تصاعد رويارويي روسيه با ناتو

در حالي كه تنش‌ها بين روسيه و غرب بر سر بحران اوكراين و بحران سوريه ادامه دارد، ناتو نيز دامنه آمادگي‌هاي خود در سطوح تسليحاتي و سازماني را افزايش مي‌دهد و روز به روز توانمندي‌هاي خود به ويژه از بعد تسليحاتي را در اروپاي شرقي تقويت مي‌كند. امريكا به عنوان بزرگ‌ترين كشور عضو ناتو كه سهم قابل توجهي در تأمين بودجه اين سازمان دارد در عين حال به تأمين تسليحات براي شركاي اروپايي خود نيز مبادرت مي‌ورزد. روز دوشنبه سوم اسفند مقامات امريكايي اعلام كردند كه پنتاگون به منظور تقويت دفاع از كشورهاي عضو ناتو، بيش از ۵ هزار تن مهمات به آلمان ارسال كرده است. اين ميزان مهمات، بزرگ‌ترين محموله تسليحاتي و بيشترين ارسال مهمات به اروپا توسط امريكا طي 10 سال گذشته بوده است. مقامات ارتش امريكا مي‌گويند اين اقدام در راستاي تداوم كمك واشنگتن به اعضاي ناتو براي كمك به آنها جهت دفاع از خود در برابر تهديدات صورت گرفته است. اين اقدام امريكا از سوي تحليلگران به مثابه گامي ديگر در مسير رويارويي روسيه و ناتو تلقي شده است.

رويكرد دوگانه

مقامات ناتو در اظهارات خود درباره ماهيت روابط اين سازمان نظامي با روسيه، رويكردي دوگانه دارند. آنها از يكسو بر نقش بي‌بديل روسيه در حل و فصل مسائل جهاني تأكيد دارند و از سوي ديگر بر ادامه تقابل اصرار مي‌ورزند. در اين زمينه ينس استولتنبرگ دبير كل ناتو اخيراً با تأكيد بر اينكه ناتو در برابر تهديدات هسته‌اي روسيه بي‌تفاوت نخواهد ماند، در عين حال اظهار داشت كه ما بدون روسيه نمي‌توانيم منازعات بزرگ دنيا را حل كنيم. دبير كل ناتو در گفت‌وگو با روزنامه آلماني «بيلد» با اشاره به تهديد روس‌ها درباره استفاده از تسليحات هسته‌اي در اين زمينه ابراز نگراني و تأكيد كرده كه ناتو در برابر اين تهديدات روسيه دست روي دست نمي‌گذارد.

وي در عين حال روسيه را به عنوان دشمن ناتو ارزيابي نمي‌كند و در اين باره مي‌گويد: دنيا به اندازه كافي پيچيده است كه آن را به دوست و دشمن هم تقسيم كنيم. به گفته استولتنبرگ، بدون روسيه نمي‌توان مناقشات و درگيري‌هاي بزرگ دنيا را حل كرد. اين در حالي است كه«ديميتري مدودف»نخست‌وزير روسيه در كنفرانس امنيتي مونيخ، روابط بين مسكو و غرب را به جنگ سرد جديدي تشبيه كرد. به نظر مي‌رسد اشاره دبير كل ناتو به عنوان مقام ارشد بزرگ‌ترين نهاد نظامي غرب به نقش غيرقابل جايگزيني روسيه براي حل بحران‌ها و منازعات بين‌المللي، به مفهوم آن است كه غربي‌ها اكنون و پس از چند سال تقابل با روسيه در بحران‌هاي اوكراين و سوريه دريافته‌اند كه با وجود اعمال انواع فشارها به مسكو، بدون در نظر داشتن منافع روسيه و ملاحظات آن، قادر به حل هيچ يك از اين بحران‌ها نيستند.

بحران‌هاي دوگانه

در بحران اوكراين، غربي‌ها به ياري دولت غربگراي اوكراين آمده و انواع حمايت‌هاي مالي، سياسي و نظامي را از كي‌يف صورت داده‌اند، با اين حال در نهايت به دليل پايداري روسيه بر مواضع خود با وجود اعمال بسته‌هاي تحريمي گسترده از سوي غرب، ناچار شدند در قالب گروه نورماندي كه متشكل از روسيه، فرانسه، آلمان و اوكراين است با انعقاد توافقنامه‌هاي مينسك - 1 در سپتامبر 2014 و مينسك - 2 در فوريه 2015، براي حل بحران شرق اوكراين عملاً به توافقي با روسيه و مخالفان روس‌گراي شرق اوكراين برسند. هر چند كه اجراي مفاد اين توافقنامه نيز با چالش‌هاي زيادي مواجه است، اما به هرحال نشان مي‌دهد كه به رغم شعارها و ادعاهاي اوليه دولت غربگراي كي‌يف مبني بر سركوب شورش در شرق اوكراين، اكنون غربي‌ها و متحدان آنها در كي‌يف ناچار هستند تا به مصالحه‌اي براي حل بحران كنوني در اوكراين تن در دهند.

درباره بحران سوريه نيز با وارد شدن روسيه در عرصه اين بحران از سپتامبر 2015 و انجام عمليات هوايي و موشكي گسترده عليه گروه‌هاي تروريستي در سوريه كه از حمايت گسترده غرب و متحدان عرب آن به علاوه تركيه برخوردار هستند، نشان داد كه مي‌تواند معادلات مد نظر غرب را با ورود به عرصه عملياتي كاملاً بر هم بزند، به نحوي كه امريكايي‌ها به همراه متحدان عربي و غربي خود ناچار شدند تا در نشست مونيخ، با روسيه و ديگر كشورهاي عضو ائتلاف چهارگانه براي آتش بس در سوريه و امدادرساني به مردم اين كشور به توافق برسند. اين در حالي است كه تا قبل از آن غربي‌ها تصور مي‌كردند كه مسكو در قبال تحولات سوريه حتي سرنگوني دولت قانوني اين كشور واكنشي نشان نخواهد داد.

هشدار روسيه

روسيه اخيراً درباره گذشتن ناتو از خطوط قرمز مسكو و ناديده گرفتن منافع آن هشدار داد. در اين زمينه «نيكلاي پاتروشف» دبير شوراي امنيت ملي روسيه اعلام كرد كه ناتو در حالي كشورهاي اروپاي شرقي را به عضويت پذيرفت كه به روسيه وعده داده بود در خاك اين كشورها پايگاه نظامي و تسليحات تهاجمي مستقر نمي‌كند اما ناتو به اين وعده‌ها عمل نكرد. به نظر مي‌رسد رويارويي روسيه و ناتو به دليل بحران اوكراين و پيامدهاي آن، روندي فزاينده به خود گرفته و به واكنش‌هاي متقابل دو طرف منجر شده كه اين خود به تصاعد بحران مي‌انجامد. ولاديمير پوتين رئيس‌جمهور روسيه بارها در اين زمينه هشدار داده و تأكيد كرده كه با توجه به هر اقدام ناتو، مسكو اقدامات لازم براي مقابله با نفوذ اين پيمان را اجرا خواهد كرد. همچنين به گفته«نيكلاي پاتروشف»، كشورهاي غربي در مجاورت مرزهاي روسيه توانمندي نظامي خود را تقويت كرده و حضور نظامي امريكا و ناتو در كشورهاي اروپايي همجوار روسيه در حال افزايش است.

در واقع سازمان ناتو، خصومت خود با روسيه را علني كرده و به بهانه مقابله با اقدامات مسكو در اوكراين، حضور نظامي خود در شرق اروپا را به شدت گسترش داده است. در مقابل روس‌ها نيز واكنش قاطعي به اين اقدامات نشان داده و مرعوب اقدامات نظامي ناتو نشده و ضمن نمايش قدرت نظامي با برگزاري رزمايش‌هاي مختلف، تلاش كرده‌اند تا در اقدامي متقابل كشورهاي شرقي ناتو را تحت فشار قرار دهند. موضع‌گيري‌ها و اقدامات خصمانه ناتو باعث تقويت اين باور در مسكو شده كه اقدامات اين سازمان نظامي در اروپاي شرقي صرفاً در راستاي تنش‌آفريني در منطقه بوده و موجب تهديد امنيت ملي روسيه شده است و به همين جهت روسيه اقدامات متقابل خود در اين منطقه را از قبيل برگزاري رزمايش‌ها و افزايش استقرار نيروها و تجهيزات نظامي، تدافعي و بازدارنده مي‌خواند. مسكو بارها از ناتو خواسته از «سياست گسترش به شرق» چشم‌پوشي كند.

در مقابل ناتو با بي‌پاسخ گذاشتن خواسته مسكو، در دوسال اخير مدام اقدامات خصمانه خود عليه روسيه را افزايش داده است. از ديدگاه روس‌ها، اقدامات اخير ناتو از جمله ارسال 5هزار تن مهمات براي ناتو از سوي امريكا، عملياتي شدن شش مركز فرماندهي در كشورهاي همجوار روسيه در شرق اروپا و نيز افزايش شمار نيروهاي واكنش سريع و استقرار تسليحات سنگين امريكا در حوزه بالتيك و شرق اروپا دقيقاً براي مقابله با روسيه اتخاذ شده است. در عين حال بدعهدي ناتو و زير پا گذاشتن توافقنامه 1997 در زمينه عدم استقرار دائمي نيروهاي نظامي در شرق اروپا، باعث شده روس‌ها نيز حضور فعال نظامي در مرزهاي غربي خود و در مجاورت كشورهاي اروپاي شرقي مانند لهستان و جمهوري‌هاي بالتيك و همچنين در درياي سياه را در سر لوحه اقدامات نظامي خود قرار دهند.

به نظر مي‌رسد روسيه در برخورد با ناتو موضعي دوگانه در پيش گرفته است. مسكو از يكسو بر قدرت نظامي خود براي مقابله با هر گونه تهديد از سوي ناتو به بهانه دخالت روسيه در بحران اوكراين تأكيد مي‌كند و از سوي ديگر ناتو را ترغيب به همكاري با روسيه براي مقابله با چالش‌هاي جهان كنوني مي‌نمايد. در اين راستا مسكو ديدگاهي مثبت درباره از سر‌گيري فعاليت شوراي روسيه – ناتو دارد. شوراي روسيه - ناتو در سال ۲۰۰۲ ميلادي شكل گرفت و آخرين نشست رسمي اين شورا نيز در ژوئن ۲۰۱۴ برگزار شد. از آن زمان تاكنون گفت‌وگو بين روسيه و ناتو متوقف شده است.

http://javanonline.ir/fa/news/773624

ش.د9405820