شکاف رو به گسترش میان مصر و عربستان

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1395/08/19 ـ شماره 10733 ـ صفحه 16)

عربستان در ماه اکتبر (مهر/آبان) اعلام کرد که ارسال محموله نفتی به مصر را متوقف کرده است؛ اقدامی که به معنای لغو یک جانبه قراردادی 23 میلیارد دلاری است که به موجب آن ریاض و قاهره در آوریل (فروردین/ اردیبهشت) امسال منعقد کردند و به موجب آن قرار شد عربستان طی پنج سال ماهانه 700 هزار تن محصولات فرآوری شده نفتی به مصر ارسال کند. مقام‌های مصری تا همین اواخر قطع این رابطه تجاری با عربستان را باور نمی‌کردند، اما وزیر نفت مصر روز گذشته در جمع خبرنگاران در ابوظبی خبر ادامه قطع ارسال محصولات نفتی از سوی عربستان را تایید کرد.

وی همچنین گفت که طرف سعودی دلیلی برای این خاتمه اعلام نکرده و تصریح کرده است که این وضعیت تا اطلاع ثانوی ادامه خواهد داشت.

عربستان همواره یکی از متحدان و حامیان مهم مصر تلقی شده است. در دوره بیشتر روسای جمهوری معاصر مصر این رابطه بسیار برجسته بوده است؛ هرچند، روی کار آمدن محمد مرسی نخستین رئیس جمهوری منتخب مصر که به گروه خوان المسلمین متعلق بود، به مذاق عربستان خوش نیامد. دیدگاه‌های اخوان المسلمین با رویکرد افراط گرایانه مکتب سلفی وهابی که ایدئولوژی حکومت عربستان است در تضاد است و همین امر باعث شد که ریاض بلافاصله پس از خلع مرسی از قدرت توسط ارتش مصر، فرصت را برای حمایت از حکومت جدید و مسدود کردن راه‌های احتمالی بازگشت اخوان المسلمین به قدرت مغتنم بشمارد.

علاوه بر این، عربستان که سیاست‌های منطقه ای‌اش را بر اساس رویکرد رقابت با ایران طراحی کرده، طی سال‌های اخیر بر تلاش‌هایش در زمینه یارگیری و ایجاد جبهه‌ای برای مقابله با تهران و آن چه افزایش نفوذ جمهوری اسلامی در کشورهای مسلمان منطقه می‌داند، افزوده است.

قیام مردمی سال 1390 مصر که به سقوط حکومت حسنی مبارک منجر شد، ثبات سیاسی و امنیتی مصر را بر هم زد و به تبع، رویگردانی گردشگران و سرمایه گذاران خارجی و عمدتا غربی را از پرجمعیت‌ترین کشور جهان عرب به همراه داشت؛ کشوری که درآمدهای حاصل از گردشگری یکی از ارکان مالی دولتش محسوب می‌شود. کاهش درآمدهای خارجی و ذخایر ارزی، مصر را با چالش مهم مالی مواجه کرد.

عربستان و متحدانش در حاشیه خلیج فارس از این فرصت برای نزدیک شدن دوباره به مصر استفاده کردند. کمک‌های مالی به قاهره در راستای اهداف مد نظر عربستان، با تبلیغات گسترده همراه بود. در ماه آوریل شاه عربستان در پارلمان مصر از انسجام و اتحاد، تشکیل ارتش مشترک و احداث پل ارتباطی میان دو کشور بر روی دریای سرخ سخن گفت؛ علاوه بر این‌ها، فقط در همین سفر 5 روزه، 17 تفاهم نامه و توافق سرمایه‌گذاری منعقد شد. مصر نیز به پاس این وعده‌ها دو جزیره 'تیران' و 'صنافیر' را به ریاض واگذار کرد.

به رغم تلاش‌های عربستان برای کشاندن مصر در اردوگاهش، قاهره و ریاض اختلاف نظرهای مهمی دارند. این اختلافات دیدگاه‌های طرفین در خصوص مسائل مهم امروز منطقه را شامل می‌شود.

عربستان بیش از یک سال و نیم است که وارد جنگی تمام عیار در یمن شده است و مصر به صورت تشریفاتی همراهی با عربستان در شرایط مقتضی را پذیرفت، اما تاکنون از هر گونه مشارکت عملی در این مداخله نظامی امتناع کرده است.

الاء عبدالهادی نویسنده و روزنامه نگار برجسته مصری در گفت و گو با المانیتور، بی‌تمایلی مصر به این مداخله را تا حدی ناشی از تجربه منفی این کشور در خصوص مداخله در یمن در دوره جمال عبدالناصر می‌داند.

در سوریه نیز قاهره موضعی خلاف آنچه ریاض می‌خواست اتخاذ کرد و در جلسه اخیر شورای امنیت به قطعنامه روسیه مبنی بر لزوم ادامه مبارزه با گروه‌های تروریستی در سوریه که از حمایت‌های عربستان برخوردارند، رای مثبت داد، اقدامی که باعث شد نماینده عربستان نتواند خشم خود را پنهان کند.

عبدالله معلمی پس از این رای، نخستین حمله علنی به مصر را آغاز و موضع نماینده این کشور در شورای امنیت به نفع پیش نویس قطعنامه روسیه درباره وضعیت سوریه را «دردناک» توصیف کرد.

در تاریخ22 مهرماه عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر درباره بحران میان ریاض و قاهره گفت: مصر سیاست مستقلی مبتنی بر دیدگاه ملی در جهت امنیت ملی عرب‌ها در پیش گرفته است؛ موضع ما نسبت به بحران سوریه مشخص است و تغییر نخواهد کرد. این رویکرد بر اساس یافتن راه حلی سیاسی برای بحران کنونی، حفظ یکپارچگی اراضی سوریه و احترام به اراده ملت این کشور مبتنی است.

این در حالی است که عربستان از ابتدای جنگی که گروه‌های مسلح در سوریه به راه انداخته اند، به صراحت خواستار برکناری بشار اسد از قدرت شده و عملا از تروریست‌ها در سوریه حمایت می‌کند.

اختلافات ریاض و قاهره به مجامع بین‌المللی دیگر نیز کشیده شد. ایاد مدنی دبیرکل سعودی سازمان همکاری اسلامی در جلسه اخیر این نهاد، رئیس جمهوری مصر را دستمایه طنز قرار داد؛ اقدامی که به استعفایش از این سمت منتهی شد.

حضور اندیشمندان مذهبی مصر در هم اندیشی پیروان اهل سنت در گروزنی جمهوری چچن نیز که به رد وهابیت و حذف آن از مکاتب اهل سنت منتهی شد، خشم عربستان را که تلاش می‌کند خود را رهبر جهان اسلام معرفی کند و ادعای 'خدمت به حرمین شریفین' دارد، برانگیخت.

با تشدید اختلافات میان مصر و عربستان، که در رسانه‌های هر دو کشور بازتاب ملموسی داشت، قاهره اکنون تلاش می‌کند تا دایره سیاست خارجی‌اش را فراگیرتر کند؛ این دیپلماسی ایران را نیز شامل شده است.

مصر که علاوه بر تمایل به جامعیت بخشیدن به مناسبات دیپلماتیکش به مشارکت اقتصادی با ایران نیز نیاز دارد، برای تامین انرژی خود به تهران روی آورده است.

رویترز روز یکشنبه خبر سفر طارق الملا وزیر نفت مصر به ایران را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، وی قرار بود در این سفر با همتای خود و دیگر مقام‌های ایرانی دیدار و درباره راه‌های همکاری در زمینه انرژی گفت وگو کند. گرچه ساعاتی بعد، خبر مذکور توسط برخی مقام‌های مصری و از جمله خود ملا تکذیب شد، اما انتشار سریع و گسترده خبر تکذیب در رسانه‌های سعودی و ادبیاتی که در 'نادرست' دانستن خبر مذکور استفاده شد، آشکارا نشان می‌دهد که سفر این مقام مصری به تهران تا چه اندازه می‌توانست، کام مقام‌های عربستان را تلخ کند.

رویترز ساعاتی پس از انتشار اخبار تکذیب، به نقل از چند منبع مطلع مصری تایید کرد که سفر مذکور به ایران برنامه ریزی شده بود، اما به دلیل رسانه‌ای شدنش، لغو شده است. به نظر می‌رسد مقام‌های مصری تصمیم گرفته‌اند این مذاکرات را به زمان دیگری موکول کنند.

انجام شدن یا نشدن این سفر در آینده یا برقراری ارتباط برای توسعه مناسبات اقتصادی میان مصر و ایران این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که عربستان در جلب نظر مصر و عمل به وعده‌های حمایتی‌اش از این کشور موفق نبوده است و شکافی که بر روی گسل‌های ایدئولوژیک و سیاسی میان دو کشور ایجاد شده است، در صورت ادامه رویه کنونی ریاض در منطقه عمیق‌تر خواهد شد.

http://jomhourieslami.net/?newsid=112998

ش.د9502677