جو بایدن رئیس جمهوری جدید آمریکا در اولین سخنرانی خود در باره سیاست خارجه دولتش، خواستار پایان دادن به جنگ یمن و توقف حمایت و فروش تسلیحات نظامی به ائتلاف سعودی شد. موضع بایدن که کاملا با سیاست دولت دونالد ترامپ مغایر می باشد، پرسش هایی را در باره چرایی این مواضع و نیز آینده یمن برانگیخته است.
دولت بایدن همچنین روز جمعه ۱۷ بهمن به کنگره آمریکا اطلاع داد که با توجه به وخامت وضعیت انسانی در یمن درصدد است با لغو تصمیم روزهای آخر دولت دونالد ترامپ، انصارالله یمن را از فهرست سازمان های تروریستی خارج کند.
برخی ناظران تغییر سیاست دولت جدید امریکا نسبت به جنگ یمن را ناشی از رویکرد دموکرات ها مبنی بر "غلبه دیپلماسی بر جنگ" قلمداد کرده اند، اما به نظر می آید مهمترین پیام این تغییر موضع، اعتراف ضمنی به برتری انصارالله در جنگ شش ساله یمن می باشد.
به تعبیر "عبدالباری عطوان"، نویسنده و تحلیلگر مشهور جهان عرب در روزنامه "رأی الیوم"، بایدن با اتخاذ چنین سیاست هایی به یمنی ها صدقه نمی دهد، بلکه این تحول راهبردی در سیاست خارجی دولت جدید آمریکا در وهله نخست به پایداری ملت یمن، ایستادگی در برابر متجاوزان و برخورداری از قدرت بازدارندگی به ویژه سامانه های موشکی و پهپادی توسعه یافته باز می گردد.
در واقع ائتلاف سعودی طی سال های جنگ، با حمایت های خارجی و هزینه های هنگفتی که متحمل شده به هیچ یک از اهداف اولیه خود دست نیافته و بلکه شاهد تغییر معادلات یمن به نفع جبهه مقاومت است.
از این منظر می توان گفت واقعیت های جنگ یمن، آمریکا را به این جمع بندی رسانده که حمایت از ائتلاف سعودی بی فایده و بلکه موجب زیر سوال رفتن واشنگتن در جنگی می شود که ابعاد فجایع انسانی آن به هیچ وجه قابل کتمان نیست.
نکته دیگری که برخی تحلیلگران به ان اشاره کرده اند مساله رقابت های داخلی آمریکا است؛ بدین معنا که بایدن قصد دارد سیاست ها و اقدامات ترامپ را لغو کرده و به ویژه در قراردادهای سنگین فروش تسلیحات به عربستان سعودی و متحدانش، مانع سودآوری کلان شرکت های وابسته به ترامپ و اطرافیانش شود.
در هر حال، موضع جدید دولت بایدن، ریاض را در پرونده یمن با محدودیت ها و دشواری هایی مواجه خواهد نمود. از یک سو، پذیرش شکست در جنگ یمن برای عربستان سعودی بسیار سنگین و دشوار است و از دیگر سو قادر به تداوم جنگ فراگیر علیه این کشور نمی باشد.
از طرفی، عربستان برای پیشبرد اهداف خود در یمن از ابزار و فرصت لازم برخوردار نیست، به ویژه که دولت مرکزی یمن (دولت منصور هادی عبدربه) ضعیف ترین گروه در این کشور بوده و قادر به نقش آفرینی در جهت پیشبرد سیاست های ریاض نمی باشد.
به همین دلیل «خالد بن سلمان»، معاون وزیر دفاع عربستان ضمن اتخاذ موضعی دوگانه در یک پیام توئیتری اعلام کرد عربستان بر تداوم حمایت از تلاشهای دیپلماتیک برای دستیابی به راهکاری سیاسی و جامع در یمن تاکید دارد و به حمایت سیاسی و نظامی از دولت مشروع یمن در مقابله با گروه انصارالله یمن که مورد حمایت ایران قرار دارد، ادامه خواهد داد.
به طور طبیعی بعد از اظهارات بایدن، شعله جنگ یمن فروکش کرده و این امر می تواند به نفع انصارالله یمن در کسب پیروزی نظامی در مناطقی مانند مارب و ساحل غربی منجر شود.
جایگزین جنگ در یمن، گفت و گوی دیپلماتیک و توافقات سیاسی بین دو طرف است. در این راستا برخی ناظران به سفر اخیر "مارتین گریفیتس"، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن به تهران اشاره کرده و بر این باورند که با توجه به موضع گیری دولت جدید امریکا، گریفیتس شرایط را برای مذاکرات آشتی مناسب دیده و قصد دارد در این باره با ایران به عنوان حامی انصارالله رایزنی کند.
البته ایران از ابتدا قائل به توقف جنگ و پیشبرد روند سیاسی در این کشور بوده و بارها تاکید کرده که این منازعه راه حل نظامی ندارد. با این حال، مقامات کشورمان در گفت وگوهای خود با گریفیتس تاکید کردند که اظهارات دولت بایدن ناکافی است و لازم است گام های عملی برای توقف جنگ یمن اتخاذ کند.
حتی اگر روند آشتی و مذاکرات از سر گرفته شود، به دلایل متعدد از جمله اختلافات ایدئولوژیکی و مرزی دو کشور عربستان و یمن، برخی تحلیلگران معتقدند راهکار سیاسی جامعی برای حل بحران یمن وجود ندارد و فشارهای خارجی احتمالا به آتش بسی شکننده منجر خواهد شد که با درگیری های پراکنده در مناطق مختلف همراه خواهد بود.
این در حالی است که در داخل یمن نیز بازیگران مختلفی که مشغول نقش آفرینی هستند اعم از انصارالله، دولت منصور هادی، سلفی ها و حزب اخوانی الاصلاح و یا جنبش های جدایی طلب، دارای اختلافات جدی بوده و نسبت به آینده سیاسی یمن اتفاق نظر ندارند.
نکته دیگر آن است که یمنی ها به دنبال اظهارات بایدن نباید به دولت این کشور اعتماد کنند، زیرا جنگ یمن در ماه های آخر دوره دولت باراک اوبامای دموکرات آغاز شد و اکنون بایدن که خواستار توقف جنگ شده، قطعا در صدد طراحی نقشه ای جدید و یا کسب امتیازات تازه است.
به همین دلیل جریان مقاومت و در راس آن انصارالله، با توجه به موقعیت مهمی که در عرصه یمن دارد، باید سطح توقعات خود را در هر گونه مذاکرات آتی بالا ببرد. توقف جنگ و تجاوز، رفع محاصره، بازگشایی فرودگاه ها و نیز ادعای خسارت های جنگ، مشروع ترین خواسته هایی است که باید برای دستیابی به یک راه حل مقدماتی برای بحران یمن مطرح شود.
در مجموع باید گفت تغییر موضع رسمی دولت جدید آمریکا نسبت به بحران یمن، به نفع محور مقاومت ارزیابی می شود، زیرا ائتلاف سعودی را برای ادامه جنگ در تنگنا قرار داده و موجب تحکیم موقعیت انصارالله می شود و در ضمن فرصتی برای پرداختن به امور انسانی در این کشور ایجاد می کند.