شاخص های سبک زندگی اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری+ فیلم

اگر به معنویت و رستگارى معنوى، اعتقادى هم نداشته باشیم، براى زندگى راحت، زندگى برخوردار از امنیت روانى و اخلاقى، باز پرداختن به سبک زندگى مهم است. امام خامنه ای(حفظه الله)

پایگاه بصیرت / احسان کرمی

«سبک زندگی اسلامی» چند سالی است در ایران اسلامی مطرح شده و بیش از هر کس رهبر فرزانه انقلاب به گفتمان سازی دراین موضوع مهم اهتمام داشته است. رسیدن به سبک زندگى مطلوب اسلام و ارزیابى سبک زندگى موجود در جوامع مسلمان در گرو دانستن شاخص هاى زندگى اسلامى است. معظم له در سخنرانی ها و بیاناتشان به صورت هدفمند و مهندسی شده موضوع سبک زندگی را تبیین نموده اند که در این نوشتار به بیان محور اساسی، شاخص های اصلی و مولفه های آن خواهیم پرداخت.
1. محوریت سبک زندگی اسلامی ایرانی: مبتنی بر دین
2. شاخص های اصلی: تربیت زیستی، تربیت اخلاقی و تربیت عقلانی
3. مولفه ها: عدالت، رعایت قانون، ساده زیستی، الگوی پوشش، زندگی پرهیزکارانه، الگوی مصرف، خردورزی، نظم و انضباظ، تولید علم و جنبش نرم افزاری، رستگاری معنوی
جایگاه دین اسلام در سبک زندگی: به لطف حاکمیت فرهنگ ائمه معصومین(علیهم السلام) در قلب های ایرانیان، بخش عظیمی از تاریخ ما و همچنین فرهنگ جاری ما، متأثر از دین و برآمده از دین است و دین شکل دهنده و پدیدار کننده سنت خاص در جامعه ایران بوده است. ضعف آشکار بسیاری از پژوهش ها و تحلیل ها پیرامون سبک زندگی، غفلت از جایگاه دین اسلام و مکتب شیعه در سنت و تاریخ و هویت جامعه ایرانی است. به نظر می رسد به این دلیل در منشور ارائه شده از سوی مقام معظم رهبری تمامی مؤلفه های سبک زندگی با مباحث دینی و اسلامی پیوند خورده است. مولفه هایی از قبیل: هویت (فهم از خود، فهم از جامعه، فهم از تاریخ و…)، ارزش ها (هم صفات آرمانی و هم انسان های آرمانی)، معماری شهری و خانگی، نظام آموزش، زبان و ادبیات، هنر،خانواده (نظام و نقش)، روابط اجتماعی، ساختار اجتماعی، دین داری فردی و اجتماعی، نظام اقتصادی فردی و خانواده، نظام تغذیه و طب فردی و خانواده، رسانه، تکنولوژی، نحوه نگرش به عالم، نگرش به نظام سیاسی اجتماعی و ....
ابعاد تربیتی سبک زندگی: یکى از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامى عبارت است از سبک زندگى کردن، رفتار اجتماعى، شیوه‌ى زیستن - اینها عبارةٌ اخراى یکدیگر است - این یک بُعد مهم است ... ما اگر از منظر معنویت نگاه کنیم - که هدف انسان، رستگارى و فلاح و نجات است - باید به سبک زندگى اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگارى معنوى، اعتقادى هم نداشته باشیم، براى زندگى راحت، زندگى برخوردار از امنیت روانى و اخلاقى، باز پرداختن به سبک زندگى مهم است. بنابراین مسئله، مسئله‌ى اساسى و مهمى است. راه رسیدن جامعه اسلامی به آرامش حقیقی، سلوک عملی در مسیر زندگی اسلامی و حیات طیبه است که بر همه اصل عقلانیت (خردورزی)، اخلاق اسلامی و رعایت حقوق استوار شده است.
عقل معاش: سبک زندگی اسلامی بخش حقیقی و اصلی تمدن است که مصادیقی دارد؛ مانند: مسئله خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، الگوی مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزی، تفریحات، مسئله خط، زبان، کسب و کار، رفتارهای ما در محل کار، مدرسه، دانشگاه، رفتار ما در فعالیت های سیاسی، ورزشی، رفتار ما در رسانه ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، با همسر، با فرزند، با رئیس، با مرئوس، با پلیس، با مامور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، با دشمن، با بیگانه و … . این ها بخش های اصلی تمدن است که متن زندگی انسان است.همه این ها عرصه وسیعی است که گفته شد، جزو عقل معاش است و در کتب حدیثی مهم و اصیل ما در ابوابی به نام کتاب العشره (کتاب معاشرت)آمده است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، در تشریح مفهوم سبک و فرهنگ زندگی، به مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی در محیط های مختلف، اشاره کرده و می فرمایند: در واقع سبک زندگی به همه مسائلی برمی گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهند.
بنابراین، دربارۀ سبک زندگی از دیدگاه اسلام پایه های متعددی هست:
1- پایۀ شناختی که جهت گیری را نشان می دهد.
2- پایۀ ارزشی که خوب ها و بدها را نشان می دهد.
3- پایۀ رفتاری که رفتار صحیح ایلامی را نشان می دهد.
آنچه گذشت، پیوندی میان سبک زندگی و دستورات اسلام برقرار می کند. اگر برآنیم که الگویی بدهیم، می بایست که در چارچوب تعالیم اسلامی باشد. چنانچه معظم له با بهره مندی از آموزه های دینی توانسته اند در سخنرانی ها و بیانات خود به صورت هدفمند و مهندسی شده موضوع سبک زندگی را تبیین نمایند.
سخن پایانی
مؤلفه هاى مطرح شده براى سبک زندگى اسلامی، هر کدام مربوط به بعدى از ابعاد شناختى، عاطفى و رفتارى انسان و داراى زیرمجموعه هاى بى شمارى هستند. آنچه در این تحقیق مورد نظر بوده، تنظیم این مؤلفه ها و شاخص ها در قالب تحلیل گقتمانی مقام معظم رهبری و ارائه فهرستى به منظور انسجام و انتظام مباحث مربوط به سبک زندگى اسلامى بوده است. روشن است که تفصیل شاخص های اصلی و فرعی سبک زندگى اسلامى، مستلزم بررسى همه جانبه تربیت شناختى، عاطفى و اخلاقى انسان و واکاوى مبانى، اصول، روش ها و موانع در سه حوزه اصلی سبک زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی می باشد.