نظام فکری منضبط و منسجم

(روزنامه صبح‌نو - 1396/07/24 - شماره 337 - صفحه 6)

نظام علمی از دیدگاه مقام معظم رهبری

آموزش و پژوهش از جمله مهمترین ابزار و عوامل پیشبرد اهداف گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. در دنیای کنونی عرصه‌ای نیست که نیل به اهداف مورد نظر و ارتقای عناصر مؤثر در آن بدون توجه به آموزش و پژوهش تعریف شده باشد. نظام آموزش و پژوهش در نظرگاه رهبری دارای جایگاهی ویژه و بسیار اساسی است.

اما در خصوص این دو مفهوم رهبری تعریف روشنی ارائه نکرده‌اند و شواهد متعدد در کلام ایشان حاکی از پذیرش برداشت متداول و مرسوم از این دو مفهوم است. به عبارت روشن‌تر وقتی رهبری به این دو مقوله می‌پردازند درک عام موجود از آن‌را می‌پذیرند. بنابراین بیش از آنکه در خصوص اصل مفهوم بحثی داشته باشند در خصوص ضرورت و اهمیت، شرایط ارتقا و موانع تولید علم اظهار نظر می‌کنند.

نظام آموزش و پرورش در نظرگاه رهبری نظامی است کلان با اجزای متعدد که از عوامل و بخشهای گوناگونی تشکیل شده و نهادهای مختلفی در آن دخیلند: آموزش و پرورش، آموزش عالی و حوزه‌های علمیه مهم‌ترین دستگاه‌های پژوهشی و آموزشی از منظر ایشان به حساب می‌آیند. نکته‌ای که باید قبل از ورود به متن به آن توجه کنیم این است که حجم مطالب و نوع توجه رهبری به مسائل آموزشی و پژوهشی در هر کدام از این نهادهای علمی متفاوت است. به عنوان مثال رهبری ابعاد، وظایف و تکالیف مختلفی برای حوزه برمی‌شمرند که متفاوت با دانشگاه است. بنابراین لازم است هر کدام از این نهادها در متنی متمایز مورد بحث قرار بگیرند. در این مقاله تا حد ممکن تلاش شده موارد مشترک و قابل جمع در یک نظام آموزشی و پژوهشی کلان مورد بحث قرار بگیرد. در مجموع مهمترین مباحثی که در مقاله مورد بحث قرار گرفته مباحث ذیل است:

- اهمیت علم و تحقیق

- نهضت تولید علم و ابعاد و مؤلفه‌های آن

- الزامات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و معنوی تولید‌علم

- آفات و موانع در راه تولید علم

- وظایف گوناگون نهادهای حوزوی و دانشگاهی در‌عرصه علم

نظام اقتصادی اسلام در منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی

در این پروژه تحقیقاتی و در مقاله نظام اقتصادی اسلام در منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی تلاش شده است برای تبیین بخش اصلی و بنیادین دیدگاه رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای در خصوص اقتصاد اسلامی. به طور کلی مقاله شامل دو بخش است. در بخش نخست دیدگاه‌های بنیادین رهبری در خصوص اقتصاد اصلی آمده است. این بخش شامل مباحثی مرتبط با مفهوم اقتصاد، اخلاق و ارزشهای اقتصادی و مبانی نظری اقتصاد اسلامی است. بخش دوم توضیح دهنده دیدگاه رهبری در خصوص مسائل اقتصادی نظام جمهوری اسلامی است. این بخش شامل مباحثی است در خصوص فعالیتهای اقتصادی (صنعت و معدن، کشاورزی و تجارت)، اولویت‌ها و طرحهای اقتصادی (تولید، خودکفایی، تورم، اشتغال و...) و نیز مباحثی در خصوص هدفمندی یارانه‌ها، مسئله خصوصی‌سازی، بانکداری اسلامی و صندوقهای قرض‌الحسنه، مالیات واجب و مستحب و رفتار مصرفی در جامعه اسلامی است.

در مجموع رهبری دیدگاههای مفصل و مبسوطی در خصوص ابعاد نظری و عملی اقتصاد بیان داشته‌اند که در این مقاله مجملی از همه مباحث ایشان آمده است. باید توجه داشت رهبر معظم انقلاب اسلامی، نظرات تفصیلی و جامعی در خصوص ابعاد گوناگون مسائل و فعالیتهای اقتصادی ارائه نموده‌اند. مجموعه بیانات ایشان در این خصوص هم حاوی مباحث تئوریک و مبنایی بر پایه اصول فکری مکتب اسلام است و هم مشتمل بر نکاتی در خصوص مسائل اقتصادی جاری در کشور ایران است. نکته مهمی که در بررسی نظرات اقتصادی رهبری باید به آن توجه داشت در نظر گرفتن جایگاه حکومتی و مدیریتی ایشان است. به طور کلی نظرات رهبری را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: بخش نخست و بنیادین نظرات ایشان که در خصوص اهمیت اقتصاد، نظام اقتصادی اسلام، مبانی آن و شاخصها و معیارهای اقتصاد اسلامی است.

این بخش را می‌توان بعد مبنایی و تئوریک نظرات ایشان دانست که بخش مهمی از تئوری اقتصاد اسلامی از منظر رهبری را بیان می‌کند. اما بخش دوم دیدگاه‌های ایشان، ناظر به نیازهای موجود و مسائل مبتلا به کشور ایران به عنوان یکی از کشورهای موجود در عالم است. باید توجه داشت ایشان رهبری نظام اسلامی را به عهده داشته و در خصوص مسائل اقتصادی جاری کشور دیدگاهها و نکات عملیاتی و راهبردی ارائه می‌نمایند. دیگر اینکه ایشان رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران با قلمرو جغرافیایی محدود، شرایط فرهنگی و سیاسی خاص و پیشینه و میراث تاریخی طولانی و مختص به خود می‌باشند. بخش اعظم نظرات اقتصادی رهبری مربوط به همین مسائل جاری کشور ایران است. بنابراین همچنانکه خود ایشان نیز تصریح می‌کنند این دیدگاه‌ها می‌تواند در مورد سایر ملل کاربرد نداشته باشد یا اینکه کارکرد آن در برخی شرایط، متفاوت باشد.

پیشرفت در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی

در این بخش تلاش شده اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، در چهارچوبی منطقی و منسجم تدوین و ارائه شود. منبع اصلی مطالب، مجموعه بیانات، پیام‌ها و نامه‌های رهبر معظم انقلاب از سال 1368 تا 1390 بوده است. از برخی منابع و متون علمی نیز جهت تشریح برخی ابعاد مهم موضوع پیشرفت استفاده شده است. در مجموع مقاله حاوی مهمترین مباحث رهبری در خصوص مفهوم، ابعاد، شاخص‌ها، مبانی و شرایط و مقدمات پیشرفت می‌باشد. در ابتدای مقاله ضمن بیان برخی از مهمترین تعاریف عرضه شده در خصوص توسعه و نیز نقد و ارزیابی اجمالی این تعاریف، مقصود رهبری از مفهوم پیشرفت عرضه شده است. در ادامه دیدگاه رهبری در خصوص رویکردهای موجود در مورد پیشرفت و نقد ایشان بر رویکرد تقلیدی و نیز نقد ایشان بر مدل توسعه غربی آمده است.

در ادامه تلاش شده مباحث رهبری در خصوص مبانی پیشرفت، مقدمات و الزامات پیشرفت و نیز رابطه عدالت و پیشرفت در نظرگاه ایشان عرضه بشود. مجدداً باید توجه داشت رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گاه به اجمال و گاه به تفصیل موضوعات گوناگون را مورد تحلیل و تبیین قرار داده‌اند. حجم و کمیت مطالب قابل استنتاج از بیانات ایشان بسیار بالاست. اما آنچه در این میان مهم و اساسی است انسجام و انضباط عجیب در اندیشه ایشان است به گونه‌ای که کمترین تناقض و تنافر بین عناصر گوناگون مورد بحث ایشان دیده نمی‌شود. این انسجام فکری ناشی از مبانی و اصول مستحکمی است که مستند و مستدل تبیین و تصویر شده و تمام بحثها و موضوعات بر پایه همین اصول مطرح و تحلیل شده است. مقوله پیشرفت نیز در همین چارچوب کلی قرار گرفته و تبیین شده است. بنابراین فهم کامل و دقیق نگاه رهبری به پیشرفت منوط به توجه و تدقیق در مبانی اندیشه ایشان است.

تذکر این مهم در مقدمه متن حاضر به این دلیل است که به علت تنوع ابعاد و حجم مطالبی که رهبری در خصوص پیشرفت ارائه نموده‌اند در این مقال صرفاً مطالب و بیاناتی از ایشان آمده که مستقیماً به موضوع پیشرفت مربوط می‌شود. مجالی برای اشاره به مبانی اندیشه ایشان نیست. در متن حاضر تلاش شده ابعاد مهم و اصلی اندیشه رهبری در خصوص پیشرفت تنظیم و تدوین شود با حداقل تحلیل و اظهار نظر از طرف نگارنده. نکته دیگر اینکه در تنظیم و دسته بندی مطالب تلاش شده منطق کلان رهبری و نوع دسته بندی ایشان در تقدم و تأخر مطالب مبنا قرار بگیرد.

http://sobhe-no.ir/newspaper/337-1/6/13130

ش.د9604596