تجارت بي‌سابقه اسلحه در خاورميانه

(روزنامه شرق ـ 1395/12/03 ـ شماره 2809 ـ صفحه 4)

شواهد آماری

حجم تجارت تسلیحات نظامی به طور مداوم از سال ٢٠٠٤ در حال افزایش بوده است نمودار شماره (١). براساس جدیدترین گزارش منتشرشده از سوي مؤسسه تحقیقات بین‌المللی صلح استکهلم (SIPRI)، تجارت اسلحه در دوره ١١-٢٠٠٧ نسبت به دوره ١٦-٢٠١٢ معادل ٨,٤ درصد افزایش یافته است که بخش عمده این افزایش مربوط به منطقه خاورمیانه است. انجمن کنترل تسلیحات سازمان ملل با هراسی بزرگ نگران رشد فروش تسلیحات به منطقه خاورمیانه است؛ چراکه این امر منجر به گسترش و افزایش به‌کارگیری انواع تسلیحات پیچیده نظامی در منطقه خواهد شد.

آسیا؛ بزرگ‌ترین واردکننده

براساس جدیدترین گزارش مؤسسه سیپری، تجارت تسلیحات نظامی در این دوره پنج‌ساله بیش از هر زمان دیگری پایان جنگ سرد بوده است. واردات تسلیحات نظامی در دوره ١٦-٢٠١٢ قاره آسیا و اقیانوسیه ٧,٧ درصد رشد داشته است که این رقم بالغ بر ٤٣ درصد از کل واردات جهانی تسلیحات را شامل می‌شود. هند بزرگ‌ترین واردکننده ادوات و تجهیزات نظامی در دوره مذکور است که ١٣ درصد از کل این رقم را به خود اختصاص داده است. رشد واردات این کشور در دوره ١٦-٢٠١٢ نسبت به سال‌های ١١-٢٠٠٧ حدود ٤٣ درصد بوده است که حتی از چین و پاکستان هم پیشی گرفته است. رشد واردات کشورهای جنوب شرق آسیا ٦,٢ درصد بوده است. کشور ویتنام رشد ٢٠٢ درصدی در این دوره نشان داده است که این کشور را از بیست‌ونهمین کشور واردکننده تسلیحات به دهمین کشور ارتقا داده است.

خاورمیانه؛ واردات دوبرابری

واردات تسلیحات کشورهای منطقه خاورمیانه در دوره ١٦-٢٠١٢ نسبت به دوره ١١-٢٠٠٧ رشد ٨٦درصدی نشان می‌دهد که این رقم بالغ بر ٢٩ درصد از کل واردات جهانی در دوره مذکور است. بر‌این‌اساس، عربستان سعودی و قطر، بزرگ‌ترین واردکنندگان ادوات نظامی در منطقه بوده‌اند. در پنج سال گذشته اغلب کشورهای منطقه خاورمیانه واردات تسلیحات نظامی پیشرفته را از آمریکا و اتحادیه اروپا افزایش داده‌اند. با وجود افت قیمت‌ نفت در این دوره، درگیری‌های شدید منطقه‌ای، عامل افزایش درخواست‌های روبه‌رشد برای واردات سلاح در دوره مذکور بوده است.

عربستان ‌سعودی

عربستان سعودی دومین کشور واردکننده تسلیحات نظامی در جهان در دوره ١٦-٢٠١٢ بوده است که ٢١٢ درصد افزایش نسبت به دوره ١١-٢٠٠٧ نشان می‌دهد. تنها در سال ٢٠١٥، عربستان سعودی به دلیل حمله به یمن و مسلح‌کردن تروریست‌های منطقه در عراق و سوریه ٩‌میلیاردو ٣٠٠ ‌میلیون دلار تسلیحات خریداری کرده است که این رقم نسبت به سال قبل از آن ٥٠ درصد رشد نشان می‌دهد. از این میزان، ٨٠٠ ‌میلیون دلار صرف خرید جنگنده‌های اف-٣٥ و انواع موشک‌های هوا‌به‌هوا، هوابه‌زمین و سطح‌به‌سطح شده است.

قطر

براساس گزارش مؤسسه سیپری، در دوره ١٦-٢٠١٢ نسبت به دوره ١١-٢٠٠٧، واردات اسلحه قطر ٢٤٥ درصد افزایش یافته است. در سال ٢٠١٦، قطر قراردادی ١١‌میلیارددلاری را با پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) منعقد کرد تا بالگردهای تهاجمی آپاچی و سامانه‌های دفاع هوایی ژاولین و پاتریوت را خریداری کند. قطر امیدوار است شمار بزرگی از جنگنده‌های اف-١٥ را خریداری و جایگزین ناوگان قدیمی‌تر جت‌های جنگنده میراژ فرانسه کند.

سایر واردکنندگان

در قاره آفریقا، الجزایر بزرگ‌ترین واردکننده تجهیزات نظامی با ٤٦ درصد از کل واردات این قاره بوده است. در صحرای آفریقا، نیجریه، سودان و اتیوپی به علت درگیری‌های مداوم داخلی از واردکنندگان بزرگ تجهیزات نظامی هستند.

صادرکنندگان عمده

براساس گزارش مؤسسه سیپری، در دوره ١٦-٢٠١٢، یک‌سوم کل صادرات تسلیحات نظامی جهان از سوي ایالات متحده انجام گرفته است که نسبت به دوره ١١-٢٠٠٧، رشد ٢١درصدی نشان می‌دهد. آمار نشان می‌دهد تقریبا نیمی از این تسلیحات به خاورمیانه وارد شده است. آمریکا بزرگ‌ترین عرضه‌کننده تسلیحات عمده نظامی در جهان است که به بیش از صد کشور جهان تجهیزات نظامی صادر می‌کند. هواپیماهای جنگنده‌ پیشرفته با موشک‌های کروز و دیگر تسلیحات هدایت‌شونده دقیق و سیستم‌های پدافند دفاع هوایی سهم درخور ‌توجهی از صادرات اسلحه آمریکا را تشکیل می‌دهند. روسیه ٢٣ درصد از کل صادرات تسلیحات نظامی جهان را در مدت مذکور بر عهده داشته است. براساس این گزارش، ٧٠ درصد از کل صادرات تجهیزات نظامی روسیه در دوره ١٦-٢٠١٢ به چهار کشور هند، ویتنام، چین و الجزایر بوده است.

در دوره مذکور، آلمان و فرانسه به‌ترتیب با ٦ و ٥,٦ درصد پس از روسیه سومین و چهارمین صادرکنندگان ادوات نظامی در جهان بوده‌اند. سهم چین از کل صادرات تسلیحات نظامی از ٣.٨ درصد در دوره ١١-٢٠٠٧ به ٦,٢ درصد در دوره ١٦-٢٠١٢ افزایش یافته است. درحال‌حاضر صادرات تسلیحات نظامی فرانسه ممکن است به‌زودی پایان یابد زیرا این کشور یک‌سری قراردادهای عمده برای پنج سال آینده امضا كرده ‌است. با وجود افزایش صادرات اسلحه، صادرات تسلیحات آلمان با ٣٦ درصد کاهش در دوره ١٦-٢٠١٢ نسبت به دوره ١١-٢٠٠٧ مواجه شده است.

هزینه نظامی

براساس گزارش مؤسسه سیپری، آمریکا با ٥٩٦‌ میلیارد دلار در سال ٢٠١٥ بیشترین هزینه نظامی در جهان را به خود اختصاص داده است که این رقم معادل شش درصد از کل هزینه بخش نظامی در جهان است. چین، عربستان و روسیه به‌ترتیب با ٢١٥، ٨٧ و ٦٦ ‌میلیارد دلار در رتبه‌هاي دوم تا چهارم قرار دارند. در مجموع ١٥ کشور، حدود ٨١ درصد از کل هزینه نظامی جهان را به خود اختصاص داده‌اند. براساس گزارش این مؤسسه، هزینه نظامی ایران در سال ٢٠١٥ بالغ بر ١٢‌میلیارد دلار (هم‌ردیف با لهستان و اسپانیا) بوده است که در مقایسه با کشورهای منطقه رقم درخور ‌توجهی محسوب نمي‌شود.

جمع‌بندی

در سال‌های اخیر با بالاگرفتن تنش در منطقه، رشد هزینه دفاعی در کشورهای خاورمیانه به‌ويژه در عربستان و قطر، چشمگیر بوده است. این رشد در شرایطی رخ داده است که قیمت نفت در چند سال اخیر کاهشی بوده اما این موضوع بر سیاست افزایش خرید تسلیحات اثری نداشته است. سازمان‌های امنیتی آمریکا در گزارش‌های خود اعلام کرده‌اند جنگ‌های نیابتی خاورمیانه می‌تواند سال‌ها به طول بينجامد که این امر سبب خواهد شد کشورهای درگیر منطقه به خرید تسلیحات گران‌قیمتی همچون جنگنده‌های اف-٣٥ (که گران‌بهاترین موجودی زرادخانه تسلیحاتی آمریکا در آینده محسوب مي‌شود) هرچه بیشتر علاقه‌مند شوند.

http://www.sharghdaily.ir/News/115657

ش.د9504001