یک سال پیش بود که مدیر کل آژانس سرمایه‌گذاری و توسعه صادرات قزاقستان به ایران آمد و در اتاق بازرگانی از مشقت‌های فعالان اقتصادی کشورش برای همکاری با ایران گفت، از دشواری در صدور روادید تجاری تا گذشتن از مراحل قانونی ثبت دفتر در تهران.
دیدارهای متوالی رئیس جمهور قزاقستان از ایران در شرایطی صورت می‌گیرد که این کشور بر مبنای برنامه ریزی های انجام شده در آستانه یک جهش در حوزه های مختلف است. اولین سفر او به آبان 1371 شمسی برمی گردد، زمانی که تازه این کشور از شوروی استقلال یافته بود و روابط جدید خود با همسایگان را تنظیم می‌کرد.
با این حال نباید از این مسأله غافل بود که پایگاه اصلی فضایی روسیه در بایکانور قزاقستان قرار دارد و این به معنای اتحاد استراتژیک این دو کشور با یکدیگر است. بنابر این با نزدیک‌شدن ایران و روسیه به یکدیگر در سال‌های اخیر، عجیب نیست که آنچه از 24 سال پیش میان ایران و قزاقستان روی کاغذ بوده است، به اشاره پوتین عملیاتی‌تر شود.
حالا نظربایف نه فقط از جانب مسکو، بلکه در تهران نیز از رهبر انقلاب می‌شنود: با وجود «دین، تاریخ و فرهنگ مشترک» و «ظرفیت‌های فراوان» ایران و قزاقستان، روابط دو کشور در سطح نازلی قرار دارد.
«بر این اساس و با توجه به برنامه‌های دولت یازدهم برای افزایش تعاملات اقتصادی و سیاسی با کشورهای دیگر، 9 سند همکاری با حضور نظربایف و روحانی امضا شد، علاوه بر اینکه در نشست شورای بازرگانی ایران و قزاقستان، 10 شرکت دولتی و 34 شرکت خصوصی از دو طرف نیز 44 یادداشت تفاهم و همکاری منعقد کردند.»
رهآوردهای نظربایف در آستانه ایران: از هماهنگی سیاسی تا تعامل تجاری
چه اتفاقی در روابط دو کشور در حال وقوع است؟ آیا به جز سفرهای متوالی میان مقامات دو کشور که تنها دولت یازدهم را سه بار میزبان نظربایف کرده است، در عمل نیز تغییری ایجاد شده است؟
تجارت و سرمایه‌گذاری
یک سال پیش بود که مدیر کل آژانس سرمایه‌گذاری و توسعه صادرات قزاقستان به ایران آمد و در اتاق بازرگانی از مشقت‌های فعالان اقتصادی کشورش برای همکاری با ایران گفت، از دشواری در صدور روادید تجاری تا گذشتن از مراحل قانونی ثبت دفتر در تهران.
قزاقستان بزرگترین اقتصاد آسیای میانه به حساب می‌آید، اما تا کنون مجموع واردات و صادرات سالانه کالا میان و ایران و قزاقستان به حدود 400 میلیون دلار می‌رسیده است. از سوی قزاقستان عمدتاً آهن آلات، فولاد، گندم ، غلات و خوراک دام به ایران آمده و از سوی ایران نیز بیشتر خشکبار، سیمان، رنگ ها، مواد شوینده ، اسکلت فلزی ، پلیمر، محصولات کشاورزی و لوازم آشپزخانه به این کشور مهم در آسیای مرکزی فرستاده می‌شد.
با توجه به اینکه ایران قصد ندارد در شرایط پسابرجام به بازار کالاهای خارجی تبدیل شود، دو طرف به انعقاد قرارداد همکاری‌های فناورانه اقدام کردند. اما باید دید در عمل تا چه میزان، از چه تاریخی و دقیقاً در چه حوزه‌هایی شاهد تبادلات علمی و تأسیس پژوهشگاه‌های مشترک خواهیم بود.
ترانزیت ریلی و دریایی
اتصال راه‌آهن قزاقستان به ایران از طریق ترکمنستان که پیش‌تر در آذرماه 1393 با حضور نظربایف افتتاح شده بود، شرایط جدیدی را برای سرعت ترانزیت کالا و دسترسی آستانه به آب‌های آزاد در جنوب ایران فراهم کرد. حالا در دیدارهای این چند روز، به گزارش شبکه خبر دو طرف درباره راهکارهای افزایش حجم حمل و نقل بین المللی بار، تامین ایمنی محموله ها، سازماندهی منظم قطارهای باری، ایجاد و توسعه زیرساخت ها، تامین تجهیزات و ماشین آلات ریلی، راه اندازی خط آهن که به پروژه راه ابریشم مشهور است.
رهآوردهای نظربایف در آستانه ایران: از هماهنگی سیاسی تا تعامل تجاری
آیا راه آهنی که با پرچم ایران، ترکمنستان و قزاقستان افتتاح شده، کالاهای چینی را در ایران افزایش خواهد داد؟
در دیدار روزهای اخیر، شرکت دولتی کشتیرانی ایران با شرکت دولتی قزاقستان توافق‌نامه‌ای را برای تأسیس یک شرکت مشترک امضا کردند که در منطقه ویژه اقتصادی انزلی فعال خواهد شد و دفاتر دیگر آن در بندر اكتائو قزاقستان، پایانه مرزی اینچه برون و شهر بندرعباس در جنوب ایران تأسیس خواهد شد.
هم‌اکنون نیز در بندر اکتائوی قزاقستان واقع در شمال دریای خزر، بزرگترین ناوگان دریایی متعلق به شرکت‌‌های دولتی و خصوصی جمهوری اسلامی ایران است که کالاهای قزاق را به بنادر آستاراخان و ماخاچ قلعه در روسیه، باکو در جمهوری آذربایجان، ترکمن‌باشی در ترکمنستان و امیرآباد، انزلی، نوشهر و نکا در سواحل ایران انتقال می‌دهند. یکی از دو کنسول‌گری ایران در قزاقستان در بندر آکتائو قرار دارد.
علاوه بر تجارت کالاهای مختلف به مقصد ایران و یا از ایران به آب‌های آزاد، قزاقستان احتمالاً از ترانزیت دریایی برای افزایش صادرات سنگ‌های گران‌قیمت و معدنی و همچنین نفت استفاده خواهد کرد.
صلح و ثبات سیاسی در منطقه
تا چند روز دیگر کنفرانس سازمان همکاری اسلامی در استانبول برگزار می‌شود. سران ایران و قزاقستان در آستانه اجلاس این فرصت را دارند که دیدگاه‌های خود پیرامون مسائل حساس منطقه از جمله تروریسم، تکفیری‌گری، رقابت تسلیحاتی و فتنه‌انگیزی‌های رژیم صهیونیستی را هماهنگ کنند.
همکاری‌های امنیتی در کنار افزایش تعامل و وحدت میان دو کشور، می‌تواند الگویی برای بسیاری دیگر از کشورهای منطقه باشد. این را ابراهیم رحیم‌پور معاون آسیا و اقیانوسیه وزیر امور خارجه ایران گفته و افزوده که همکاری‌های اقتصادی پس از برجام به سطح جدیدی رسیده است.
رهآوردهای نظربایف در ایران: از هماهنگی سیاسی تا تعامل تجاری
رژیم حقوقی دریای خزر نیز که آستانه میزبان سران آن خواهد بود، از جمله موضوعاتی است که مورد مذاکره دو طرف قرار گرفته اما بعید است دستاورد ویژه‌ای برای ایران داشته باشد.
قزاقستان همچنین به عنوان یکی از پیشتازان طرح خلع سلاح هسته‌ای در جهان، دو بار میزبان مذاکرات ایران و 1+5 بوده است و تهران و آستانه همکاری‌های خود را روز به روز در راستای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای در جهان افزایش می‌دهند. این دو کشور در قالب سازمان‌های مختلفی از جمله اکو، شانگهای و سازمان همکاری اسلامی با یکدیگر همکاری دارند و می‌توانند از این ظرفیت برای پیشبرد اهداف سیاسی، امنیتی و اقتصادی مشترک در دو منطقه استراتژیک خاورمیانه و آسیای‌میانه بهره گیرند.
کشاورزی
قزاقستان با توجه زمین‌های وسیع و شرایط مساعد طبیعی، یکی از بزرگترین صادرکنندگان غلات در جهان است و وزیر کشاورزی ایران نیز رئیس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور است. این یعنی تهران اولویت خاصی برای همکاری دو کشور در زمینه کشاورزی قائل است. با توجه به فرسایش خاک و خشکسالی در ایران، قزاقستان علاوه بر صادرات غلات که تا کنون به ایران داشته است، یکی از گزینه‌های اصلی در کشت فراسرزمینی برای ایران است.
چه چیزی مانع افزایش روابط بوده است؟
گذشته از درگیری‌های داخلی دو کشور که زمان زیادی را برای فراهم‌شدن شرایط همکاری تلف کرد، شاید بتوان جنجال بر سر پرونده هسته‌ای را یکی از عوامل اصلی مانع‌تراشی‌ها بر سر تعامل ایران و قزاقستان دانست زیرا قزاقستان دارای سرزمین‌های وسیع و معادن غنی اورانیوم بوده و شاید از همین رو پایگاه هسته‌ای و فضایی مسکو در این کشور مستقر شده است. نزدیکی قزاقستان با چنین ظرفیتی به ایران به معنای احتمال تقویت توان هسته‌ای و ذخایر اورانیوم ایران بود.
تحریم‌ها نیز مثل همیشه پای ثابت موانع افزایش تعاملات ایران با سایر کشورها است. اگر در این دیدار تفاهم‌نامه‌هایی میان بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران و بانك ملی جمهوری قزاقستان از سویی و میان صندوق توسعه ملی جمهوری اسلامی ایران و شركت مادر تخصصی ملی بایترك قزاقستان از سوی دیگر منعقد می‌شود، مدیون رفع تحریم‌های پولی و بانکی است.
مانع سوم نیز به مسیرهای ترانزیت میان دو کشور مرتبط است. تا پیش از افتتاح خط ریلی مشترک در آذر 1393، بارگیری تنها از مسیر کشتیرانی یا جاده‌ای ممکن بود که مشقات خاص خود را داشت.
اکنون تمام این موانع رفع شده و دیگر هیچ عذری برای همکاری همه‌جانبه ایران و قزاقستان وجود ندارد.
منابع:
http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=32804
http://www.mizanonline.ir/fa/news/158858/F
http://www.tabnak.ir/fa/news/580191/
http://www.mizanonline.ir/fa/news/158858/
http://www.irinn.ir/news/156676/
http://iccima.ir/fa/akhbar-iccima/item/71078
http://www.irna.ir/fa/News/82030760/
http://www.ion.ir/News/67215.html
منبع: مشرق
