ویژگی شخصیت سالم از نظر روانشناسی در مقابل بحران‌ها:
1.قدرت کنترل و مدیریت شرایط بحرانی
2. احساس تعهد به خود
3. روحیه تلاش و مبارزه
4. داشتن تفکر و رویکرد مثبت به زندگی
انسان از ابتدای آفرینش در معرض خطرات روانی و جسمانی بوده است انواع و اقسام بلایای طبیعی و غیر طبیعی را در طول تاریخ تجربه کرده است در برابر برخی مقاوم شده و در برابر برخی دیگر هنوز راه چاره‌ای وجود ندارد.
اما انسان به نسبت و در هر دوره تلاش کرده دانش مربوط به بلایای مختلف از طبیعی تا غیر طبیعی، روانی تا جسمانی را کسب کند تا کمتر دچار بحران شود و این بحران‌ها را بتواند از سر بگذراند. سرعت روند خیلی از اتفاقات و بلایا از جوامع سنتی به سمت مدرن افزایش پیدا کرده است به طوریکه اگر در گذشته انسان‌هایی که غارنشین بودند دچار یک بیماری می‌شدند، این اندازه اپیدمیک نمی‌شد که امروز و در جوامع بزرگ شاهد اپیدمیک شدن برخی بیماری‌ها چون وبا، ابولا، ویروس‌های مختلف دیگر مثل آنفولانزا یا کرونا که همین روزها نیز بحثش در مجامع مختلف داغ است، هستیم.
ما هم مثل بقیه مردم جهان در سالهای گذشته با بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی زیادی در کشورمان مواجه بودیم از گران شدن اقلام و کالاها، دلار، وضعیت اقتصادی، زلزله، سیل و مسائل دیگر گرفته تا ویروس کرونا! همه اینها استرس و اضطراب را در سطح جامعه افزایش می‌دهد و این استرس بیش از بیماری اپیدمیکی همچون کرونا بر روان اعضای جامعه تأثیر میگذارد.
*بحران چیست
بحران به لحاظ روان‌شناختی در شرایطی تعریف می‌شود که تهدیدات و خطراتی وضعیت روان‌شناختی افراد یک جامعه را تهدید کند و سلامت روان آنها را به خطر بیاندازد. این روزها شاهدیم که شیوع ویروس کرونا در سطح جوامع مختلف تا ایران بحرانی را در کشورهای مختلف ایجاد کرده به طوریکه سازمان بهداشت جهانی به طور مداوم درباره آن صحبت می‌کند اما کمتر شاهد این هستیم که روان‌شناسان وارد عرصه شوند و برای کم کردن سطح اضطراب عمومی راهکارهایی را ارائه دهند.
پر واضح است که پیش از اپیدمیک شدن و شایع شدن یک بیماری یا اتفاق در سطح جامعه این اضطراب ناشی از آن است که مردم را دچار وضعیت نابسامان می‌کند. در واقع این شرایط روانی مساعد اعضای جامعه است که باعث مدیریت این بحران می‌شود واگرنه همه می‌دانیم که در شرایط عادی همه افراد مدیریت بر اعصاب و روان خود را می‌توانند داشته باشند اما مهم این است که در شرایط بحرانی بتوانیم کنترل عصبی بر روان خود و مدیریت دیگران را داشته باشیم.
*تفاوت اضطراب و استرس
نکته ابتدایی در این زمینه این است که ابتدا تفاوت بین اضطراب و استرس را درک کنیم. اگرچه استرس و اضطراب هر دو در دسته افکار منفی قرار می‌گیرند، اما با یکدیگر متفاوت‌اند. استرس به طور کلی، تجربه‌ای موقتی است، درحالی که اضطراب مسئله‌ای دائمی درباره سلامت روحی و روانی افراد است. اضطراب یکی از مشکلات بسیار رایجی است که سلامت روح و روان را متأثر می‌کند.
استرس واکنش بدن در برابر تغییرها و چالش‌هاست و از نظر مدت زمان و شدت، در افراد مختلف متفاوت است. باور کنید این دو مقوله کاملا متفاوت‌اند و تا زمانی که ندانید هر یک دقیقا چیست، نمی‌توانید آنها را از میان بردارید. استرس می‌تواند محرکی برای ایجاد اضطراب باشد و اضطراب می‌تواند نشانه‌ای بیرونی از استرس حاد باشد. علائم مختلفی مانند تنش و ناراحتی در ماهیچه‌ها، افزایش ضربان قلب و بی‌خوابی ممکن است هنگام وقوع هر دوی این حالات نمود پیدا کند.
وجود اضطراب در زندگی اجتناب‌ناپذیر است. در زندگی همه افراد، سطحی از این اضطراب دیده می‌شود. گاهی برخی مشکلات کاری و… موجب اضطراب و بی‌خوابی و حتی ترس‌های مرضیِ اجتماعی می‌شوند. استرس و اضطراب در زندگی‌مان حضوری همیشگی خواهند داشت.
دیوید اشپیگل (David Spiegle) استاد علوم‌رفتاری و روان‌پزشکی دانشگاه استنفورد می‌گوید: «تفاوت کلیدی میان استرس و اضطراب، در احساس درماندگی است… آستین‌ها را بالا بزنید و با استرس‌ها مقابله کنید. این مبارزه از احساس درماندگی شما می‌کاهد.» موتور محرکه اضطراب قطعا استرس است. اما باید توجه داشته باشید، زمانی که اضطراب به شکلی مزمن و دائمی در می‌آید، باید به‌طور خاص به درمان آن پرداخت و دیگر به‌عنوان نتیجه استرس به آن نگاه نکرد.
آدم‌های مضطرب همان‌هایی هستند که زمان گرانی یورش به سمت خرید دلار ، مسکن یا هر چیز دیگری می‌برند که البته باعث گران شدنش نیز خودشان هستند، اینها همین‌هایی می‌شوند که این روزها برای تهیه ماسک یا مواد ضدعفونی کننده دیوانه وار رفتار کرده و باعث می‌شوند که این محصولات در بازار نایاب شوند. درست است که این روزها کل جامعه برای ویروس کرونا مضطراب شده است اما باید حواسمان باشد که زمانی که با تهیه همین ماسک‌ها، مواد ضدعفونی کننده یا رعایت هر بهداشت دیگری سطح استرسمان پایی نمی‌آید و آرامش روانی پیدا نمی‌کنیم، همین نشانه اضطراب زیاد و کاذب‌مان است.
همه افراد مضطرب برای رفع اضطراب‌های خود دست به رفتارهای ایمن یا اطمینان طلبی در راستای کاهش اضطراب خود می‌زنند این همان حالت اولیه برای ایجاد آرامش است اینکه از همه چیز زیاد تهیه کنیم، یک کارتن ماسک بخریم و در منزل بگذاریم و ...ولی متأسفانه این آرامش مقطعی است و نمی‌تواند با رفتارهای ایمن و اطمینان طلب اضطراب این اشخاص را کم کرد.
الان نمونه‌هایی را شاهد هستیم که به درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند که تنها یک سرماخوردگی ساده دارند اینها با همان اضطراب وجودی که دارند متأسفانه باعث بیماری خود می‌شوند چرا که افکار منفی مربوط به بیماری آنها را احاطه کرده است، اینها مدام در حال چک کردن اخبار تلویزیون و رسانه‌های مختلف، فضای مجازی و ضدعفونی کردن هستند، وگرنه با یک مدیریت ساده بهداشت فردی می‌توان از مبتلا شدن به این بیماری جلوگیری کرد.
*مدیریت اضطراب
ویژگی شخصیت سالم از نظر روانشناسی در مقابل بحران‌ها:
1.قدرت کنترل و مدیریت شرایط بحرانی
2. احساس تعهد به خود
3. روحیه تلاش و مبارزه
4. داشتن تفکر و رویکرد مثبت به زندگی
نکته پایانی در شرایط بحران، مدیریت درست و حساب شده اضطراب‌هایمان است که از روحیه فردی تا اجتماعی می‌تواند ایجاد شود. بهتر این است که در شرایط بحرانی به لحاظ بحران‌های فردی ـ اجتماعی، روانی ـ جسمانی و طبیعی ـ غیر طبیعی آرامش خودمان را حفظ کنیم و به نوعی مدیریت اضطراب داشته باشیم به جای اینکه با خرید ماسک های بی رویه یا لوازم ضد عفونی کننده صرفا به اضطراب‌هایمان دامن بزنیم. سعی کنیم یک بار هم که شده برای همیشه به اضطراب دامن نزنیم و آرامش داشته باشیم، به محتواهای بدون منبع و بیهوده فضای مجازی و رسانه‌های زرد توجه نکنیم، کمتر اخبار را دنبال کنیم و رفتارهای ایمن را کاهش دهیم. علاوه بر اینکه موارد بهداشتی را در این شرایط رعایت می‌کنیم به لحاظ روانی نیز در زیر برخی از راهکارهای مدیریت اضطراب ارائه خواهد شد:
- در درجه اول به خدا توکل کنید و از او کمک بخواهید و همه امور را به خداوند بزرگ بسپارید. چه اینکه هرآنچه خدا بخواهد همان می‌شود. انسانی که ایمان واقعی به قدرت خداوند دارد هرگز ناامید و مایوس نخواهد شد.
- شاید احساس کنید که کنترل احساسات و افکار خود را از دست داده‌اید. برای اینکه خوشبین باقی بمانید، ذهن خود را نظم ببخشید تا از افکار بدبینانه خالی شود و از لغزش در سراشیبیِ سوالِ «چه می‌شود اگر» نجات پیدا کنید. این تنها یک تئوری است. پس بر آنچه که در حال حاضر می‌توانید کنترل کنید، تمرکز کنید. هر فکر دانه‌ای است که شما برای برنامه‌ریزی نوع نگرش و در نتیجه نوع رفتارتان، آن را می‌کارید.
- برای اینکه نگرش خوبی داشته باشید، یاد بگیرید که ذهن‌تان را بر راه‌حل‌ها متمرکز کنید نه بر مشکلات.
-ورزش کنید. ورزش یکی از بهترین راه‌های کاهش استرس است. شاید به نظر متناقض بیاید اما ایجاد استرس فیزیکی در بدن با استفاده از ورزش، باعث کاهش استرس ذهنی می‌شود. فواید ورزش برای کاهش استرس با تمرین منظم و روتین حتی بیشتر هم می‌شود. افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند، به چند دلیل کمتر از کسانی که ورزش نمی‌کنند دچار اضطراب می‌شوند.
-استفاده کردن از مکملهای غذایی مجاز. مکملهای غذایی زیادی هستند که باعث کاهش استرس و اضطراب می‌شوند از جمله انواع دم‌نوش‌ها چون چای سبز. مصرف سبزیجات سبز رنگ و میوه و ویتامین سی.
- نوشتن. یکی از راه‌های کاهش استرس نوشتن است. ثبت کردن آنچه که باعث استرس شما شده مرحله اول است. بعد از آن نوشتن آنچه که از داشتن آن راضی هستید و قدردانی از آن در قالب یک چرک‌نویس می‌تواند مفید باشد.
-کم کردن مصرف کافئین. کافئین موجود در قهوه، شکلات، چای و نوشیدنی‌های انرژی‌زا در میزان زیاد می‌توانند باعث استرس و اضطراب شوند. افراد ظرفیت‌های مختلفی برای مصرف کافئین دارند. اگر متوجه شدید که کافئین شما را عصبی و مضطرب می‌کند، به فکر قطع کردن آن باشید.
-یک راه دیگر برای به دست آوردن کنترل روی استرس این است که اولویت‌های خود را مشخص کنید و عقب انداختن کارها را در این شرایطی که فکر می‌کنید بحرانی است، متوقف کنید. به فعالیت‌های روزمره و روتین خود با رعایت موارد بهداشتی ادامه بدهید. به تعویق انداختن کارها شما را به سمت واکنشی رفتار کردن هدایت می‌کند و در حال تقلا کردن برای رسیدن رها می‌کند. این موضوع می‌تواند باعث استرس و تاثیرات منفی روی سلامتی و کاهش کیفیت خواب شود.
-تمرین ذهن آگاهی. ذهن آگاهی درواقع تمرینی است برای قرار دادن شما در لحظه حال و قطعی. این تمرین می‌تواند تاثیر ضد استرسی داشته باشد و افکار منفی ذهن را از بین ببرد. متدهای زیادی برای افزایش ذهن آگاهی وجود دارد که شامل ذهن آگاهی بر پایه «Cognitive Therapy» و ذهن آگاهی بر پایه کاهش استرس، یوگا و مدیتیشن می‌شود.
نکته نهایی این است که شاید برخی تصور کنند چین راهکارهایی در زمان بحران خنده دار یا مضحک و بی کاربرد است اما واقعیت این است که افکار ما تا زمانی که درگیر بیماری یا بحران و وقایع منفی باشد از شدت استرس فلج می‌شود و دیگر انرژی و توانی برای زندگی کردن برای ما باقی نمی‌ماند، به واقع پیش از اینکه کرونا ما را از پا دربیاورد، ما خود به دست خودمان از بین خواهیم رفت.
