عمليات موصل؛ آغاز زوال داعش (بخش سوم و پاياني)

(روزنامه اطلاعات ـ 1395/08/13 ـ شماره 26576 ـ صفحه 12)

شروع عمليات آزادسازي موصل طي روزهاي گذشته بخش مهمي از اخبار و گزارش هاي رسانه هاي انگليسي زبان جهان را به خود اختصاص داد. اين رسانه ها ضمن پوشش خبري اين رخداد مهم در خاورميانه، تحليل هاي گوناگوني را درباره فرجام اين عمليات ارايه دادند.

سه هفته از آغاز عمليات بازپس‌گيري شهر موصل از تروريست هاي داعش مي‌گذرد و روند پيشروي هاي نيروهاي دولتي و مردمي اين کشور در مناطق زير تسلط تروريست ها به رغم دشواري هاي بسيار روندي شتابنده داشته است. اين عمليات از زمان آغاز يعني بامداد بيست و ششم مهرماه تاکنون از کانون هاي توجه رسانه هاي انگليسي زبان بوده و در اين باره تحليل هاي گوناگوني ارايه شده است.

برخي رسانه ها طي روزهاي اخير عمليات نظامي آزادسازي موصل را از ديدگاه ميداني مورد توجه قرار دادند. تارنماي روزنامه «گاردين» در گزارشي عنوان کرد که بازپس‌گيري کامل موصل از داعش بيش از 2 ماه طول مي‌کشد و شرايط نامساعد جوي و پيچيدگي هاي سياسي در منطقه باعث زمانبر شدن عمليات مي شود. در اين گزارش مي‌خوانيم: براي نيروهاي عراقي دو هفته طول مي‌کشد تا به بخش اصلي شهر برسند و پس از آن نيز دو ماه آزادي اين شهر از دست داعش زمان مي خواهد. کارشناسان بر اين باورند عمليات آزادسازي روستا به روستا پيش مي رود،اما هواي نامناسب مي‌تواند اين امر را با تاخير بيشتر روبرو کند. تارنماي شبکه خبري «سي.ان.ان» هم طي روزهاي اخير تحليلي مشابه را از عمليات موصل ارايه داد.تارنماي شبکه تلويزيوني «الجزيره» پيش بيني کرد موصل بار ديگر و البته با هزينه اي بسيار به کنترل دولت عراق درخواهد آمد. جنگ براي دراختيار گرفتن موصل طولاني خواهد بود، ضمن اينکه به اين شهر يک ونيم ميليون نفري آسيب هاي زيادي وارد خواهد شد.

الجزيره اين عمليات نظامي را بسيار مهم توصيف کرد و نوشت: شهر تاريخي موصل که دو سال پايتخت غيررسمي داعش بود داراي اهميت چشمگير راهبردي و نمادين است. با وجود اين، هيچ کس انتظار ندارد که آزادسازي شهر به سرعت حاصل شود و اين پيروزي بدون هزينه هاي فراوان به دست نمي آيد. تارنماي «بلومبرگ» نيز چنين تحليل کرد: پيروزي عراق در عمليات ميداني آغازي تازه بر پيروزي هاي ديگر عليه داعش در منطقه است. پيروزي ممکن است پايان همه چيز باشد و بتواند به کنترل داعش بر بخشي از قلمروي دومين توليدکننده بزرگ اوپک پايان دهد. اين پيروزي مي تواند زمينه‌ساز شکست هاي ديگر اين گروه در منطقه باشد. ساعتي پيش از دستور نخست وزير عراق براي آغاز عمليات، مخالفان سوري به کمک نيروهاي ترکيه بخشي از مناطق زير کنترل داعش را تصرف کردند. همزمان در شهر ساحلي «سرت» ليبي نيز گروه داعش با چالش هاي فراواني روبرو شد.

سرنوشت داعش پس از آزادي موصل

برخي رسانه هاي غربي به گمانه زني در مورد چشم انداز پس از آزادسازي موصل و تخليه اين شهر از تروريست هاي داعش پرداختند. در اين زمينه تارنماي روزنامه «نيويورک تايمز» نوشت: بازپس گيري اين شهر بخش ساده عمليات است و دوره پس از آن اهميت زيادي دارد زيرا پس از عمليات ممکن است شهر به ويرانه اي تبديل شود، حتي داعش براي فرار از شهروندان به عنوان سپر انساني استفاده کند. همچنين پاکسازي شهر از تله هاي انفجاري ممکن است ماه‌ها و سال‌ها به طول انجامد. اين تجربه در ديگر شهرهاي آزاد شده از دست داعش همچون تکريت و فلوجه وجود داشت.تارنماي «يورونيوز» نيز آورد: از هم اکنون بحث نتيجه شکست داعش و ويراني شهر مطرح شده است. همچنين برخي تهديدها متوجه سوريه است زيرا ممکن است اعضاي داعش به سوي اين کشور فرار کنند. به علاوه عمليات موصل، تهديدي براي اروپا نيز به شمار مي رود. تارنماي روزنامه انگليسي «ديلي تلگراف» فرداي آغاز عمليات، نگراني خود را از هجوم داعشي ها به اروپا ابراز کرد و نوشت: ارتش عراق درحال وارد شدن به داخل شهر موصل است. در اين ميان اروپا بايد خود را براي موج تازه اي از تروريست‌‌هاي داعش که از اين شهر فرار مي کنند آماده سازد.

اين روزنامه به نقل از «جوليان کينگ» کميسيونر امنيتي انگليس در اتحاديه اروپا آورد: بازپس گيري شهر موصل ممکن است به بازگشت تروريست‌هاي داعش به اتحاديه اروپا منجر شود. اين يک تهديد جدي براي ما است و بايد براي مقابله با آن آماده باشيم. نزديک به 2500 شهروند اروپايي اکنون در قلمروي داعش در حال جنگ هستند. اين افراد مي توانند براي اروپا خطرناک باشند.

تارنماي روزنامه انگليسي «ديلي اکسپرس» نيز در خصوص افزايش عمليات تروريستي در اروپا هشدار داد و نوشت: جنگ در موصل ممکن است باعث روانه شدن پيکارجويان داعشي به اين قاره شود. يکي از سناريوها اين است که شکست داعش در موصل باعث هجوم تندروها به سمت اروپا خواهد شد. در اين رونامه انگليسي به نقل از يک تحليلگر امنيتي مي خوانيم: اکنون شرايط مشابه افغانستان است با اين تفاوت که در افغانستان تعداد اندکي از اروپايي ها در حال جنگ بودند و بسياري از آن ها هنگام عمليات نظامي در همان کشور کشته شدند. اکنون بازگشت شمار کمي از اين افراد مي تواند خطر قابل توجهي براي اروپا داشته باشد.

نگراني‌هاي حقوق بشري درباره عمليات موصل

گزارش تحليلي که در تارنماي يورونيوز منتشر شد، عمليت موصل را از زاويه حقوق بشري مورد بررسي قرار داد و چنين نگاشت: از هم اکنون بحث هايي در مورد نتيجه شکست داعش و ويراني شهر مطرح شده است. يکي از تهديدها متوجه سوريه است زيرا ممکن است اعضاي داعش به سوي اين کشور فرار کنند.همچنين تهديدهايي عليه اروپا شکل مي گيرد. همچنين مردم موصل به شدت نگران دوره بعد از عمليات نظامي هستند. برخي از آن ها از شبه نظاميان شيعه که در اين عمليات شرکت دارند هراس دارند.شبکه تلويزيوني «NRTTV » اقليم کردستان عراق در گزارشي نوشت: سازمان عفو بين الملل در خصوص نقض حقوق بشر در عمليات بازپس گيري موصل هشدار داده است. اين نهاد از مقام هاي عراقي خواست تضمين کنند که در عملياتشان در موصل نقض حقوق بشر مانند مسايلي که در آزادسازي فلوجه رخ داد، اتفاق نمي افتد.

بيانيه اين سازمان تاکيد کرد که مردم به ويژه عرب هاي سني اين شهر از وحشت جنگ در حال فرار هستند. مقام هاي حکومت عراق بايد فرماندهي و کنترل کاملي را بر گروه هاي نظامي داشته باشند تا نيروهاي زير امرشان هيچ نقض حقوق بشري را مرتکب نشوند. تارنماي ديدبان حقوق بشر (Human Rights Watch) نيز يک هفته قبل هشدار داده بود که بازپس گيري موصل مي تواند باعث فاجعه اي انساني شود.

در اين گزارش مي خوانيم: پس از 2 سال حکومت داعش، اکنون مردم موصل نگران اقدام دولت عراق براي حمله به شهر هستند زيرا ممکن است اتفاق هاي پيشين دوباره رخ دهد. براي پيشگيري از چنين موضوعي ايالات متحده و ديگر نيروهاي بين‌المللي و دولت بغداد بايد پس از عمليات از ورود نيروهاي شبه نظامي به دومين شهر بزرگ عراق جلوگيري کنند.

سياست صندوق باز آمريکا براي نجات داعشي‌ها

آمريکا در نبرد عليه داعش در موصل يک اصل موسوم به «صندوق باز» را در پيش گرفته است که مبتني بر محاصره شهر از سه محور و بازگذاشتن محور غربي به سمت مرزهاي سوريه براي نجات تروريست‌ها است. به گزارش خبرگزاري تسنيم به نقل از روزنامه السفير، آمريکا در نبرد عليه داعش در موصل اصل «صندوق باز» را در پيش گرفته است که بر اساس آن شهر از سه محور محاصره شده و محور غربي آن به سمت مرزهاي سوريه براي نجات تروريست ها باز مانده است. اين در حالي است که آمريکا در نبردهاي اخير عليه داعش به ويژه در منبج،رمادي و فلوجه سياست «دايره بسته» را در پيش گرفت که بر اساس آن شهر را از تمامي محورها محاصره مي کرد بدون اينکه گذرگاهي را براي فرار باز بگذارد اما در لحظات پاياني نبرد، يک راه گريز براي تروريست ها فراهم مي کرد که نمونه اين تاکتيک را در نبرد منبج شاهد بوديم، بنابراين بايد گفت که اين نقشه اهداف مشخصي را در دل خود جا داده است . سياست صندوق باز چيزي جز بيان تمايل آمريکا براي ديدن کاروان هاي داعش در حال عقب نشيني از عراق نيست به گونه اي که بتواند از اين پيروزي در سطح رسانه‌اي و انتخاباتي بهره‌برداري و اينگونه القا کند که اين کاروان‌ها عازم سوريه هستند؛ جايي که واشنگتن قبلا زمينه را براي استقرار آنان فراهم کرده است تا بر اين اساس نقشه نابودي فرسايشي دشمنانش را به اجرا در آورد.

تمامي اين برنامه ها چيزي جز اجراي نقشه موسوم به «جدا کردن ميدان هاي عمليات» نيست که اشتون کارتر وزير دفاع آمريکا چندي پيش در برابر گروهي از افسران پايگاهي در شمال کارولينا از آن سخن گفت.وي در اظهارات خود اعلام کرد: ما سخت در تلاش براي اعمال فشار بر داعش در جنوب سوريه هستيم تا تلاش‌هاي جاري ما در شمال شرق سوريه کامل شده و به اين ترتيب تاکتيک جدا کردن ميدان هاي عمليات در سوريه و عراق کامل شود.اين تاکتيک مبتني بر تقسيم بدنه «خلافت داعش» از طريق قطع ارتباط بين شهرهاي بزرگ و کوچک و گشودن جبهه هاي متعدد در اطراف اين شهرها است.

براي داعش راهي جز اطاعت از آمريکا باقي نمانده است

اکنون به نظر مي رسد داعش بر اساس نقشه آمريکا در حرکت است و تنها جزئي از ابزار اين نقشه و يا غلام حلقه به گوش آمريکا به شمار مي آيد، اما واقعيت اين است که داعش ديگر راهکاري براي شورش در برابر اين نقشه ندارد و ناچار شده است تسليم آن شود زيرا اين تنها نقشه راهي است که اکنون برايش مهيا است. در نتيجه مي توان متوجه شد که چرا داعش بيشتر نيروهاي خود را در بخش غربي موصل در مجاورت گذرگاهي که به سمت سوريه باز است، مستقر کرده است که اين کاملا نشان مي دهد در برابر نقشه آمريکا سر تسليم فرود آورده است.بر اين اساس بود که کاروان هاي داعش از موصل خارج شده و راه سوريه را در پيش گرفتند زيرا اطلاعات موجود نشان مي دهد يک ماه پيش از آغاز نبرد آزاد سازي موصل حدود 2000 داعشي و خانواده آنان از جمله 600 عضو و فرمانده اين گروه وارد سوريه شدند. همچنين چند روز پيش از نبرد موصل بزرگترين کاروان داعشي ها در قالب 25 خودرو و 10 کاميون بزرگ موصل را به مقصد ديرالزور ترک کردند و سپس تعدادي از آنان از آنجا راهي رقه و منطقه الرميله شدند.پيش‌بيني مي‌شود با پشروي نيروهاي عراقي به سمت موصل شمار بيشتري از داعشي ها از اين شهر پا به فرار بگذارند و هر چند اکنون نمي توان تعداد آنان را برآورد کرد اما به هر حال ترديدي نيست که تعداد زيادي از تروريست هاي داعش در جريان نبرد موصل راهي براي ورود به سوريه مي يابند حتي اگر اين اقدام را با استفاده از اهالي موصل به عنوان سپر انساني و به منظور تامين امنيت کاروان هاي خود انجام دهند.

نبرد در موصل، نشست در بغداد، هم‌افزايي راهبردي

نبرد در موصل و آزادسازي اين منطقه همچنان با شتاب در حال انجام است و از سويي رويدادهاي سياسي در عراق نيز با انسجام و هم‌تکميلي راهبردي صورت مي‌گيرد.

فرايند آزادسازي موصل در حالي رو به پيشرفت است که نشست شوراي‌عالي مجمع جهاني بيداري اسلامي نيز به ميزباني عراق در پايتخت اين کشور برگزار شد. بي‌ترديد نمي‌توان اين دو رخداد مهم را بدون ناديده انگاشتن هر يک از عناصر تشکيل‌دهنده آن بررسي و تفسير کرد. نبرد در موصل و آزادسازي اين منطقه همچنان با شتاب در حال انجام است و از سويي رويدادهاي سياسي در اين کشور نيز با انسجام و هم‌تکميلي راهبردي صورت مي‌گيرد؛ نکته‌اي که دبيرکل مجمع جهاني بيداري اسلامي و نيز رئيس مجلس اعلاي عراق در آغاز سخنان خود در نشست خبري بغداد به اهميت آن اشاره داشتند.در عرصه ميداني تمامي گروه‌هاي عراقي در صحنه نبرد موصل حضور دارند.رويکردي که نتيجه همگرايي در عرصه سياسي جريان‌هاي عراقي است؛ آنچه از آغاز چالش اساسي آمريکايي‌ها بود چراکه تمايلي به حضور نيروهاي مردمي عراق در روند آزادسازي موصل يا دست‌کم تاثيرگذاري نيروهاي عراقي و هم‌پيمانان آن در اين فرايند نداشتند.در اين ميان همگرايي نيروهاي عراقي در ميدان و سياست نيز بيش از همه ترکيه را نگران کرد . آنکارا که 150 نظامي خود را در داخل مرزهاي عراق مستقر کرده بود و براي شرکت‌ در عمليات موصل اصرار داشت‌، به بازنده اصلي نبرد موصل تبديل شد.

اختلاف داخلي بين نيروهاي عراقي در عرصه سياسي و ميداني و نيز دور کردن آنان از صحنه نبرد مهمترين عنصري بود که آمريکايي‌ها در ارزيابي‌هاي امنيتي خود براي شکست فرايند آزادسازي موصل روي آن حساب کرده بودند. ترکيه نيز اميد زيادي داشت تا با مشارکت در اين فرايند به حل بخشي از بحران‌هاي داخلي خود و بازي بيشتر با برگه داعش روي آورد اما تمامي اين ارزيابي‌ها به شکست انجاميد. اين در حالي است که، نشست شوراي عالي بيداري اسلامي نيز به ميزباني مجلس اعلاي عراق برگزار شد و پيام مهمي به جريان‌هايي است که مخالف امنيت و ثبات عراق هستند . اجلاس شوراي عالي بيداري اسلامي در شرايط زماني و مکاني خاصي برگزار مي‌شود. از نظر زماني يعني همزمان با آزادسازي موصل موضوعي مهم و قابل تامل است و نشان از همگرايي سياسي و ميداني نيروهاي عراقي است.اين نشست در موقعيت جغرافيايي يعني بغداد برگزار مي‌شود که تلاش شده آن را ناامن جلوه دهند .مفهوم بيداري اسلامي نيز که گمان مي‌شد مي‌توان آن‌را در مديريت تحولات منطقه ناديده گرفت، به ادبيات سياسي با توان بيشتري از گذشته بازگشته است.

ترکيه از عمليات موصل پا پس نمي‌کشد

نمي توان گفت رويکرد فعلي ترکيه پايدار خواهد ماند يا نه؛ چرا که رويکرد آنکارا تاحد زيادي به تحولات منطقه بستگي خواهد داشت.به گزارش ديپلماسي ايراني،لحن تند رجب طيب اردوغان، رييس جمهوري ترکيه، باعث شده که آنکارا در زمينه مسائل سياسي و نظامي در عراق و سوريه کنار گذاشته شود. ما اين به حاشيه رانده شدن ترکيه را در عمليات آزادسازي موصل از کنترل داعش هم شاهد هستيم. خشم و عصبانيت اردوغان نشان مي‌دهد که ترکيه به رغم اينکه آشکارا از تمايل خود براي مشارکت در آزادسازي موصل سخن گفته جايي در اين عمليات ندارد .رييس جمهوري ترکيه 17 اکتبر با عصبانيت خطاب به کنگره بين المللي حقوق استانبول گفت: «مي گويند که ما نبايد وارد موصل شويم. چطور مي توانيم اين کار را انجام ندهيم؟ ترکيه 350 کيلومتر مرز مشترک با عراق دارد. کساني که هيچ نسبتي با منطقه ندارند در اين عمليات هستند چون مثلا بغداد از آنها دعوت کرده است. آيا صدام حسين آنها را 14 سال پيش دعوت کرده بود؟ صدام آن ها را دعوت نکرده بود اما آنها آمدند. حيدر العبادي، نخست وزير عراق، تنها چند ساعت پيش از آغاز عمليات موصل بار ديگر تکرار کرد که "نيروهاي ترکيه اجازه نخواهند داشت به هيچ عنوان در عمليات آزادسازي موصل مشارکت داشته باشند." واشنگتن هم از حيدر العبادي حمايت کرده و گفته نيروهاي خارجي بايد با اجازه بغداد در اين عمليات حضور داشته باشند.اردوغان اضافه کرده است: ما مسئوليت عواقب مستثني کردن ترکيه در عمليات موصل را برعهده نخواهيم گرفت. ترکيه هم در عمليات و هم در گفتگوهاي پس از آن مشارکت خواهد داشت. براي ما امکان ندارد که در اين مساله کنار بايستيم.رييس جمهوري ترکيه همچنين تاکيد کرده که پايگاه نظامي بعشيقه در نزديکي موصل را تخليه نخواهد کرد.

نيروهاي ترکيه اي اکنون در شمال عراق و پايگاه بعشيقه در حال آموزش پيشمرگه‌هاي کرد براي مبارزه با داعش هستند. عراق با شکايت به سازمان ملل خواستار تخليه هرچه سريع تر اين پايگاه شده است.اردوغان با تمامي قيل و قال هايي که داشته تاکنون مشخص نکرده نيروهاي ترکيه (با وجود مخالفت شديد بغداد) چطور قرار است در عمليات موصل حضور داشته باشند. او در جمع مردم شهر کونيا گفت که اگر ائتلاف نمي خواهد ترکيه در عمليات موصل حضور داشته باشد، آنکارا گزينه 2 و 3 را فعال خواهد کرد. او اما توضيح بيشتري درباره ماهيت اين برنامه هاي جايگزين ارائه نکرده است. مراد يکتين، سردبير بانفوذ حريت، با اشاره به پايگاه بعشيقه مي گويد:اردوغان به عنوان فرمانده کل نيروهاي مسلح ترکيه مي داند که با آمريکا به يک توافق نانوشته رسيده است که سربازان ترکيه اي بايد در بعشيقه بمانند و حتي يک متر هم از اين پايگاه دورتر نروند.ايالات متحده آنکارا و بغداد را ترغيب کرده که از طريق گفت وگوهاي مستقيم براي حل اختلافات خود اقدام کنند.

https://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2016\11\11-02\19-45-13.htm&storytitle=%CF%E1%E6%C7%81%D3%ED%20%DB%D1%C8%ED%9D%E5%C7%20%C7%D2%20%C2%DB%C7%D2%20%DA%E3%E1%ED%C7%CA%20%E3%E6%D5%E1

ش.د9502571