مدیریت جهادی، ضرورت تحقق رونق تولید

علی قاسمی/ بعد از تبیین ورودی بحث، پرسش اساسی این است که چه اقداماتی برای عملی کردن شعار سال نیاز است یا چه الزاماتی را باید به کار بست تا بهتر و راحت‌تر تولید در کشور رونق بگیرد؟ 
1ـ تغییر رویکرد به مدیریت جهادی؛ برای رسیدن به پاسخ هر چند باید الزاماتی فراهم شود؛ اما تغییر رویکرد مهم‌تر و شرط اساسی است و باور حل مشکلات با نگاه مدیریت جهادی برای شکوفایی اقتصاد کشور امری ضروری به نظر می‌رسد. با همین نگاه،‌ رهبر معظم انقلاب در بخشی از تبیین شعار سال در حرم مطهر رضوی فرمودند: «برای شکوفایی اقتصاد کشور به کاری احتیاج داریم که هم مجاهدانه باشد، هم عالمانه باشد. با تنبلی، با بی‌حالی، کم‌انگیزگی، مسئله‌ اقتصاد کشور حل نخواهد شد. کار جهادی باید انجام بگیرد، مدیریّت‌های جهادی باید بر مسائل اقتصادی کشور احاطه داشته باشند، تصمیم‌گیری کنند؛ کار جهادی. کار جهادی یعنی کاری که هم در آن تلاش هست، خستگی‌ناپذیری هست، هم اخلاص هست؛ [یعنی] انسان می‌فهمد که برای خودش، برای پُر کردن کیسه‌ خودش کار نمی‌کند، دارد برای مردم کار می‌کند، برای خدا کار می‌کند؛ هم این و هم عالمانه؛ یعنی بنشینند و با موازین علمی، با شیوه‌ دقیق عالمانه راه‌های صحیح را پیدا کنند؛ هم باسواد باشند، کارآمد باشند، هم امکانات گوناگونی داشته باشند؛ اینها بنشینند کار کنند؛ اقتصاد کشور قطعاً شکوفایی پیدا خواهد کرد.» پس راه‌اندازی «چرخ تولید» و ایجاد «رونق تولید» برنامه صحیح می‌خواهد و مرد عمل و باید همه متولیان امر تولید و همه امکانات دولتی و بخش خصوصی در این راه بسیج شوند و با مدیریت جهادی چرخ تولید را به گردش
در بیاورند.
2ـ راهبرد توسعه صادرات؛ الزام و ضرورت دیگری که در تعیین شعار و نام سال جاری به «رونق تولید» تأثیر عمده داشت، بحث شرایط تحریم گسترده و کاهش فروش نفت است که اقتصاد کشور را با رشد منفی روبه‌رو کرد؛ حتی با وضعیت انقباضی بودجه احتمال داشت در سال 98 اقتصاد کشور به سمت رکود تورمی سوق پیدا کند. با این اعلام هوشمندانه، اگر موانع اصلی تولید مرتفع شود و به نوعی متولیان امر دچار شعارزدگی نشوند و تولید جان تازه‌ای بگیرد و راهبرد توسعه صادرات مبتنی بر یک جغرافیای تعامل اقتصادی با کشور‌های جهان، به ویژه کشور‌های منطقه مد نظر قرار گیرد تا کالا‌هایی با ارزش افزوده بالا داشته باشیم، هم می‌توانیم از تحریم‌های ظالمانه عبور کنیم و هم دچار رکود تورمی نشویم. لازمه تحقق این امر سرعت در اصلاح ساختار بانک‌ها، بیمه و مالیات است. 
3ـ بهبود فضای کسب‌وکار؛ در کنار عوامل فوق، ضروری است فضای کسب‌وکار که یکی از عوامل مهم در تحقق شعار سال است، بهبود یابد. براساس شاخصه‌های بانک جهانی که هر سال منتشر می‌شود، متأسفانه فضای کسب‌وکار در کشورمان بهبود نیافته است و حتی بنا به گفته ناظران بیرونی و مؤسساتی که در این زمینه پایش انجام می‌دهند، از سال 2016 به بعد رتبه‌های ایران بالاتر رفته است. طبق گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۸ میلادی، «ایران در نماگرهای شروع کسب‌وکار رتبه ۹۷، در اخذ مجوزهای ساخت رتبه ۲۵، در دسترسی به برق رتبه ۹۹، در ثبت مالکیت رتبه ۸۷، در الزام‌آور بودن اجرای قراردادها رتبه ۸۰، در پرداخت مالیات رتبه ۱۵۰ و در اخذ اعتبارات رتبه ۹۰ را در سطح بین‌المللی کسب کرده ‌است.» مجموع عملکرد نماگرهای مذکور سبب شده، جایگاه کشورمان در رتبه ۱۲۴ قرار بگیرد، در حالی که در سال 2016 جایگاه ایران به رتبه 117 کاهش یافته بود. به این ترتیب، دولت برای رونق تولید باید شاخص‌های کسب‌وکار را تسهیل کند. از نظر تسریع مقررات برای بهبود فضای کسب‌وکار شاهد اقدامی جدی نیستیم و امیدواریم در سال رونق تولید با تصمیمات اساسی میان دولت و بخش خصوصی شاهد بهبود در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور باشیم.
4ـ فعال‌سازی ظرفیت‌های بخش خصوصی؛ مضافاً ضروری است نقش بخش خصوصی با توجه به اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 جدی گرفته شود تا بخش خصوصی و تشکل‌های آن به منزله خط مقدم فعالیت اقتصادی کشور میدان‌دار باشند.
5ـ تقویت نظام بانکی؛ برای تحقق شعار سال یک الزام کارساز، نقش بانک‌ها با محوریت بانک مرکزی است. نظام بانکی کشور با اعتبارسنجی درست، اگر تأمین مالی پروژه‌های تولیدی و تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی را فراهم کند و ارز مواد اولیه و واسطه‌ای تولید را به موقع پرداخت کند؛ همچنین کنترل و مراقبت جدی داشته باشد تا ارز حاصل از صادرات نفتی و غیرنفتی کشور، صرف واردات غیرضرور و ضدتولید نشود، مجموع این عوامل در رونق تولید نقش بسزایی دارد.
باید گفت، در حال حاضر هزاران کارخانه و واحد تولیدی کوچک، متوسط و بزرگ نیمه فعال و با ظرفیت پایین یا ورشکسته در سراسر ایران وجود دارد که در صورت ساماندهی و رسیدگی به مشکلات آنها‌ـ که بیشتر آنها دچار کسری نقدینگی هستند‌ـ به صورت سه شیفته وارد مدار تولید می‌شوند؛ همچنین صدها کارخانه و واحد تولیدی و صنعتی در حال ساخت یا نیمه‌کاره در کشور وجود دارد که با حمایت می‌توان آنها را به بهره‌برداری رساند و وارد خط تولید کرد. بستر تولید در هر استان با شهرک‌های صنعتی مملو از ماشین‌آلات جدید و نیروی انسانی فراهم است؛ اما فقط با 30 درصد ظرفیت کار می‌کنند. به نظر می‌رسد با همین دو اقدام می‌توان صدها هزار شغل ایجاد یا اصلاح کرد و بازار را تا حدود زیادی به تحرک واداشت. گفتنی است، امروزه در همه جوامع بشری، تولید از اهمیت خاصی برخوردار است و همه انسان‌ها به نقش و اهمیت آن به خوبی واقفند. تولید برای مردم از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است؛ زیرا «تولید» به نوعی مساوی و در اصل به معنای زندگی، رشد، کار، تلاش، اشتغال، بهره‌گیری از طبیعت، رفع نیازهای زندگی و رفاه شخصی و عمومی، استفاده بهتر از منابع موجود و در کل مترادف با شکوفایی است؛ از همین‌ رو، رفع مشکلاتی همچون رکود، بیکاری، تورم و در کل به حرکت درآوردن چرخ عظیم اقتصاد یک جامعه در گرو به حرکت درآمدن «تولید» است. علاوه بر اینها، دولت برای رونق تولید در اولین گام باید بازار مصرفی برای کالاهای تولید داخل را با افزایش قدرت خرید فراهم کند؛ سپس تمرکز ویژه‌ای به بازارهای کشورهای همسایه، بازارهای منطقه‌ای و در اولویت سوم به سایر بازارهای جهانی داشته باشد. ارتقای بهره‌وری، مبارزه با فساد و قاچاق کالا، اصلاح برخی از ساختارهای مرتبط با امر تولید و تلاش برای عملیاتی‌سازی اقتصاد مقاومتی و... الزامات دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.