سفر طولانی مدت محمدبن سلمان به آمریکا، انگلیس و فرانسه در سایه حمله آمریکا و متحدانش به سوریه چندان مورد توجه قرار نگرفت، حال آن که رایزنی های بن سلمان با مقامات غربی، یکی از زمنیه های اصلی حمله آمریکا به سوریه بود. از سوی دیگر این سفر طولانی مدت با اغراض سیاسی این جوان تازه کار سعودی مرتبط است و گویای تغییراتی در داخل عربستان است.
برای بررسی بیشتر این موضوع، گروه بین الملل بصیرت گفتگویی را با جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل منطقه صورت داده است که در ذیل می آید:
بصیرت : در تشریح علل حمله موشکی اخیر به سوریه، برخی بر این اعتقادند که سفر «بن سلمان» ولیعهد عربستان به آمریکا و فرانسه و همچنین گفتگوهای وی با مقامات این دو کشور، نقش زیادی در این تجاوز نظامی داشته است، به نظر شما این دیدگاه تا چه اندازه با واقعیت تطابق دارد؟ آنچه مسلم است درخواست های مقامات ریاض به ویژه تقاضاهای «بن سلمان» در سفرش به آمریکا و فرانسه، نقش مؤثری در عملیات موشکی علیه سوریه داشته و وعده های وی در تأمین هزینه های این حمله، مقامات واشنگتن، پاریس و همچنین مقامات لندن را به هدف قراردادن نقاطی در سوریه، ترغیب کرده است. با این حال سفر بن سلمان به آمریکا و سفر وی به فرانسه، در بردارنده اهداف و مقاصد بسیار مهم دیگری نیز بود که باید در جای خود مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد. برنامه ها و نقشه های توطئه آمیزی که در سفر ولیعهد عربستان به آمریکا، پایه های آن ریخته شد، شناخته و تشریح شود.
به هرحال این گفته که «سفر بن سلمان به آمریکا، نقش زیادی در تجاوز نظامی اخیر به سوریه داشته» با واقعیت تطابق دارد، چرا که سفر وی به فرانسه و همچنین سفر قبلی وی به انگلیس، نقشی تسریع کننده و ترغیب کننده در عملیات موشکی به سوریه داشته و یکی از عوامل اصلی این تجاوز نظامی و این اقدام غیرقانونی و جنایتکارانه بوده است. البته قبل از این حمله موشکی هم، شاهد بودیم که «بن سلمان» و وزیر امورخارجه عربستان، در موضع گیری های آشکاری که در رسانه ها انعکاس پیدا کرد، از آمریکا خواستند تا سوریه را ترک نکند و نیروهای خود را از این کشور خارج نسازد. چنان که گفته می شود که موضوع تشکیل یک «ارتش عربی» با کمک مالی عربستان و به فرماندهی آمریکا، از جمله مسایل مورد بحث در این سفر بوده است.
بصیرت: بدین ترتیب شما معتقدید که دلایل و انگیزه های کلی تری در سفر چند هفته ای ولیعهد عربستان به آمریکا مورد نظر بوده است. این دلایل و انگیزه ها کدام هستند؟ همانطور که می دانید سفر بن سلمان به آمریکا، حدود دو هفته به طول انجامید و وی در این مدت با بسیاری از شخصیت های سیاسی، هنری و بسیاری از دست اندرکاران امور اقتصادی و اجرایی در آمریکا، به گفتگو نشست، بنابراین می توان گفت که دلایل و انگیزه های بن سلمان به آمریکا و سپس سفرش به فرانسه، بسیار متعدد بوده و از این لحاظ در چند دسته مختلف، تقسیم بندی می شوند. چنان که ابتدا باید به انگیزه ها و دلایل شخصی سفر بن سلمان به آمریکا، فرانسه و انگلیس اشاره کنیم و مقاصد و اغراضی که وی با هدف کسب منافع و اقتضائات شخصی در صدد دسترسی به آن بوده است برشماریم، بنا به آنچه گفته شده، «بن سلمان» درصدد است تا در اواسط تابستان آینده، با برکناری «ملک سلمان» (پدرش)، پادشاهی خود را در عربستان اعلام کند و سلطه خود را بر مقدرات ثروتمندترین و پهناورترین کشور عربی تثبیت نماید، بنابراین از این لحاظ می کوشد تا در فرصت باقی مانده، زمینه های داخلی و خارجی تحقق چنین امری را فراهم نماید. در واقع یکی از اهداف و اغراض ولیعهد عربستان در سفر به کشورهای غربی به ویژه آمریکا، ایجاد مقدمات لازم برای احراز مقام پادشاهی و به راه انداختن امواج تبلیغاتی بوده است که به ترسیم چهره ای مثبت و امروزی، از وی بیانجامد و این گونه وانمود شود که وی برخلاف پادشاهان قبلی عربستان، با سیاست ها و برنامه های نوین اقتصادی، سیاسی و فرهنگی آشنایی دارد و می تواند در ساختار حکومت ارتجاعی عربستان، تغییرات متناسب با پیشرفت های امروزی را ایجاد کند.
در حقیقت ترتیب دادن دیدار های «بن سلمان» با افرادی همانند «بیل گیتس»، میلیاردر معروف آمریکایی و موسس شرکت مایکروسافت و «جف بیزوس»، بنیانگذار و مدیر اجرایی شرکت آمازون و همچنین شخصیت های مؤثر در سازمان فضایی ناسا و تهیه کنندگان سینمایی هالیوود و تعداد زیادی از سناتورها و شخصیت های سیاسی آمریکا، با برنامه ها و اغراض وی برای قرار گرفتن در جایگاه پادشاه عربستان، مرتبط بوده است.
با این حال ولیعهد عربستان در دیدارهای خود در این سفر، دو هدف دیگر را که از مقاصد شخصی اش فراتر می رود، دنبال کرده است و آن اهدافی است که از یک سو، انحراف اذهان از کارنامه سیاه عربستان را در حمایت از خشن ترین حرکت های افراطی و تروریستی در دستور کار خود دارد و از سوی دیگر در صدد ایجاد مقدماتی است که اجرای طرح های جدید غرب برای اسلام زدایی در عربستان را امکان پذیر سازد. به عبارت دیگر بن سلمان در این سفر کوشید تا از حکومت ارتجاعی عربستان، چهره ای جدید و متناسب با آموزه های فرهنگی غرب ارائه کند و همزمان به متصدیان امور فرهنگی، سیاسی و رسانه ای غرب این تضمین را بدهد که در صورت قرار گرفتن در مقام پادشاهی، اصلاحات موردنظر آنان را که مبتنی بر چشم انداز 2030 است، در عربستان به اجرا در می آورد.
و بالاخره هدف دیگر بن سلمان در این سفر، خنثی کردن خبرهای مربوط به گرفتارشدن عربستان در باتلاق یمن و انکار شکست های نظامی فضاحت باری بود که رژیم آل سعود در این خصوص متحمل شده است؛ یعنی همان اقدامی که با فضاسازی های او علیه ایران همراه شد و شخص بن سلمان در هر دیدار خود با مقامات سیاسی، رسانه ای، فرهنگی و نظامی آمریکا ادعاهای دروغین خود را مبنی بر تهدیدآمیز بودن نقش منطقه ای کشورمان مجددا تکرار کرد.
بصیرت: برخی می گویند این سفر طولانی مدت بن سلمان به آمریکا و اروپا بیشتر وجه نمایشی و برای افزایش اقتدار وی در داخل عربستان است. در این باره بیشتر توضیح دهید:البته همان طور که در سوال قبلی نیز اشاره شد جنبه های تبلیغاتی و نمایشی در سفر بن سلمان به آمریکا و اروپا بسیار پررنگ بوده است. کوشش های تبلیغای وی در این سفر، دامنه وسیعی از چهره سازی های شخصی تا فضاسازی های حکومتی را در بر می گرفت، و لیکن نباید و نمی توان از ابعاد غیر تبلیغاتی دیدارهای وی که همسو با سیاست های مربوط به گسترش و تحکیم پیوند های استعماری با آمریکا و اروپا بود، غافل شد. بن سلمان در این سفر به صاحب منصبان سیاسی، نظامی، فرهنگی و رسانه ای آمریکا این اطمینان را داد که مجری خوبی برای انواع طرح های سیاسی و فرهنگی مورد نظر آنان خواهد بود و در عرصه اقتصادی و نظامی نیز همسو با سیاست های آن ها حرکت خواهد کرد.
بصیرت: محمدبن سلمان طی ماه های اخیر دست به اصلاحات در عربستان زده است. این سفر تا چه اندازه می تواند در جهت اجرای همین اصلاحات فرهنگی و اقتصادی باشد؟می دانید که اصلاحات فرهنگی واقتصادی «بن سلمان» برگرفته از طرح ها و برنامه های غربی است و در اصل نسخه ای است که کشورهای غربی برای ترویج دیدگاه های مخرب و سلطه گرانه خود در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای اسلامی، پیچیده اند.
ولیعهد عربستان مدت هاست که در اظهارات و موضع گیری های خود از چشم انداز 2030 در عربستان سخن می گوید و مدت یک سال است که برنامه های مرتبط با آن را به اجرا گذاشته است. البته وی مُصرانه تاکید می کند که: اهداف این چشم انداز، اقتصادی است و به منظور افزایش درآمدهای غیرنفتی و کاهش اتکا به نفت در دستور کار حکومت ریاض قرار گرفته است. با این حال نگاهی به برنامه های مورد نظر او، این واقعیت را ثابت می کند که بن سلمان به توصیه مشاوران غربی اش، نوعی از اسلام زدایی را نه تنها در عربستان، بلکه در کشورهای عربی همسایه دنبال می کند و از این لحاظ به برقراری ارتباطات بیشتر با موسسات فرهنگی، هنری، اقتصادی و سیاسی غرب نیازمند است.
در واقع بر این اساس است که تحلیلگران سفر دو هفته ای وی به آمریکا و سفر یک هفته ای قبلی اش به انگلیس را، اقدامی همسو با اقداماتش، برای دستیابی به اهداف مندرج در چشم انداز 2030 تفسیر می کنند و بر این اعتقادند که ولیعهد عربستان در شرایط حاضر می کوشد تا به منظور خوشامد دولت های انگلیس، آمریکا و به منظور جلب حمایت آن ها از رژیم متزلزل و در حال سقوط عربستان، ترتیبات مورد نظر غرب را بر جامعه سنتی عربستان حکمفرما سازد. امری که دیدار های بن سلمان با دست اندرکاران امور اقتصادی و فرهنگی آمریکا، صحت آن را به اثبات می رساند.
بصیرت: آیا آمریکا قصد دارد یک اصلاحات واقعی در عربستان صورت دهد یا بیشتر به دنبال خالی کردن جیب سعودی هاست؟دیدگاه منفعت جویانه و سود طلبانه آمریکایی ها در خصوص عربستان، امری نیست که برکسی پوشیده باشد؛ چنان که شاهد بودیم که ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود صراحتاً از عربستان با عنوان «گاو شیرده» یاد کرد. بنابراین تعجبی نیست که در سفر ولیعهد عربستان به آمریکا نیز هدف مقامات واشنگتن خالی کردن جیب این کشور باشد، کما اینکه در این سفر نیز علاوه بر قراردادهای سنگین قبلی برای خرید تسلیحات، قراردادهای تازه ای با مبالغ زیاد به امضا رسید.
بصیرت: چه اهداف ضدایرانی را می توان در سفر بن سلمان به آمریکا و اروپا مشاهده کرد؟آنچه مسلم است اهداف ضد ایرانی در سفر اخیر بن سلمان به آمریکا، فرانسه و انگلیس از جمله مهمترین بخش های سفر وی بوده است. چنان که وی به موازات اقداماتی که به منظور جلب حمایت غرب از رژیم عربستان صورت داد، کوشید تا حد ممکن دولت آمریکا و دیگر دولت های غربی را به خصومت ورزی بیشتر علیه کشورمان ترغیب و تحریک کند؛ آن هم بدین معنی که: دولت های غربی با انواع اقدامات سیاسی، نظامی و تبلیغاتی خود، شکست های فضاحت بار چندسال اخیر عربستان را در سطوح منطقه ای جبران کنند و از تغییر معادلات منطقه ای به نفع ایران به عنوان محور کشورهای محور مقاومت جلوگیری کنند.
در واقع بدین منظور بود که ولیعهد عربستان در هر ملاقات خود با مقامات آمریکایی و اروپایی، از خطر ایران و به اصطلاح تهدیدات منطقه ای کشورمان سخن گفت و قدرت دفاعی مردم یمن را به جمهوری اسلامی ایران نسبت داد. البته این نوع گفته های تکراری با انواع وعده وعیدهای دلاری برای ترغیب بیشتر غرب در دشمن ورزی علیه ایران همراه بود. افزون بر این، وعده کمک به تشکیل یک ارتش عربی که هزینه های آن توسط عربستان تامین شود و به فرماندهی آمریکا وظیفه تضعیف کشورهای محور مقاومت به ویژه تضعیف سوریه را در دستور خود داشته باشد، از جمله وعده هایی بود که در این سفرها مطرح شد.
از جناب آقای قنادباشی که به سؤالات بصیرت پاسخ دادند، تشکر می کنیم.
مصاحبه از: وحید قاسمی
