مدل بانکداری جدیدی در راه است

آنها مدعی هستند هزار بار سریع‌تر از بانک‌های معمولی به شما وام می‌دهند و هیچ شعبه فیزیکی هم ندارند. «مای بنک» یا همان «بانک من» یک وام‌دهنده چینی آنلاین متعلق به گروه علی باباست که به کمک فناوری، اعطای وام را ارزان‌تر و سریع‌تر انجام می‌دهد. وام‌گیرندگان با چند کلیک در تلفن همراه‌شان در صورت تأیید به صورت آنی وام خود را دریافت می‌کنند. طی سال‌های اخیر چین به بزرگ‌ترین بازار پرداخت الکترونیکی در جهان تبدیل شده است.

«هوانگ هائو» مدیرعامل سابق این بانک در سال ۲۰۱۷ رشد دو رقمی در تمامی شاخص‌ها را در انتظار این بانک دانست. در سال جاری میلادی، آنها به دنبال جذب سرمایه ۶ میلیارد یوآنی بودند تا در مجموع به رقم ۲۴ میلیارد یوان معادل با ۳/۳۷ میلیارد دلار دست یابند. این بانک چهار سال پیش به صورت خصوصی و با ۳۰۰ کارمند که نیمی از آنها نیروی فنی بودند تأسیس شد. آنها با شعار اعطای وام در کمتر از سه دقیقه با استفاده از فناوری و بدون دخالت نیروی انسانی کار خود را شروع کردند.

در این بانک، تأیید وام یک کسب وکار کوچک تنها ۳ یوآن هزینه دارد؛ در حالی که همین کار در یک بانک سنتی حداقل ۲۰۰۰ یوآن خرج بر می‌دارد. به گفته آقای هائو زیرساخت فنی این بانک کاملاً چینی است و با تأمین مالی چینی تناسب دارد. اگر از شرکت‌های بزرگ آمریکایی مثل آی‌بی‌ام، دِل یا اوراکل برای زیرساخت استفاده می‌شد هزینه‌ها در طولانی مدت به شدت افزایش می‌یافت.

۳۰ درصد از «مای بنک» به گروه خدمات مالی «اَنت» که وابسته به علی باباست تعلق دارد. علی بابا و انت این بانک آنلاین را با استفاده از فناوری محاسبه ابری راه‌اندازی کردند و در آن از هوش مصنوعی، تحلیل کلان داده (بیگ دیتا) و فناوری شناسایی چهره برای وام دادن بهره می‌برند.

تا ماه جولای سال جاری میلادی، مای بنک به بیش از ۱۶ میلیون کسب‌وکار کوچک خدمات ارائه کرده است. آنها هم در نظر دارند بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون کسب‌وکاری را که با نظام سنتی بانکی کار می‌کنند، تحت خدمات خود قرار دهند. طبق اعلام مؤسسه ملی تأمین مالی و توسعه چین، دو سوم از ۸۰ میلیون کسب‌وکار کوچک چینی در سال ۲۰۱۸ دسترسی به وام نداشته‌اند. در چین ۶۰ درصد رشد اقتصادی در بخش غیردولتی که عمدتاً همین کسب‌وکارهای کوچک هستند، اتفاق می‌افتد و ۸۰ درصد نیروی کار را نیز آنها به خود اختصاص می‌دهند. بنگاه‌های کوچک اقتصادی در حالی بار اصلی رشد اقتصادی را به دوش می‌کشند که معمولاً کار کردن بانک‌ها با آنها بسیار سخت و پر ریسک است. مشتریانی که در نظام سنتی با مشکل تأمین وثیقه مواجه بودند، می‌توانند از این بانک وام دریافت کنند. این وام‌های به ظاهر نامطمئن که کسب و کارهای کوچک را در برگرفته‌اند، سود بیشتری را در مقایسه با وام‌های بانک‌های سنتی به شرکت‌های بزرگ عاید «مای بنک» کرده است. این اختلاف سود ناشی از ریسک بالاتر وام دادن به فعالان اقتصادی خرد است. آقای ژینگ، معاون اجرایی بانک می‌گوید: «این بانک برای ثروتمندان نیست، بلکه برای افراد معمولی است.» علی بابا اعلام کرده است که هدف این بانک ارائه راهکارهای مالی خلاقانه برای کسب‌وکارهای بسیار کوچک چه در مناطق شهری و چه در روستاهای دور افتاده است.

برای نمونه یک فروشنده خرده پای اسکوتر در چین ابراز کرد تا قبل از این، هیچ بانکی به او وام نمی‌داد؛ اما با استفاده از برنامه «مای بنک» کسب‌ و کارش متحول شده است. وی سالانه ۱/۲ میلیون یوآن اسکوتر می‌فروشد. از زمانی که به «مای بنک» اجازه دسترسی به تراکنش‌های مالی مغازه‌اش را داده است، هر زمان که به نقدینگی کوتاه‌مدت نیاز دارد مشکلش برطرف می‌شود.   

مدل‌های ارزیابی ریسک بر اساس تحلیل کلان داده به مای بنک کمک کرده است تا بتواند نرخ عدم بازپرداخت وام‌ها را به ۱ درصد برساند؛ موفقیتی که «مای بنک» را با اختلاف، بالاتر از سایر رقبا در این شاخص قرار می‌دهد. در این ساختار بیش از ۳ هزار متغیر ارزیابی و تحلیل می‌شوند. کمک این بانک به اقتصاد مردمی و کسب‌وکارهای کوچک، آن را از فشارهای دولتی نیز در امان نگه داشته است. بر اساس آخرین اطلاعات منتشره بانک، مبلغ وام‌های این مجموعه به طور میانگین ۲۶ هزار یوآن بوده است. تا پایان سال ۲۰۱۸، رقم ۶۷۰ میلیون یوآن سود خالص و ۶/۲۸ میلیارد یوآن درآمد کسب کرده‌اند. میزان وام پرداختی ۲ تریلیون یوآن، معادل ۲۹۰ میلیارد دلار تا به امروز اعلام شده است. 

یکی از چالش‌های این شرکت، نداشتن شعبه فیزیکی برای اخذ سپرده به صورت مستقیم است؛ به همین سبب تأمین مالی از بازار داخلی بانکی چین صورت می‌پذیرد. به سبب نوآورانه بودن این نظام بانکداری، هنوز تحت قانونگذاری برای تنظیم مسئولیت ساختاری مانند نظام سنتی بانکداری قرار نگرفته است.  نسبت کفایت سرمایه یکی از نسبت‌های سنجش سلامت عملکرد و ثبات مالی مؤسسات مالی و بانک‌هاست. این شاخص برای «مای بنک» در پایان  سال ۲۰۱۸، رقم ۱۲/۱ درصد ثبت شده است که از رعایت استاندارد بالاتر از ۱۰/۵ درصد، مطابق قوانین کشور چین حکایت دارد. همچنین این نوع بانکداری رویکرد قضایی بهتری نسبت به مسئله حریم شخصی دارد.

«مای بنک» تنها وام دهنده آنلاین چینی نیست. «وی بنک» نیز دیگر بانک خصوصی چینی است که به صورت مشابه فعالیت می‌کند. به تازگی برخی بانک‌های دولتی بزرگ نیز به این روش‌ها روی آوردند. بانک عمران چین که دومین وام‌دهنده در کشور چین است، به تازگی برنامه‌ای روی تلفن‌های همراه عرضه کرده که می‌تواند ظرف ۲ دقیقه تا سقف ۵ میلیون یوآن وام بدهد. این بانک بزرگ دولتی در سال جاری، ۵۱ درصد بیشتر به کسب‌وکارهای کوچک وام اعطا کرده است. نرخ سود یک ساله این وام‌ها ۵/۳ درصد بوده است. متوسط سود وام بانکی در چین ۴/۳۵ درصد است که به گفته معاون بانک عمران استفاده از کلان داده نه تنها سود بیشتری را نصیب آنها کرده، بلکه از نرخ بالای عدم بازپرداخت نیز به شدت کاسته است.

الگوبرداری برای بومی‌سازی در کشورمان مشکلات نظام بانکداری کشور ما و رقم بالای معوقات بانکی آن هم در اختیار عده‌ای محدود، بر کسی پوشیده نیست. از طرفی بر اساس اسناد بالادستی نظام، توانمندسازی و تأمین مالی کسب‌وکارهای کوچک و مردم عادی در دستور کار قرار دارد. مشکل عمده مردم با نظام بانکی در مسئله دریافت تسهیلات، ناتوانی در تأمین وثائق است. جوانی را در نظر بگیرید که در مغازه‌ای اجاره‌ای مشغول کسب‌وکار اصولی است؛ اما توان ارائه وثیقه ملکی را ندارد. طبیعتاً پاسخ نظام بانکی فعلی ما به درخواست تسهیلات وی منفی خواهد بود؛ اما اگر زیرساخت لازم برای دریافت اطلاعات کسب‌وکار وی فراهم شود و این اطلاعات از سوی فناوری هوش مصنوعی تحلیل شود می‌توان تا سقف معینی برای بازپرداخت وام به او اعتماد کرد. در این مدل از وی اطلاعات زیادی در مقایسه با مراجعه به بانک دریافت می‌شود و همچنین تحلیل این اطلاعات در طول بازپرداخت بدهی نیز به صورت مستمر ادامه خواهد داشت؛ بنابراین تحت مدل جدید توانمندسازی عموم مردم به جای ثروتمندان در اقتصاد تحقق می‌یابد. اجرای این مدل توضیحات فنی بیشتری را می‌طلبد که از حوصله عموم خارج است و برای کارشناسان امر مفید فایده خواهد بود.