهت رویارویی با مرحله ای جدید از بحران یمن که پیش رو دارد و با آغاز مذاکرات در کویت شروع خواهد شد، ملاحظه کرد.
بر اساس این تحلیل هادی با این تصمیمات ضمن کنار زدن خالد بحاح از معادلات و موازنه های قدرت، قصد دارد، اولین کسی باشد که در مذاکرات کویت نام خود را ثبت کرده باشد.
- ادعای شرط انصار الله برای انتقال قدرت به معاون هادی
در این بین شماری از منابع یمنی نیز مدعی شدند که جنبش انصار الله، نشستن پای میز مذاکره و گفتگو با هادی را مشروط به انتقال اختیارات و صلاحیت های وی به معاونش کرده بود و این موضوع هادی را به عزل بحاح و انتصاب محسن الاحمر به سمت معاون خویش و بن دغر را به سمت نخست وزیر جدید خود خوانده خود واداشته بود، در حالی که انصار الله هرگونه تعامل با هادی و گذاشتن چنین پیش شرط هایی برای گفتگو و مذاکره با وی را تکذیب کرده است.
بنابر ادعای این منابع یمنی، هادی با انتصاب الاحمر به معاونت خود، به ظن خویش جنبش انصار الله را وادار خواهد کرد تا بین دو گزینه تن دادن به اجرای قطعنامه 2216 شورای امنیت علیه این جنبش که مهمترین بند آن خلع سلاح انصار الله است و گزینه ادامه جنگ یکی را انتخاب کند، غافل از آن که انصار الله بارها بر ادامه مبارزه با اشغالگران سعودی و مزدورانشان تا آزادسازی آخرین وجب از خاک یمن و عدم سر فرود آوردن در برابر بیگانگان متجاوز تاکید کرده است.
- برکناری بحاح؛ انتصاب الاحمر و بن دغر؛ نگاه ها به کویت
تحلیلگران امور یمن بر این باورند که برکناری خالد بحاح از منصب نخست وزیری دولت خود خوانده هادی و معاونت رئیس جمهوری فراری یمن، تصمیمی کاملا سعودی بوده که هادی در اتخاذ آن کوچکترین دخالت و نقشی نداشته است.
به گفته این تحلیلگران مهمترین هدف خالد بحاح در زمانی که خود را نخست وزیر هادی معرفی می کرد، جدا کردن «حضر موت»، بزرگترین استان یمن از خاک این کشور و تقدیم آن ابتدا به «القاعده» و سپس به «امارات متحده»، مهمترین و بزرگترین حامی منطقه ایش بوده که به این ترتیب در محقق ساختن آن ناکام می ماند.
به اعتقاد کارشناسان دو گزینه الاحمر و بن دغر، بهترین انتخاب رئیس جمهوری فراری یمن می تواند باشد. هادی با این اقدام تلاش داشته، سکان هدایت میدان سیاست را به فردی به نام بن دغر و اداره میدان را به الاحمر کار کشته و موی سپید کرده در مقابله با انصار الله بسپارد و در این تردید نیست که این تصمیمات با موافقت ائتلاف عربی ضد یمن و چراغ سبز سعودی ها که این روزها وزیر دفاعش نیز از پایان جنگ علیه یمن سخن می گوید، اتخاذ و اجرا شده است.
تعمیق و تشدید اختلافات سعودی - اماراتی
نباید فراموش کرد که موافقت سعودی ها با تصمیمات عزل و نصب هادی بیانگر تشدید و تعمیق اختلافات ابو ظبی – ریاض در پرونده یمن است و با خارج شدن خالد بحاح، مهره اماراتی ها از میدان، از این پس نقش سعودی‌ها در پرونده یمن پر رنگ تر خواهد شد. این موضوع اختلاف شدید امارات و آل‌سعود در موضوع یمن را بار دیگر نمایان کرد.
بنابراین روزهای آینده به نظر می رسد، آبستن تحولات و تغییراتی مهم و تاثیر گذاری هم در عرصه میدانی و هم در عرصه سیاسی یمن خواهد بود، به ویژه عرصه میدانی که اولین بازتاب های آن قابل ملاحظه است.
چرخش موضع سعودی در قبال مسئولان فراری یمنی
منابع محلی یمنی در استان «مأرب» یمن از ورود شماری از وزرای کابینه فراری یمن اوایل هفته به همراه «سلطان العراده»، استاندار دست نشانده مأرب و از رهبران «حزب اصلاح» یمن، شاخه سیاسی جماعت اخوان المسلمین این کشور به شهر مأرب خبر دادند.
به گفته این منابع وزیران سابق و فراری نفت، نیرو، مسکن و برنامه ریزی یمن پس از اخراج از سوی عربستان وارد مأرب شدند. این درحالی است که گفته شده، بسیاری از مسئولان فراری و مزدوران یمنی پناهنده شده به عربستان به دلیل بد رفتاری سعودی ها و بیم از بازگشت به یمن به دنبال دریافت پناهندگی دیگر کشورها هستند.
منابع آگاه یمنی تاکید می کنند، سعودی ها از هادی نیز خواسته اند، خاک عربستان را ترک کند، چون با وجود گذشت یک سال از جنگ در یمن و صرف هزینه های کلان هیچ یک از اهداف مشخص شده محقق نشدند، اما در مقابل هتل های پنج ستاره عربستان به کانون و محل عیش و نوش و خوشگذرانی مسئولان فراری یمنی آن هم به حساب ریاض تبدیل شده است.
تشدید درگیری ها در سه استان جوف – مأرب – شبوه
کوه ها و ارتفاعات سه استان جوف – مأرب – شبوه ظرف دو روز اخیر شاهد درگیری های شدید بین نیروهای یمنی با نظامیان متجاوز سعودی و مزدوران وابسته به عربستان بوده است.
تشدید درگیری ها در جبهه های عملیاتی این سه استان در واقع تلاشی ناکام از سوی حزب اصلاح یمن شمرده می شد تا شاید در آستانه حضور در دور جدید مذاکرات یمن در کویت برگ برنده ای در دست داشته باشد.
در این راستا گزارش های میدانی تاکید می کنند که ظرف روزهای اخیر جنگنده های سعودی بیش از 200 حمله هوایی علیه مواضع نیروهای یمنی و در حمایت و پشتیبانی از نیروهای خود انجام دادند، بی آنکه موفقیتی به دست آورند.
بر اساس این گزارش ها سه محور عملیاتی الغيل، خب - الشعف و المصلوب کانون شدیدترین درگیری ها بوده اند، اما نیروهای یمنی موفق شدند، حملات انجام شده در این محورها را تماما و به طور کامل دفع کنند.
این نیروها همچنین تلاش نظامیان عربستانی برای پیشروی به سمت منطقه العقبه را نیز ناکام گذاشته و در جریان درگیری های رخ داده ده ها نظامی سعودی و مزدور مسلح را از پای درآوردند که در میان آنها «منصور الحيدري»، از فرماندهان میدانی نیروهای شرکت کننده در عملیات های این منطقه نیز مشاهده می شد.
در محور عملیاتی الغیل نیروهای یمنی چندین نقطه راهبردی را در محورهای جنوبی و شرقی منطقه الغیل آزاد کرده و کنترل آنها را در دست گرفته و به طور کامل از لوث نظامیان متجاوز پاکسازی کردند.
با وجود آرامش نسبی حاکم بر جبهه عملیاتی مأرب، به خصوص منطقه صرواح، با این حال نظامیان سعودی ظرف 3 روز 6 بار کوه راهبردی هيلان را مورد حمله قرار دادند که در تمامی این حملات با بر جای گذاشتن خسارات مادی و تلفات جانی مجبور به عقب نشینی شدند تا سعودی ها دست خالی تر از همیشه راهی کویت شوند.
در استان شبوه نیز تلاش های ناکام نظامیان سعودی برای پیشروی به سمت منطقه «بیحان» ظرف هفته گذشته کشته شدن یک صد نظامی سعودی و مزدور مسلح را به دنبال داشت که در میان کشته ها سرلشکر «جحدل حنش»، فرمانده لشکر 21 میکا و تعدادی از همراهانش مشاهده می شدند.
نکته حائز اهمیت در جریان درگیری های منطقه بیحان شناسایی اجساد سرکردگان برجسته القاعده در میان کشته های نظامیان متجاوز سعودی و ائتلاف عربی بود که بار دیگر همکاری عربستان سعودی با گروه تروریستی تکفیری القاعده را به اثبات می رساند.
جدیدترین گزارش های میدانی رسیده از استان مأرب در یمن تاکید می کند که مناطق الصفراء و عسيلان و حيد بن عقيل کانون درگیری های شدید بین نیروهای یمنی با نظامیان متجاوز است که قصد پیشروی به سمت منطقه راهبردی الصفراء را دارند، اما با شکست های سنگین مواجه و مجبور به عقب نشینی از منطقه شده اند.
یگان های موشکی ارتش یمن نیز با شلیک یک فروند موشک بالستیک به سوی مواضع نظامیان عربستان سعودی در نزدیکی پایگاه نظامی «نخلا»، در استان مأرب ضمن انهدام مواضع آنها، ده ها نظامی سعودی را کشته و زخمی کردند.
آزادسازی بخش های جدیدی از منطقه ذباب در تعز
در جبهه عملیاتی تعز، ارتش و نیروهای مردمی یمن روز یک شنبه موفق شدند، بخش های دیگری از منطقه «ذباب»، در استان تعز را از اشغال نظامیان سعودی آزاد کنند.
درگیری این نیروها با نظامیان سعودی در منطقه «کرش» در ضباب کشته و زخمی شدن ده ها نظامی سعودی و آزادی این منطقه را به دنبال داشت تا به موازات آن یگان های موشکی ارتش یمن نیز مواضع نظامیان عربستانی را در شهر «ذباب»، واقع در تعز هدف قرار داده و منهدم کنند.
کارشناسان امور راهبردی و نظامی بر این باورند، شکست های سنگین نظامیان متجاوز سعودی و ارتش های ائتلاف عربی و مزدوران مورد حمایت آنها، موجب می شود تا آنها در موضعی ضعیف تر از گذشته پای میز مذاکره در کویت حضور یابند.
منبع: مشرق
