نظام انسانی توحیدی

روش انبیا در دستیابی به اهداف دین ساختن جامعه و سیستم‌های گوناگون مورد نیاز زندگی جمعی است؛ یعنی انسان‌ها در محیط، جامعه و نظامی عادلانه زندگی کنند؛ پس پیامبران آمده‌اند تا جامعه و نظام عادلانه به وجود بیاورند و در نظام عادلانه است که انسان‌ها فرصت می‌یابند به تکامل و تعالی برسند.

از جمله مستندات قرآنی این دیدگاه، آیاتی از سوره اعراف درباره حضرت موسی علی نبینا وآله و علیه‌السلام است که در آیه 157 می‌فرماید:

«همان‌ها كه از فرستاده (خدا)، پیامبر «امى» پیروى مى‏كنند؛ پیامبرى كه صفاتش را در تورات و انجیلى كه نزدشان است، مى‏یابند آنها را به معروف دستور مى‏دهد و از منكر باز می‌دارد، اشیای پاكیزه را براى آنها حلال مى‏شمرد و ناپاكی‌ها را تحریم مى‌كند و بارهاى سنگین و زنجیرهایى را كه بر آنها بود (از دوش و گردن‌شان) برمى‏دارد؛ پس كسانى كه به او ایمان آوردند و حمایت و یاری‌اش كردند و از نورى كه با او نازل شده پیروى نمودند، آنان رستگارانند.»
(اعراف/ 157)

شاهد بحث این بخش است که می‌فرماید: یَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ، این پیامبر امی(ص) آنان را به نیکی‌ها و فضیلت‌های شناخته شده عقل و فطرت انسان امر کرده و از منکرات‌ـ چیزهای ناشناخته از نظر عقل و فطرت انسانی‌ـ نهی می‌کند؛ وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّبَاتِ؛ و برای آنان طیبات و چیزهای خوب را حلال می‌کند و روا می‌سازد؛ یعنی هرچه خوب است، در دین وجود دارد. وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبَائثَ؛ و چیزهای پلید را بر آنان حرام می‌کند؛ یعنی آنها را محروم و دست‌شان را از چیزهای بد کوتاه می‌کند. اینها ویژگی‌های جامعه اسلامی و محیطی است که پیامبر برای تحقق هدف دین برپا می‌کند.

در جامعه اسلامی همه چیزهایی که برای انسان‌ها خوب است‌ـ اعم از فکر و قلب و روح  و جسم‌شان‌ـ در دسترس و در اختیار همه قرار دارد و هرچه که برای انسان بد است، در اختیار یا در دسترس هیچ‌کس نیست؛ مثلاً با قانون‌های الزامی از دسترس‌شان خارج شده است.

وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ؛ و نیز پیامبر از دوش مردم بار گرانشان را برمی‌دارد. بار گران جهالت‌ها، بار گران سنت‌های غلط، بار گران نظام‌های پلید غیرانسانی، بار گران دیکتاتوری‌ها و استبدادها و زورگویی‌ها و استثمارها و هر بار گرانی را از دوش‌شان برمی‌دارد. وَ الْأَغْلَالَ الَّتىِ كاَنَتْ عَلَیْهِم؛ و غل و زنجیرهایی که بر پا و گردن اینهاست باز می‌کند؛ غل و زنجیر اسارت‌ها، غل و زنجیر زورشنوی‌ها، غل و زنجیر سنت‌ها و مقررات و تحکمات بشری.

فَالَّذِینَ ءَامَنُواْ بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ؛ پس همه آن کسانی که به این پیامبر ایمان آورند و بگروند و او را بزرگ و ارجمند بدارند و یاری‌اش کنند؛ وَ اتَّبَعُواْ النُّورَ الَّذِى أُنزِلَ مَعَهُ؛ و از نور و فروغ روشنگری که با او نازل شده‌، یعنی قرآن‌ پیروی کنند؛ أُوْلَئكَ هُمُ الْمُفْلِحُون؛ آنان پیروزمندان و برخورداران از فلاح و به مقصد رسیدگانند. برآیند همه اینها چیزی نیست جز تشکیل نظام انسانی توحیدی.