انفجار مهیب در بندر بیروت

 عصر سه شنبه 14 مرداد 99 انفجار مهیبی بندر بیروت پایتخت لبنان را لرزاند.  وزارت بهداشت لبنان مرگ دست کم ۷۸ نفر بر اثر انفجار شدید در بیروت را تایید کرده و حدود چهار هزار نفر هم بر اثر این انفجار مجروح و راهی بیمارستان شدند. به گفته مقامات بهداشتی لبنان بیمارستان ‌ها زیر فشار حجم انبوه بیماران قرار گرفته ‌اند.

تصاویر ضبط شده می ‌دهد که انفجار بزرگی به شکل قارچ در بندر بیروت به وقوع پیوست و موج انفجار همه‌جا را لرزاند. به گفته کارشناسان انفجار بیروت برابر با حدود 800  تن ماده «تی ان تی» بوده است.

شورای عالی دفاع لبنان در جلسه فوق ‌العاده ‌ای که بامداد چهارشنبه برگزار کرد، تصمیماتی از جمله اعلام سه روز عزای عمومی و تعطیلی عمومی در لبنان اتخاذ کرد.

در جلسه شورای عالی دفاع لبنان همچنین تصمیم گرفته شد که نیروهای ارتش، مسؤولیت امنیت بیروت را برعهده بگیرند و حالت فوق ‌العاده تا دو هفته در بیروت ادامه یابد. همچنین بنا به تصمیم اعضای این شورا، کمیته تحقیق درباره فاجعه بندر بیروت تشکیل می‌شود و گزارش خود را ظرف مدت پنج روز آماده خواهد کرد.

شورای عالی دفاع لبنان تأکید کرده است که مسؤول انفجار بیروت بشدت مجازات خواهد شد. وزیر اقتصاد لبنان در پایان این جلسه گفت: آسیب زیادی وارد شده و سیلوهای نگهداری گندم به دلیل این انفجار از بین رفته است.

بندر بیروت شاهرگ حیات اقتصادی لبنان محسوب می شود، زیرا حدود 70 درصد صادرات و واردات این کشور از طریق این بندر انجام می شود. بنا بر این نابودی تاسیسات این بندر تا مدت ها بر اقتصاد لبنان تاثیرات منفی خواهد نهاد.

علت انفجار

گمانه های مختلفی در باره انفجار بندر بیروت ارائه شده است. برخی آن را یک حادثه طبیعی و برخی یک اقدام عمدی شمرده اند. با این حال علت واقعی حادثه انفجار در بندر بیروت در دست بررسی است.

خبرگزاری ملی لبنان گزارش کرده که آتش ‌سوزی باعث انفجار در انباری شده که مواد قابل انفجار نگه ‌داری می ‌شد. به گفته مدیر کل گمرک بیروت این انفجار در یک محموله ‌ای از ماده نیترات آمونیوم رخ داده که از سال ها قبل در بندر بیروت مصادره و انبار شده بود.

میشل عون، رئیس جمهوری لبنان، در توییتی نوشته این پذیرفته شده نیست که ۲۷۵۰ تن نیترات آمونیوم (کود شیمیایی) بدون در نظر گرفتن نکات ایمنی انبار شده باشد.

در این حال، برخی رسانه های منطقه به نقل از روزنامه صهیونیستی هاآرتص ادعا کردند اسرائیل انبار مهمات حزب الله را در بیروت منفجر کرده است. این در حالی است که روزنامه هاآرتص اساس چنین مطلبی را منتشر نکرده و رسانه های منطقه به ویژه شبکه های وابسته به سعودی دست به عملیات روانی زده اند.

از طرفی، این حادثه در آستانه صدور رای دادگاه لاهه در باره کشته شدن رفیق حریری، نخست ‌وزیر اسبق لبنان، در سال ۲۰۰۵ رخ داده است. دادگاه مظنونان ترور رفیق حریری قرار است روز جمعه در خصوص ۴ مظنون این پرونده که منتسب به حزب الله هستند رای خود را صادر کند. این افراد غیابا تحت محاکمه قرار گرفته ‌اند.

حزب ‌الله لبنان بارها هرگونه دست داشتن در حادثه کشته شدن حریری را رد کرده و دادگاه را سیاسی و نمایشی خوانده است.

به همین دلیل برخی ناظران انفجار بیروت را عمدی تلقی کرده و آن را به دادگاه رفیق حریری ربط داده اند.

واکنش ها

میشل عون رئیس جمهوری لبنان در جلسه اضطراری شورای عالی دفاع لبنان به دنبال وقوع انفجار مهیب در بیروت، با بیان اینکه مصیبتی بزرگ بر لبنان وارد شده، خواستار برگزاری فوری جلسه شورای وزیران شد.

حسان دیاب، نخست وزیر لبنان گفته کسانی که در انفجار روز سه ‌شنبه دست داشته ‌اند پاسخ‌ گوی اعمالشان خواهند بود. او گفت که تحقیق درباره انفجار شامل انبار خطرناکی هم می‌شود که از سال ۲۰۱۴ در این بندر بوده است. دیاب، گفته که فعلا اولویت با مداوای مجروحان و پیدا کردن جسد کشته‌ شدگان است.

حسان دیاب همچنین گفت: من از کشورهای دوست و برادر درخواست کمک عاجل دارم تا در کنار لبنان بایستند و به بهبود زخم های عمیق ما کمک کنند.

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با ابراز همدردی عمیق آن را یک حمله هولناک خواند و مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا در توییتی نوشت: ما بر اوضاع نظارت داریم و آماده ایم به مردم لبنان در مسیر بهبودی از این فاجعه هولناک کمک کنیم.

رئیس جمهوری آمریکا به استناد نظرات کارشناسان نظامی کشورش، انفجار بیروت را یک حمله وحشتناک توصیف کرد. به ادعای ترامپ این حادثه مبتنی بر انفجار است. من با برخی ژنرال‌های بزرگ ملاقات کردم و به نظر می ‌رسد که آن ها احساس می‌ کنند که یک انفجار همچون انفجار کارخانه ‌ای نبوده است.

بلافاصله مقام‌ های وزارت دفاع آمریکا اظهارات ترامپ را که انفجار مهیب بیروت پایتخت لبنان را ناشی از حمله احتمالی از طریق انفجار بمب خوانده بود، رد کردند.

سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در نخستین واکنش به انفجار بیروت گفت هنوز زود است درباره آن اظهار نظر کنیم.

بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس هم گفت: عکس ها و ویدئوهایی که از بیروت می آید تکان دهنده است. به یاد کسانی که در این حادثه هولناک گرفتار شده اند هستیم و برایشان دعا می کنیم. به گفته جانسون انگلیس آماده است به هر طریقی که ممکن باشد کمک ارائه کند، از جمله به شهروندان بریتانیایی که تحت تاثیر قرار گرفته اند.

رئیس شورای اروپا نیز درخصوص ارائه کمک به لبنان در این حادثه اعلام آمادگی کرد.

فرانسه گفت درحال اعزام کمک و منابع به لبنان است. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان هم اعلام آمادگی کرده که در صورت تمایل لبنان به این کشور کمک می‌کند.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بر آمادگی کشورمان برای کمک به برادران و خواهران لبنانی تأکید کرد. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه از طرف مردم کشورش با مردم لبنان ابراز همدردی کرده و گفته ایران آماده کمک به لبنان به هر شکل ممکن است.

موضع اسرائیل

وزیر خارجه اسرائیل تاکید کرد تل آویو در انفجارهای لبنان دست نداشته است. گبی اشکنازی گفته که دلیلی وجود ندارد به گزارش ‌های آمده از بیروت درباره این انفجار شک کرد که این حادثه ‌ای بود که ظاهرا به دلیل آتش‌سوزی روی داده است.

وزارت خارجه اسرائیل اعلام کرده که این وزارت‌ خانه و وزارت دفاع این کشور از طریق کانال‌های امنیتی و بین‌المللی به لبنان پیشنهاد ارسال کمک ‌های انسان‌ دوستانه و بهداشتی داده‌ اند. رئیس جمهوری این رژیم هم با مردم لبنان ابراز همدردی کرده است.

با این حال بسیاری از رسانه ها انگشت اتهام را به سوی اسرائیل نشانه رفته و از رویارویی این رژیم با حزب الله لبنان سخن گفته اند. به گفته این رسانه ها اسرائیل با دو هدف دست به این جنایت زده است: نخست نابودی تسلیحات و مهمات حزب الله و از جمله موشک های ارسالی جمهوری اسلامی و دوم فلج کامل اقتصادی لبنان و جنگ داخلی در این کشور با هدف مقابله با جریان مقاومت با محوریت جمهوری اسلامی ایران در این کشور.

البته تکذیب اسرائیل در دست داشتن در حملات خارجی یک امر غیرعادی نیست و مسبوق به سابقه است. با این حال با توجه به پیچیدگی و ابهامات موجود، هنوز با قطعیت نمی توان گفت آیا انفجار بیروت به طرق مختلف (شلیک موشک، عوامل نفوذی و...) توسط این رژیم صورت گرفته یا نه؟

پیامدها و دورنما

کشور لبنان طی دهه های گذشته به مثابه یک بشکه باروت بوده که با برافروختن جرقه ای توسط قطب های متضاد داخلی و یا بازیگران متعدد خارجی هر لحظه آماده انفجار بوده است.

ترورها و انفجارات و جنگ های متعدد در لبنان نشانگر عدم ثبات این کشور کوچک در غرب آسیا بوده و به همین دلیل بسیاری از تحلیلگران در این که انفجار اخیر بیروت ناشی از حادثه باشد تردید کرده اند.

با این حال تا پایان تحقیقات و بیرون آمدن اطلاعات تکمیلی نمی توان قضاوت قاطعی در باره این حادثه فاجعه بار نمود.

اگر انفجار بیروت عمدی باشد، لبنان وارد روند پیچیده ای از منازعات داخلی و خارجی خواهد شد، زیرا هر طرف که متهم باشد، اطراف دیگر ساکت نخواهند نشست و چرخه خشونت تداوم خواهد یافت.

اما اگر انفجار طبیعی و در اثر حادثه باشد، قطعا تبعات سیاسی و امنیتی آن کمتر و محدود به پیگیری قصور مقامات امنیتی و اجرایی در تدابیر پیشگیرانه در بندر بیروت خواهد بود. اما پیامدهای اقتصادی انفجار، تا مدت ها گریبان لبنان را رها نخواهد کرد. لبنان در شراط کنونی با مشکلات عدیده اقتصادی دست و پنجه نرم می کند. ارزش پول ملی این کشور به شدت کاهش یافته و با افزایش چند برابری قیمت ها، عموم مردم گرفتار معضلات حاد معیشتی هستند. معضلاتی که طی ماه های گذشته معترضان را به خیابان ها کشانده است، به ویژه جوانانی که می ‌گویند از فقر و آینده‌ بی ‌ثبات به تنگ آمده ‌اند و امیدشان را از دست داده ‌اند.

اگر مساله کرونا و فساد نهادینه در ساختار حکومت لبنان را هم بیفزاییم، می توان پیش بینی کرد که انفجار اخیر بیروت چقدر برای این کشور فاجعه بار خواهد بود. البته در این میان، کمک های خارجی تا حدی قادر به ترمیم بحران اقتصادی لبنان می باشد، اما مشکلات زیرساختی لبنان شامل بی ثباتی سیاسی و بحران اقتصادی، به این زودی قابل حل نخواهد بود.