سعید مدنی کارشناس ارشد خودرو و مدیرعامل اسبق سایپا در گفت و گو با بصیرت می گوید: روش وزارت صمت برای فروش خودرو از طریق قرعه کشی نوعی روش قدیمی است و پیش از انقلاب هم بوده و بعد از انقلاب هم یک دوره ای انجام شده است و خیلی تاثیری در تعادل قیمت ها در بازار ندارد.
ویروس کرونا تمام دنیا را به هم ریخته و در این میان بسیاری از بازارهای اقتصادی در سراسر جهان دچار آشفتگی شده است. با این حال این موضوع بیشتر در اقتصادهایی که با بی نظمی مواجه بوده اند، خودش را نشان داده است. چنانچه این روزها بازار خودرو در ایران به شدت متشنج است و قیمت ها گاهی تا چند برابر قیمت های واقعی در بازار دیده می شود؛ قیمت هایی که در اصطلاح برق از سر آدم می پراند. این امر تا جایی ادامه یافته که پای شورای رقابت و ستاد تنظیم بازار را نیز به این ماجرا باز کرد و آنها هم پس از بررسی‌های بسیارعرضه پایین، تقاضای بالا و دلالانی که در این میان به‌دنبال سودجویی هستند را به عنوان مقصران اصلی ماجرا معرفی کردند.
قرار بر این شد که طی ساز و کاری، روشی درست برای اختصاص خودرو با قیمت های عادلانه در نظر گرفته شود، حالا وزارت صمت وارد میدان شده و می خواهد مانند یک نجات دهنده اوضاع را سر و سامان دهد و در طرحی با عنوان پیش فروش ویژه خودرو از متقاضیان ثبت نام کرده است. ثبت نامی که با نام نویسی 5 میلیون نفر تنها برای چند هزار خودرو باز شرایط دیگری رقم زده و به گفته برخی اقتصاددان ها تقاضای جدیدی در این آشفته بازار ایجاد کرده است.
سامانه اطلاعاتی یا کمبود عرضه؟ مشکل کجاست؟
در این طرح از میان متقاضیانی که ثبت نام کرده اند قرعه کشی انجام گرفت. امری که مرتضی مصطفوی کارشناس خودرو از آن با عنوان لاتاری یاد می کند. وی معتقد است :«مشکل اصلی بازار خودرو، تقاضای سرمایه ای و بحث سوداگری است که برای رفع آن باید وزارت صنعت سامانه جامع اطلاعاتی خرید و فروش خودرو ایجاد کند و این سیاست های جدید فروش تنها سوداگری را افزایش می دهد.»
مصطفوی نیز مانند بسیاری از کارشناسان این حوزه بر این امر تاکید دارد که اگر خودروسازان به جای فروش فوق العاده، تعهدات قبلی خود را انجام دهند بازار به آرامش می رسد و این طرح تنها باعث تحریک تقاضای خفته و منجر به افزایش تقاضا و نه مدیریت تقاضا می شود.
امرالله امینی، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی هم پیش ازاین، این روش را مقطعی و کوتاه مدت خوانده و گفته بود: «این اقدام راه‌حلی اصولی و با پشتوانه اقتصادی نیست و صرفاً راهکاری برای شرایط اضطرار است تا دولت بتواند مصرف‌کننده واقعی را پیدا کند. با این حال، دلال‌ها هم روش‌های خودشان را برای دور زدن چنین محدودیت‌هایی دارند.»
اینکه چند هزار خودرو میان چند میلیون متقاضی قرعه کشی شد، راه درستی به نظر نمی رسد چرا که شاید باز هم در میان این افراد کسانی به سبب تقاضای سرمایه ای به سراغ ثبت نام آمده باشند نه برای مصرف واقعی خود و این وظیفه دولت است تا با آیتم هایی، مصرف کننده واقعی را شناسایی کنند. چنانچه همین حالا نیز عده ای دلال به دنبال افرادی هستند که امکان ثبت نام دارند و از همین حالا خودرویی که هنوز به نام فرد در نیامده را پیش خرید کرده اند.
سعید مدنی کارشناس ارشد خودرو و مدیرعامل اسبق سایپا در گفت و گو با بصیرت می گوید: روش وزارت صمت برای فروش خودرو از طریق قرعه کشی نوعی روش قدیمی است و پیش از انقلاب هم بوده و بعد از انقلاب هم یک دوره ای انجام شده است و خیلی تاثیری در تعادل قیمت ها در بازار ندارد.
ثبت نام بیش از ظرفیت ریشه در زیرساخت های اقتصادی دارد
وی در ادامه گفتگویش با اشاره به کمبود عرضه به عنوان مشکل اصلی بازار خودرو به بصیرت می گوید:« وقتی تولید و عرضه کمتر از میزان تقاضا باشد تنها راه قرعه کشی است. با این حال الان مشکل ما مشکلات عدیده ای است که خودروسازان با آن مواجهند و این امر سبب می شود که آنها نتوانند به میزان لازم خودرو تولید کنند.»
این کارشناس ارشد خودرو می افزاید:« ما الان نزدیک به 2 میلیون ظرفیت تولید در کشور داریم و نیازمان از یک تا یک و نیم میلیون خودرو بیشتر نیست که در برنامه 1404 هم سه میلیون خودرو را برای تولید در نظر داریم، اما نکته ای که وجود دارد این است که علیرغم ظرفیت موجود، تقاضای انباشته ای طی این سالها به دلیل اینکه خودروسازان با ظرفیت کامل کار نمی کردند، وجود دارد. وگرنه شاید تنها 2 میلیون نیاز واقعی در بازار وجود داشته باشد و اینکه این تعداد افراد در این طرح ها ثبت نام می کنند بیشترریشه در زیرساخت های اقتصادی کشور دارد.»
وی عنوان می کند:« اینها کسانی هستند که برای حفظ ارزش سرمایه شان به سمت خرید کالاهای سرمایه ای رفته اند. حالا برخی خودرو، برخی سکه، برخی طلا و دلار و ... ولی آیا اینکه این مسئله خواهد توانست مشکل بازار خودرو را حل کند یا نه؟ یاید گفت این مسئله مشکل قیمت در بازار آزاد را شاید به صورت موردی اندکی کاهش داده و تنش هایش را بگیرد اما راهکاری ریشه ای نبوده و مجدد همان جریانات اتفاق خواهد افتاد.»
ثبت نام محدود و نامحدود هیچکدام درمان مشکل خودرونیست
شاید یکی از دلائل اصلی افزایش قیمت های بی ضابطه خودرو طی سال های اخیر در کشور، سایت های ثبت نامی خود خودروسازان باشد که هر از چندگاهی تنها برای چند دقیقه باز می شد و عملا متقاضیان خرید نمی توانستند ثبت نام کنند. همین افزایش تقاضا و کاهش عرضه سبب گرانی خودرو می شد. چنانچه مدنی مدیر عامل سابق سایپا می گوید: « تا پیش از این، وقتی ثبت نام خودرو پیش می آمد مردم میلیونی هجوم می آوردند و تعداد محدودی می توانستند ثبت نام کنند حالا تفاوتش این است که همه می توانند ثبت نام کنند اما این راه حلی برای حل مشکل قیمت خودرو نیست.»
افزایش عرضه تنها راه حل است
وی با بیان اینکه مشکل خودرو باید ریشه ای حل شود، عنوان می کند: « تنها راه حل این مشکل این است که خودروسازان به یک حاشیه سود خوب برسند و این امر می تواند از طریق مکانیزم هایی که وجود دارد رخ دهد. مثلا یکی از راه ها این است که در بازار بورس سهام خودرو بالا رود و بخشی از سرمایه های سرگردان به جای بازار خودرو و صف خرید خودرو در صف خرید سهام خودرو قرار گیرند.»
مدنی تاکید می کند: « خودروساز با این روش می تواند سرمایه خود را افزایش دهد و افزایش سرمایه با افزایش نقدینگی، افزایش تولید و محصول همراه خواهد شد که سبب افزایش عرضه و تعادل قیمت ها می شود و مسلما این روش یعنی راه حلی برای افزایش عرضه که بهترین روش برای مشکل امروز بازار خودرو است.»
