«امنیت غذایی» یکی از استراتژیک‌ترین مسائل در جهان به شمار می‌آید. امری حیاتی که وضعیت نابسامان بارندگی و تنش منابع آبی، کشاورزی بی‌برنامه و زمین‌های بایر شده از عوامل تهدید آن هستند[...]
«امنیت غذایی» یکی از استراتژیک‌ترین مسائل در جهان به شمار می‌آید. امری حیاتی که وضعیت نابسامان بارندگی و تنش منابع آبی، کشاورزی بی‌برنامه و زمین‌های بایر شده از عوامل تهدید آن هستند و در این میان پشتیبانی و رفع موانع تولید در کشاورزی می‌تواند چالش‌های پیش روی این مهم را کاهش دهد. در همین زمینه با حجت الاسلام محمدتقی نقد‌علی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
* پشتیبانی و رفع مانع از کشاورزی چه نقشی در امنیت غذایی کشور دارد؟
این روزها در برخی مسائل بین‌المللی شاهد بحران‌ها و تنش‌هایی بین کشورها هستیم که طبعا آسیب‌ها و چالش‌هایی در حوزه تأمین مواد غذایی در دنیا داشته است، جایگاه غذا و غله به خوبی در بین سیاستمداران روشن شده است. این امر از طرف برخی کشورها نوعی ابزار فشار قلمداد می‌شود که البته مسئله جدیدی نیست و از قدیم اگر نان سر سفره‌ها نباشد، تمام معادلات کشوری و سیاسی از بین می‌رود و عوض می‌شود. لذا هر کشوری که بتواند امنیت غذایی خود را تأمین کند، برگ برنده را در دست دارد. حال این امنیت غذایی در جاهایی که بتواند در داخل مرزها اتفاق بیفتد، یقیناً موجب امنیت پایدار غذایی می‌شود و این حاصل نمی‌شود مگر به واسطه حمایت از کشاورزی. به خاطر دارم امام(ره) و رهبر معظم انقلاب به پیروی از مکتب و راه ایشان بر خودکفا شدن کشور در بحث گندم تأکید می‌کردند که در راستای همین موضوع امنیت غذایی بود.
* خودکفایی در کشاورزی به امنیت در منابع آبی بستگی دارد؛ با توجه به چالش در منابع آبی کشور و سدسازی‌های برخی کشورهای منطقه بر روی رودخانه‌های مشترک، می‌توان گفت که امنیت غذایی ما هم به خطر خواهد افتاد؟
بحث کمبود منابع آبی موضوع بسیار مهمی است که از دیر هنگام در کشور ما ملموس بوده و در سال‌های اخیر با توجه به کم بارشی کشور و صرفه‌جویی نکردن و استفاده‌های غیرکارشناسی که از منابع آبی شده و از طرفی نبود آمایش سرزمین و عدم کشت، کشاورزی و امنیت غذایی ما با مخاطره روبه‌روست. به حتم باید یکسری سیاست‌هایی را در استفاده بهینه از منابع آب موجود و در باب الگوی کشت و روش‌های آبیاری به کار بگیریم. جلوگیری از روش‌هایی که با تبخیر و تعریق، آب را از دست ما خارج می‌کند، باز چرخانی آب و پساب و مواردی از این دست و در برخی جاها استفاده از منابع دریایی مانند شیرین‌سازی آب دریا و استفاده سیاسی پیرامون حق‌آبه‌هایی که از منابع بین‌المللی و بین دولت‌ها داریم، همه با هم باید بتواند بخشی از مشکل را حل کند. کمبود آب مسئله‌ای تازه نیست و بارگذاری‌های غیر ضروری که بر منابع آب اتفاق افتاده است، صادرات آب مجازی که به دلیل نبود الگوی کشت درست رخ داده، همه نیازمند اصلاح است. طرح امنیت غذایی که مجلس شورای اسلامی تصویب کرد و الان هم مراحل نهایی خود را در مجمع تشخیص مصلحت می‌گذراند تا برای اجرا ابلاغ و آیین نامه‌اش تنظیم شود، در همین راستای امنیت غذایی تدوین شده است.
* در مورد این طرح امنیت غذایی بیشتر توضیح می‌دهید؟
عمده مطلب از ابتدای زنجیره تولید تا انتهای زنجیره مصرف و بازرگانی در این طرح بررسی شده است. حدود 14 مشکل اساسی را که خلأ قانونی داشتیم، در این طرح پیش‌بینی کردیم. عمده آن بحث آمایش سرزمین، الگوی کشت، بانک اطلاعاتی که کشاورز بتواند ابتدا و انتهای کار خودش را پیش‌بینی کند و دغدغه‌ای نداشته باشد. امروز ما می‌بینیم که محصولی مانند گوجه یا آنقدر فراوان می‌شود که دیگر فروش و حمل و نقلش نمی‌صرفد یا آنقدر نایاب می‌شود که قیمت‌های عجیب و غریب پیدا می‌کند یا موارد دیگر مانند سیب‌زمینی و خیار و صیفی جات که قاعدتاً تولید اینها باید مدیریت شود؛ به این صورت که از طرفی نیاز کشور برآورده شود و از طرفی تولید مازادی که باعث اتلاف، مصرف و احیانا صادرات آب مجازی می‌شود، در قانون دیده شده است. همچنین، به منظور ارتقای امنیت غذایی در کشور از عرصه تولید و اصلاح الگوی کشت آمایش تا عرضه و بازرگانی و قیمت‌گذاری کشاورزی و... همه و همه در این طرح دیده شده است.
* گندم محصول آب‌بری است؛ با توجه به کمبود منابع آبی که ما داریم، آیا بهتر نیست این محصول را از واردات تأمین کنیم و الگوهای کشاورزی را در مسیرهای دیگری هدایت کنیم؟
اگر ما بین گندم و هندوانه و طالبی و صیفی‌جات، مانند فلفل، دلمه و خیار نسبت‌سنجی کنیم، به حتم مصرف آب این محصولات در مقایسه با گندم به مراتب بالاتر است؛ چرا که عمده دوره کشت گندم در فصل سرد است . نکته دیگر اینکه گندم در مواقع بحرانی یک اهرم فشار خواهد بود، لذا به نظر می‌رسد تولید گندم در داخل اولویت دارد. البته در زمان‌های نبود بحران و فشار ما می‌توانیم بر روی بحث کشت فراسرزمینی هم سرمایه‌گذاری کنیم؛ اما شکی نیست که باید به منظور امنیت غذایی عمده تولید گندم را در داخل مدیریت کرد و تدبیری نسبت به محصولات آب‌بر دیگر داشت؛ لذا کشوری که می‌خواهد روی پای خودش بایستد، نباید امنیت غذایی خود را به زمان دیگری موکول کند.
* نقش پدافند غیرعامل در امنیت غذایی چطور تعریف می‌شود؟
توضیحاتی که عنوان شد به عبارتی ترجیحات پدافند غیرعامل است؛ یعنی اگر ما بخواهیم روی برخی اهرم‌های فشار که از برخی کانال‌های ضعف موجب آسیب رسیدن به کشور می‌شود، تدبیر کنیم، باید روی تولید در داخل با وجود هزینه‌هایی که برای کشور دارد حساب کنیم؛ اما صرفه با این است که تولید چنین محصول استراتژیکی را در داخل انجام دهیم.
