پنجمین سفر به نیویور در دوران پسااوباما

هواپیمای حامل حسن روحانی در حالی امروز به‌سوی نیویورک به پرواز درمی‌آید که دیگر باراک اوباما در کاخ سفید نیست و جایش را به رقیب جمهوریخواهش، دونالد ترامپ داده است. شیخ دیپلمات که در چهار سال گذشته به‌عنوان رئیس دولت یازدهم برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل راهی نیویورک می‌شد، امسال در قامت رئیس دولت دوازدهم در هفتادودومین مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می‌کند، اما دیگر کسی احتمال تماس تلفنی رؤسای‌جمهوری ایران و آمریکا یا مواجهه آنان در راهروهای تالار مجمع عمومی سازمان ملل را مطرح نمی‌کند. باراک اوبامای دموکرات که در سال‌های آخر ریاست‌جمهوری‌اش جان کری، وزیر امورخارجه‌اش را مامور به‌فرجام‌رساندن مذاکرات هسته‌ای کرده و برجام را «دستاورد مهم» دولتش خوانده بود از کاخ سفید رفته است و دونالد ترامپ که برجام را «بدترین و احمقانه‌ترین» توافق تاریخ می‌داند، رئیس‌جمهوری آمریکا شده است.

اولین سفر رئیس دولت دوازدهم به نیویورک برای شرکت در هفتادودومین مجمع عمومی سازمان ملل همزمان با اولین سال حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید شده است؛ سیاستمدار جمهوریخواهی که هشت‌ماه ریاست‌جمهوری‌اش در آمریکا تنش‌های لفظی بین تهران و نیویورک را افزوده است؛ تنش‌هایی که تا قبل از حضور او در کاخ سفید در حال ترمیم‌شدن بود و تا جایی پیش رفت که برای اولین‌بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، رؤسای‌جمهوری ایران و آمریکا در ارتباطی تلفنی در خاک آمریکا با هم گفت‌وگو کردند.

اولین حضور ایران در سازمان ملل پس از پیروزی انقلاب

محمد‌علی رجایی، نخست‌وزیر ایران، اولین کسی بود که بعد از انقلاب در مجمع عمومی سخنرانی کرد. او مهرماه سال 59 در حالی که روابط تهران_نیویورک به‌دلیل تسخیر سفارت آمریکا ازسوی دانشجویان پیرو خط امام تیره بود، در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد. او به‌جای تریبون عمومی از پشت میز ایران سخنرانی کرد و آثار شکنجه بر کف پایش در دوران حضور در زندان‌های رژیم پهلوی را نشان داد، اما حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، اولین رئیس‌جمهوری ایران بعد از انقلاب اسلامی بود که در ۳۱ شهریور سال 66 در مجمع عمومی سازمان ملل به سخنرانی پرداخت. بعد از او تا سال‌ها رئیس دولت در سازمان ملل حضور پیدا نکرد. در غیبت رئیس‌جمهوری ایران، علی‌اکبر ولایتی که در دولت‌های سازندگی وزیر امور خارجه بود، در شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل حضور می‌یافت و سخنرانی می‌کرد.

بازگشت به مجمع عمومی سازمان ملل پس از 11 سال

با روی‌کارآمدن دولت اصلاحات در سال 76، سفر رئیس دولت ایران به آمریکا از سرگرفته شد. رئیس دولت‌های اصلاحات طی هشت سال دولت‌های هفتم و هشتم تنها دوبار به نیویورک، مقر سازمان ملل سفر و در مجمع عمومی سخنرانی کرد. او با طرح «گفت‌وگوی تمدن‌ها» توجه رهبران جهان را به ایران جلب کرد. رئیس دولت اصلاحات یک سال پس از پیروزی دوم خرداد در شرایطی عازم نیویورک شده بود که دولتمردان آمریکا این سفر را فرصت طلایی برقراری رابطه گسیخته‌شده بین ایران و آمریکا قلمداد می‌کردند، اما او در جلسه افتتاحیه که بیل کلینتون، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا نیز در آن سخنرانی می‌کرد، شرکت نکرد و برخلاف انتظار آمریکایی‌ها، عصر راهی جلسه مجمع عمومی شد. این اولین و آخرین سفر رئیس دولت هفتم به نیویورک بود، اما او با تمدید دولت اصلاحات در سال 80 برای بار دوم به نیویورک سفر و در خلال سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان از ایده گفت‌وگوی تمدن‌های خود دفاع کرد.

سفرهای جنجالی محمود احمدی‌نژاد

طی 17 سال، از پیروزی انقلاب تا سال 84، رؤسای‌جمهوری دولت‌های مختلف فقط سه‌بار به نیویورک سفر کردند؛ محمود احمدی‌نژاد که به پاستور راه یافت، اما این سفرها هر سال انجام شد و هر سال هم حاشیه‌هایی همراه داشت؛ از ماجرای هاله نور در اولین سفر تا خالی‌بودن صندلی‌ها هنگام سخنرانی او و کاروانی خانوادگی که احمدی‌نژاد را در آخرین سفرش به نیویورک همراهی می‌کرد، ازجمله این حاشیه‌هاست. اولین سفر احمدی‌نژاد به نیویورک چند ماه پس از انتخابات ریاست‌جمهوری نهم صورت گرفت و جنجالی‌ترین سفرش بود. او بعد از بازگشت از این سفر نزد آیت‌الله عبدالله جوادی‌آملی، مرجع تقلید در قم رفت و از «هاله نوری» ‌گفت که در مدت سخنرانی دور او را گرفته بود. رئیس دولت نهم و اطرافیانش بعدها این ماجرا را تکذیب کردند، اما دفتر آیت‌الله جوادی‌آملی فیلم این دیدار را در رسانه‌ها منتشر کرد که تایید می‌کرد احمدی‌نژاد در حضور او ادعا می‌کند هنگام سخنرانی‌اش در مقر عمومی سازمان ملل، هاله‌ای از نور اطرافش را احاطه کرده و «حدود بیست‌وهفت، ‌هشت دقیقه تمام سران کشورها مژه نزده و مات‌ومبهوت» مانده بودند.

محمود احمدی‌نژاد در حالی مدعی شده بود سران همه کشورها هنگام سخنرانی او «مژه» نزدند که در هشت سالی که او در مقر عمومی سازمان ملل سخنرانی می‌کرد، بیشتر هیئت‌های خارجی سالن اجلاس را ترک می‌کردند و سخنرانی‌های او به سخنرانی برای صندلی‌های خالی مشهور شده بود. دومین سفر محمود احمدی‌نژاد به نیویورک در سال 85 انجام شد که این سفر نیز جنجالی بود. او در سخنرانی‌اش هولوکاست را دروغی تاریخی خواند؛ اظهارنظری که به افزایش ایران‌هراسی منجر شد. سومین سفر احمدی‌نژاد به نیویورک در سال 86 نیز با حواشی زیادی همراه بود. او که با سخنرانی‌های قبلی خود زمینه ایران‌هراسی را فراهم کرده بود، این‌بار نه‌تنها در مجمع عمومی سازمان ملل که در دانشگاه کلمبیا هم باز سخنان قبلی خود را تکرار کرد. احمدی‌نژاد در آخرین سفر به نیویورک در قامت رئیس دولت نهم از مدیریت جهانی سخن گفت.

سفر او به سازمان ملل در سال 88 که بعد از انتخابات جنجالی ریاست‌جمهوری دهم بود، شاید کم‌حاشیه‌ترین سفرش به نیویورک بود، اما یک‌سال بعد یعنی در سال 89 سخنرانی‌اش در مقر عمومی سازمان ملل جنجال‌آفرین شد. او در سخنانش، درخواست تشکیل کمیته حقیقت‌یاب درباره واقعه 11 سپتامبر را مطرح کرد، اما حاشیه سفر او در سال 90 متفاوت با سفرهای قبلی بود. او در حالی هفتمین سفرش به نیویورک را آغاز کرد که این سفر، به سفر خانوادگی محمود احمدی‌نژاد و اطرافیانش مشهور شد. در این سفر نه‌تنها همسر و فرزندان رئیس دولت و معاونان رئیس‌جمهوری حضور داشتند، بلکه هزینه‌های آن نیز خبرساز شد.

به گفته محمدعلی پور‌مختار، رئیس کمیسیون اصل 90 وقت مجلس، «به‌جز هزینه هواپیما، هزینه هر اتاق که در هتل محل اقامت رئیس‌جمهوری در اختیار همراهانش قرار گرفت، شبی 400 تا 700 دلار بود و بسیاری از همراهان خانواده و اقوام مسئولان دولتی بودند.» اما آخرین سفر احمدی‌نژاد به سازمان ملل تنها یک حاشیه جالب داشت. او در انتهای سخنرانی خود شعار «زنده‌باد بهار» را بر زبان راند تا بسیاری تحلیل کنند احمدی‌نژاد رقابت انتخاباتی را از سازمان ملل کلید زده است؛ تحلیلی که با ثبت‌نام اسفندیار رحیم‌مشایی در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم درست از آب درآمد.

تابویی که شکسته شد

با راهیابی شیخ دیپلمات به پاستور، سفرها و سخنرانی‌های رئیس دولت ایران در مقر عمومی سازمان ملل رنگ و بویی دیگر گرفت. حسن روحانی نیز در اولین سال ریاست‌جمهوری خود راهی آمریکا و سازمان ملل شد. او در سخنانی که در شصت‌وهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل ایراد کرد، ایده جهان عاری از خشونت و افراط‌گری را مطرح کرد تا سخنرانی‌اش در این نشست یادآور سخنرانی رئیس دولت اصلاحات شود. روحانی که تعامل سازنده با جهان از مهم‌ترین شعارهای انتخاباتی‌اش بود، هنگام بازگشت از آمریکا و در حالی که آماده پرواز به‌سمت ایران می‌شد، پاسخ تلفن باراک اوباما، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، را داد تا تابوی 35ساله شکسته شود. به‌جز این ارتباط تلفنی، روحانی در این سفر موفق شد با ۱۱نفر از رؤسای دولت‌ها و مقامات ارشد بین‌المللی، دیدار کند که در مقایسه با سه ملاقات آخرین سفر محمود احمدی‌نژاد به نیویورک، رشد چشمگیری داشت.

ملاقات با فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری وقت فرانسه، ملاقات با بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد و دیدار با کریستین لاگارد، رئیس صندوق بین‌المللی پول، ازجمله ملاقات‌های دیپلماتیک رئیس دولت یازدهم در این سفر بود. این دیدارها در سفر دوم رئیس‌جمهوری به نیویورک تکرار شد و برخی تحلیلگران از احتمال رودررویی نابهنگام باراک اوباما و حسن روحانی در راهروهای سازمان ملل گفتند؛ احتمالی که در این سطح به وقوع نپیوست، اما محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، باراک اوباما را به‌صورت اتفاقی در راهـــروهای سـازمان ملل ملاقات کرد. دیدار روحانی با دیوید کامرون، نخست‌وزیر وقت انگلیس که در آن زمان روابط دیپلماتیکش با ایران قطع بود، از دیدارهای مهم سفر دوم رئیس‌جمهوری به نیویورک بود که بعدها به بهترشدن روابط و آغاز دوباره روابط دیپلماتیک دو کشور منجر شد. سفر سوم شیخ دیپلمات دولت یازدهم به نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل در حالی انجام شد که به او تلفنی خبر دادند که فاجعه منا رخ داده است و او از همان‌جا دستورات لازم را صادر کرد.

دیدارهای دیپلماتیک رئیس‌جمهوری ایران در این سفر نیز رونق داشت. روحانی در حاشیه هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دیدارهای دوازده‌گانه خود با دبیرکل سازمان ملل، رئیس شورای اروپا و سران کشورهای فرانسه، ترکیه، ایتالیا، ژاپن، برزیل، سوئد، بولیوی، اکوادور، افغانستان، سنگال و... مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی را بررسی کرد. آخرین سفر حسن روحانی به نیویورک سال گذشته و در حالی که او خود را برای رقابت‌های انتخاباتی آماده می‌کرد و باراک اوباما نیز در حال ترک کاخ سفید بود، صورت گرفت.

او در این سفر با رؤسای‌جمهوری فرانسه، سوئیس، ترکیه، اسلوونی و بلغارستان و نخست‌وزیران بریتانیا، ایتالیا، ژاپن، سوئد، نروژ، یونان، پاکستان و عراق و دبیرکل سازمان ملل متحد دیدار کرد. شیخ دیپلمات امسال در حالی با همراهی وزیر امورخارجه و تعدادی از اعضای کابینه دولت، برای حضور در هفتادودومین مجمع عمومی سازمان ملل تهران را به مقصد نیویورک ترک می‌کند که چشم‌انداز روابط تهران_نیویورک مانند زمانی نیست که باراک اوباما رئیس جمهور بود؛ دونالد ترامپ جمهوریخواه وارد کاخ سفید شده و به‌تازگی به جهانیان اعلام کرده است: «به زودی خواهید دید با برجام چه خواهم کرد.»

https://asemandaily.ir/post/2014

ش.د9602581