جنبش اعتراض‌آمیز ۱۵ سپتامبر در عربستان

خلیل کوثرانی تحلیلگر مسائل راهبردی منطقه در روزنامه لبنانی الاخبار نوشت: سطح تنش در میان شاهزادگان آل سعود با نزدیک شدن به زمان ۱۵ سپتامبر افزایش پیدا می‌کند. این اولین باری است که حاکمیت کاخ نشینان جده و ریاض با استراتژی تجاهل و به رسمیت نشناختن تحرکات اعتراض آمیز مردمی با آن مواجه می شوند. تنش موجود در محمد بن سلمان این روزها ناشی از مجموعه عواملی است که می تواند برافروخته شدن آن ها در کشور موجی از سرکوب و قلع و قمع را ایجاد کند.

بن سلمان شایعات مربوط به نزدیک شدن زمان کناره‌گیری پدرش از قدرت و حاکمیت به نفع او را دنبال می‌کند. شایعاتی که اوج آن در زمان حضور وی در مسابقه فوتبال تیم ملی عربستان سعودی که چند روز پیش انجام شد، مشاهده شد. وی همچنین میراث دار ارتش الکترونیکی بن نایف شده است که تمام تلاش خود را در تهیه کامنت هایی در تایید دولت و شخصیت های دولتی به کار می گیرند.

هر منتقدی تروریست است!

درست است که جنجال تبلیغاتی ضد گروه های معترض در حال حاضر همچنان در فضای مجازی است، اما روز به روز این جنجال افزایش پیدا کرده و با گذشت زمان جسارت بیشتری به خود می‌دهد. البته خاندان حاکم عربستان عادت کرده که نسبت به هر رفتار و گفتاری که هیبت آن را مخدوش کند ، از خود سهل‌انگاری به خرج نمی‌دهد و در همین راستا است که جنگ تبلیغاتی را در رأس اولویت های خود قرار داده است. این موضوع زمانی روشن می‌شود که بدانیم دولت عربستان حساسیت بسیار بالایی نسبت به هرگونه انتقاد از خود دارد.

طی ساعات گذشته دولت عربستان بیانیه‌ای را از طریق وزارت کشور به سایت‌های اجتماعی از جمله توییتر ارسال کرده و به شهروندان هشدار داده است که نسبت به بیانیه‌های با محتوای افکار افراط‌گرایانه! یا تروریستی! هوشیار باشند. این بیانیه از شهروندان سعودی خواسته است که هر زمان این بیانیه را در سایت‌های اجتماعی مشاهده کردند ، آن را به نیروهای امنیتی اطلاع دهند.

این هشدار حکومتی، تهدید صریحی است که نحوه رفتار با مخالفان را نشان می دهد و آن را عناصر تحریک کننده به فتنه می داند و آن را بخشی از اقدامات تروریستی به شمار می‌آورد. به صورت واضح‌تر، هر کاربری که در فضای مجازی پیام‌هایی در اعتراض به پادشاه یا ولیعهد یا فرماندهان ارتش و وزرا منتشر کند، از دیدگاه رژیم آل سعود، تروریست لقب می گیرد.

حساسیت مواضع و موقعیت محمد بن سلمان در تقویت هویت جنبش ۱۵ سپتامبر تأثیرگذار بوده است. این جنبش مانند گذشته به گونه‌ای است که هیچ‌کس نمی‌تواند صبغه مذهبی روی آن بگذارد ، اما رژیم آل سعود با استفاده از بحران قطر سعی دارد پوششی اخوانی بر تن معترضان کند. به همین علت مجموعه‌ای از بازداشت ها را از میان شخصیت‌های اخوانی انجام داده که از جمله آنها سلمان العودة نظریه‌پرداز و تئوریسین حزب بیداری و الاصلاح در خلیج فارس است. بازداشت العودة همزمان با پیام وی در سایت های اجتماعی در استقبال از تماس امیر قطر با ولیعهد عربستان صورت گرفت و در پی این بازداشت، شخصیت‌های دینی و فکری و رسانه ای دیگری نیز بازداشت شدند. هنوز تعداد افراد بازداشت شده مشخص نیست و مطالب متناقضی در این رابطه منتشر می‌شود. ارزیابی ها نشان می‌دهد تاکنون دست کم ۲۰ نفر بازداشت شده اند. سازمان "القسط" که مقر آن در لندن قرار دارد، علاوه بر العوده از بازداشت عوض القرنی وحسن فرحان المالکی ومصطفی حسن خبر داده است.

بازداشت المالکی عربستان را در شرایط جنگی ضد گروه اخوان المسلمین قرار داده که این کشور آن را جزو گروه‌های تروریستی خود برشمرده است. وی البته طی سال‌های گذشته به عنوان یک روحانی حامی تجدید نظر طلبی دینی و منتقد سلفیت وهابی و جریان های اسلامی مطرح بوده است. این در حالی است که سلمان الانصاری هماهنگ‌کننده کمیته مناسبات عمومی عربستان و آمریکا سعی دارد بازداشت‌های صورت گرفته را در چارچوب جنگ برای ریشه‌کن کردن اخوانی ها معرفی کند.

صحبت از جنگ فراگیر با جریان اخوان‌المسلمین نشان می‌دهد که عربستان سعودی در تلاش برای تقابل با اعتراضات و تحصن مردمی عزم خود را جزم کرده و از زمان موجود به صورت پیش دستانه برای درگیری‌های بزرگتر استفاده کرده است. بن سلمان از زمان تبدیل شدن به مرد اول عربستان زمینه را برای این رویکرد مهیا کرده است.

بن سلمان خود را برای درگیری آماده می کند که در ابعاد داخلی پایان آن را نمی داند، بویژه در شرایطی که این کشور قطر را تحریم کرده و می خواهد فضایی را ایجاد کند که این جریان را جریان تروریستی و متناقض با پروژه عربستان جدید معرفی کند که به دنبال رویکردهای لیبرالیستی بیشتر است. این تنها بهانه ای است که می تواند برای ارباب آمریکایی قابل پذیرش باشد.

در این عرصه، بن سلمان حاکمیت عربستان را وارد جنگ جدیدی کرده است که نمی‌تواند نتایج آن را پیش‌بینی کند. پیش از این روند انزوا و مهار قدرت مقامات دینی در این کشور افزایش پیدا کرده و این روند با فعالیت های "هیئت تفریح" اوج گرفته است. هیئتی که به مذاق آل شیخ شاخه وهابیت نظام و شریک آل سعود در حاکمیت عربستان خوش نیامده است. به این ترتیب محمد بن سلمان خود را وارد جبهه دیگری کرده است که خطر آن کمتر از مورد اول نیست.

جریان اخوانی طی سال‌های گذشته از سازمان یافته ترین گروه های اسلام گرا در فعالیت‌های مختلف بوده است. این سازمان تریبون‌های تبلیغاتی متنوع و جمعیت‌های حقوقی و مؤسسات تخصصی زیادی در اختیار دارد. علاوه بر این که مجموعه ای از حامیان و مدافعان را در داخل عربستان به خود اختصاص داده که نمی‌توان به درستی حجم و میزان تأثیرگذاری آنها را در رویکرد فراگیر تقابلی نشان داد.

چیزی که بن سلمان تلاش در کم اهمیت نشان دادن آن دارد ، این است که اعتراضات روزافزون کنونی در کشور را نمی‌توان تنها منحصر به جریان اخوانی دانست. بلکه بخش گسترده ای از ملت عربستان را شامل می‌شود که ملاحظات خود را در توئیتر مطرح می کنند. مطالب آنها نشان دهنده حالت ناامیدی آنها از سیاست‌های جریان حاکم در عربستان از زمان مرگ ملک عبدالله تاکنون است. رویکردها و خاستگاه های این عده و مطالبات آنها متنوع است، اما نکته تازه در اینجا است که موج اعتراضات بنا به عوامل مختلف تغذیه می شود که منحصر به موارد سیاسی نیست، بلکه تاثیرات آن به واقعیت اقتصادی و اجتماعی عربستان نیز رسیده است.

ماهیت جنبش ۱۵ سپتامبر

همچنان ماهیت عوامل پشت پرده ایده جنبش ۱۵ سپتامبر نامشخص است ، اما این دعوت باعث شده بسیاری از افراد با مشرب ها و گرایش‌های مختلف به سمت آن جذب شوند تا جایی که هشتک جنبش ۱۵ سپتامبر به یکی از بیشترین ترندهای توئیتر طی ساعت های اخیر در عربستان سعودی تبدیل شده است. فعالان این جنبش معتقدند که تحرکات آینده آنها با هدف بررسی فقر و بیکاری و بحران مسکن و رفع ظلم از زنان و بهبود شرایط خدمات جامعه و آزادسازی بازداشتی ‌ها ادامه پیدا می‌کند. فعالان اینترنتی در این زمینه می‌گویند که تعیین محمد بن‌سلمان به عنوان ولیعهد عربستان آنها را به افزایش تلاش برای تحرک آینده وادار کرده تا کشور را از شر این انسان احمق که آن را وارد مهلکه های زیادی کرده، حفظ کند.

دایره تایید این درخواست ها تنها منحصر به شخصیت‌های وابسته به اخوان‌المسلمین نمی شود که معمولاً این تحرکات را دنبال می کنند. بلکه شامل شخصیت‌های مستقل از جمله غانم الدوسری روزنامه نگار معروف نیز می شود که در نتیجه مخالفت با حاکمیت آل سعود شهرت و اعتبار ملموسی را طی ماه‌های گذشته به دست آورده است و به یکی از مشهورترین شخصیت های تاثیرگذار بر نسل جوان و کاربران سایت های اجتماعی تبدیل شده است.

منبع: مشرق