تنش‌های بی‌حاصل پاکستان و افغانستان/ ریشه مشکلات کجاست؟

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1395/12/10 ـ شماره 10822 ـ صفحه 6)

حضور گروه‌های تروریستی در افغانستان و پاکستان، بلای جان مردم، امنیت، اقتصاد و روابط میان دو کشور شده است؛ گروه‌هایی که به گواه تاریخ، دست‌هایی در فراسوی منطقه در شکل‌گیری و حمایت آنان تا رسیدن به نقطه امروز، دست داشته‌اند.

دردسرهای گروه‌های تروریستی برای پاکستان و افغانستان

پاکستان مدعی است بسیاری از حملات تروریستی که در نقاط مختلف این کشور انجام می‌شود، توسط افرادی صورت می‌گیرد که عوامل حمایت‌کننده و آموزش دهنده آنها از جمله عوامل گروه تروریستی جماعت الاحرار وابسته به طالبان پاکستان، در پناهگاه‌ها و مخفی گاهای امن خود در خاک افغانستان حضور دارند.

صرف نظر از اینکه این ادعا تا چه حد می‌تواند صحت داشته باشد، نکته قابل تامل اینجاست که مسدود شدن دو گذرگاه مرزی قانونی میان پاکستان و افغانستان که بیشتر محل آمد و شد کاروان‌های تجاری و تردد کامیون‌های حامل محصولات دو کشور و عمدتا محصولات غذایی و کشاورزی است، تا چه حد می‌تواند در میزان نفوذ شبه نظامیان و تروریست‌هایی که پاکستان مدعی است در خاک افغانستان پناه گرفته اند، موثر و مفید واقع شود.

گذرگاه مرزی تورخم واقع در ایالت خیبرپختوانخوا پاکستان است که نزدیک‌ترین مسیر تجاری پاکستان به کابل پایتخت افغانستان است و گذرگاه چمن در ایالت بلوچستان پاکستان نیز دسترسی تجاری پاکستان به شهرهایی مثل قندهار افغانستان و بالعکس را فراهم می‌کند.

طبق نقشه جغرافیای پاکستان، این کشور بیش از دو هزار و چهارصد کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد؛ مرزی که به خط "دیورند" هم معروف است و البته افغانستان بخش‌هایی از آن را به رسمیت نمی‌شناسد.

صرف نظر از اختلاف‌های قدیمی میان پاکستان و افغانستان بر سر خط دیورند که ریشه در سابقه حضور و سیاست‌های استعماری انگلیس در منطقه دارد، امروز مسئله اینجاست که بسته شدن دو گذرگاه مرزی با پوشش جغرافیایی محدود، تا چه حد می‌تواند مانع از نفوذ شبه نظامیان به پاکستان شود.

نقاط فراوانی از مرزهای مشترک دو کشور همسایه، که بیشتر به شکل مناطق کوهستانی و صعب العبور است، خارج از کنترل هر دو طرف قرار دارد و این امکان را به افرادی نظیر تروریست‌ها یا مهاجران غیرقانونی می‌دهد که پس از بسته شدن مسیرهای عادی، از مسیرهای دیگر خود را به پاکستان برسانند.

بستن گذرگاه‌های مرزی، مسکّن موقتی

بنابراین به نظر می‌رسد، بستن گذرگاه‌های مرزی بین افغانستان و پاکستان، جز اینکه در امر تجارت بین دو کشور مشکلاتی را ایجاد کند، تاثیر چندانی در رفت و آمدهایی که پاکستان آن را نگران‌کننده می‌داند، نخواهد داشت و صرفا اقدامی نمادین ازسوی پاکستان است تا نشان دهد این کشور خواستار توقف ورود چنین افرادی به خاک خود است.

پاکستان در شرایطی که نیاز شدید به تقویت همکاری‌های اقتصادی به همسایگان خود از جمله افغانستان دارد، با بستن گذرگاه‌های مرزی، چشم به روی این نیاز اساسی بسته و تنها به مبارزه با تروریست‌های نفوذی از داخل خاک افغانستان فکر می‌کند.

پاکستان چند روز پیش از نیروهای آمریکایی در افغانستان هم خواست تا برای جلوگیری از ورود شبه نظامیان از افغانستان به پاکستان، کاری انجام دهند و ساکت ننشیند؛ آمریکایی‌هایی که به گواه تاریخ، خود عامل اصلی شکل‌گیری این گروه‌ها در منطقه بوده‌اند.

بی‌اعتمادی متقابل میان کابل و اسلام‌آباد

اما نگرانی‌های پاکستان درخصوص مسائل یاد شده، تنها یک طرف قضیه است. از طرف دیگر، افغانستان هم همواره نگرانی‌های مشابهی را مطرح و ادعا می‌کند که پاکستان به محلی امن برای تروریست‌هایی تبدیل شده که خواب راحت را از چشمان مردم و دولت افغانستان ربوده‌اند.

دولت افغانستان مدعی است گروه‌های تروریستی نظیر شبکه حقانی و لشکر طیبه که هم علیه نیروهای آمریکایی در افغانستان و هم علیه مردم این کشور دست به اقدامات تروریستی می‌زنند، در خاک پاکستان بدون هیچ گونه مزاحمتی ازسوی سوی اسلام آباد، در امان هستند. کابل و واشنگتن بارها از اسلام آباد خواستار اقدام جدی برای سرکوب این گروه‌ها شده‌اند اما پاکستان همواره این ادعاها را رد کرده و تاکید می‌کند که در مبارزه با تروریسم، هیچ تبعیضی میان هیچ یک از این گروه‌ها قائل نیست.

ریشه پیدایش گروه‌های تروریستی

بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران پاکستانی، ریشه تنش‌ها میان افغانستان و پاکستان را، در حضور و فعالیت‌های تروریستی در هر دوطرف می‌دانند که تاریخچه پیدایش آنها به زمان جنگ شوروی سابق علیه افغانستان و دوران حکومت ژنرال ضیاءالحق حاکم نظامی پاکستان بازمی گردد.

رستم شاه مهمند سفیر سابق پاکستان در افغانستان معتقد است تا زمانی که مشکل حضور گروه‌های شبه نظامی در افغانستان وجود داشته باشد، نمی‌توان انتظار ایجاد صلح در افغانستان و از بین رفتن تنش‌های میان کابل و اسلام آباد را داشت.

کسانی که با عنوان "افراد جهادی" و با هدف مبارزه با نیروهای اتحاد جماهیر شوروی، با حمایت آمریکا و توسط رژیم نظامی وقت پاکستان به ریاست ژنرال ضیاءالحق سربرآورده بودند، پس از پایان این جنگ، به حال خود رها شدند بدون اینکه کسی به خطرات احتمالی که می‌توانند برای آینده افغانستان و پاکستان داشته باشند، فکر کند.

بعد از جنگ افغانستان، این افراد موسوم به "جهادی" که احساس قدرت می‌کردند، اقدام به تشکیل گروه‌های تروریستی کردند. این گروه‌ها در واقع با حمایت و طراحی‌های آمریکا ایجاد شده بودند، بعدها بهانه خوبی برای لشگر کشی واشنگتن به افغانستان و اشغال نظامی این کشور شدند ضمن اینکه رنج‌ها و مشکلات فراوانی را به مردم افغانستان و پاکستان تحمیل کردند.

چه بسا اگر "جهادی‌ها" در زمان جنگ میان شوروی سابق و افغانستان، با حمایت‌های آمریکا برای شکست دادن و عقب راندن ابرقدرت شرق در افغانستان سر بر نمی‌آوردند، امروز افغانستان و پاکستان به محل تاخت و تاز طالبانی‌ها و دیگر گروه‌های تروریستی تبدیل نمی‌شدند و آتش تنش بین دو کشور همسایه وجود نداشت.

http://jomhourieslami.net/?newsid=126517

ش.د9504246