اقدام معنی دار ترکیه علیه روسیه

 اقدام ترکیه برای توقیف یک کشتی باری متعلق به روسیه، توجه رسانه های منطقه و جهان را به سوی خود جلب کرد.

دو روز پیش اعلام شد که دولت اوکراین از ترکیه خواسته است کشتی باری ژیبک ژولی (Zhibek Zholy) با پرچم روسیه را به خاطر حمل غلات اوکراینی توقیف کند. کی یف اعلام کرده که این کشتی از بندر بردیانسک تحت اشغال روسیه حرکت کرده و حامل 4500 تن غلات است.

دفتر دادستان کل اوکراین در نامه‌ای به تاریخ 30 ژوئن به وزارت دادگستری ترکیه اعلام کرد که ژیبک ژولی در صادرات غیرقانونی غلات متعلق به اوکراین دست داشته است.

شرکت KTZ مستقر در قزاقستان اعلام کرد که کشتی ژیبک ژولی متعلق به شرکت آنها است، اما توسط شرکت روسی خط سبز اجاره شده که تحت تحریم آمریکا و اتحادیه اروپا نیست. بر اساس داده های ردیابی کشتی، ژیبک ژولی عصر جمعه در نزدیکی بندر کاراسوی ترکیه لنگر انداخته بود.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه قبلاً در بیانیه ای در 23 ژوئن گفته بود: «ما با فروش غیرقانونی کالاهای اوکراینی در بازار بین المللی مخالف هستیم و اجازه آن را نمی دهیم. ما راضی نیستیم که این محموله ها در ترکیه نیز فروخته شود.»

سفیر اوکراین، زودتر از دولت اردوغان موضع گرفت

واسیلی بودنار، سفیر اوکراین در ترکیه، اولین منبع خبری رویترز و رسانه های دیگر برای اعلام توقیف کشتی بود.

وی اعلام کرد که ماموران گمرک ترکیه کشتی حامل غلات با پرچم روسیه را که به گفته اوکراین حامل «غلات مسروقه» بوده، توقیف کرده اند.

بودنار در بیانیه ای به تلویزیون ملی اوکراین گفت: «ما با مقامات ترکیه در همکاری کامل هستیم. کشتی هم اکنون در ورودی بندر، توسط مقامات گمرک ترکیه توقیف شده است. با بررسی ها و مذاکرات روز دوشنبه سرنوشت کشتی مشخص می شود. ما امیدواریم که غلات، هر چه زودتر توقیف شود.»

این اقدام ترکیه در حالی صورت گرفته که روسیه مورد تحریم غرب قرار گرفته و کشورهای غربی روسیه را متهم می کنند که با ممانعت از صادرات غلات اوکراین، باعث بروز بحران جهانی غذا شده است. ترکیه نیز یکی از کشورهایی است که به شدت به غلات، حبوبات و دانه های روغنی روسیه و اوکراین وابسته است.

آیا ترکیه از این وضعیت خوشحال است؟

توقیف کشتی باری متعلق به ابرقدرتی همچون روسیه، کار آسانی نیست و قطعاً چنین تصمیم و اقدامی تبعات و هزینه هایی دارد. آن هم برای کشوری همچون ترکیه که در چندین حوزه گازی، هسته ای، دفاعی و اقتصادی وامدار روسیه است و به خاطر توسعه روابط با روسیه امتیازات فراوانی به دست آورده است.

رسانه های تحت امر حزب حاکم ترکیه، به فراخور روحیات شخصی اردوغان و سران حزب عدالت و توسعه عادت دارند که کوچکترین اقدامات برونمرزی سیاسی و نظامی دولت ترکیه  را همچون حماسه ای بزرگ جلوه دهند. اما چنین قاعده ای در مورد روسیه صدق نمی کند.

سکوت محتاطانه رسانه های اصلی نزدیک به تیم اردوغان درباره توقیف کشتی باری روسیه نشان می دهد که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه از این وضعیت مسرور نیست و خوب می داند که ولادیمیر پوتین، سیاستمداری نیست که به آسانی از کنار چنین رفتارهایی بگذرد.

اما در هر صورت ترکیه عملاً در یک مخمصه جدی قرار گرفته و ناچار بوده کشتی مزبور را توقیف کند. چرا که اولاً ترکیه عضو ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا است و ناچار است در این میان نشان دهد که تا حدودی در کنار غرب ایستاده است.

دوم این که ترکیه بر اساس حق ژئوپولیتیکی خاصی که در پیمان مونترو و مالکیت گذرگاه های حساس دریای سیاه به مرمره و اژه دارد، ناچار شده برخی مسئولیت های نظارتی بین المللی را از هر زمانی جدی تر بگیرد.

روزنامه جمهوریت از جریان مخالف و منتقد دولت اردوغان اعلام کرده که از مقامات امنیتی و گمرکی استان ساحلی ساکاریا در مورد تصمیم نهایی در مورد کشتی روسیه سوال کرده و آنان حاضر نشده اند به این سوالات پاسخ دهند.

در همین حال وزارت امور خارجه ترکیه نیز به سوالات جمهوریت و دیگر رسانه ها پاسخی نداده و شواهد نشان می دهد که اعلام تصمیم نهایی برای ترکیه کار آسانی نیست و احتمالاً به دنبال یک راه میانه هستند.

پیام سفیر اوکراین در مورد پهپادهای ترکیه

شواهد نشان می دهد که دولت اردوغان مایل نیست که در رسانه های اوکراین به نقش پهپادهای ترکیه در موازنات جنگ اخیر اشاره شود.

پیداست که آنکارا نگران واکنش های مسکو است و خوب می داند  که این بار نمی تواند همچون تجربه جنگ قره باغ، در رسانه ها درباره پهپادها حماسه سرایی کند. چرا که مقامات کرملین به این موضوع بسیار حساس هستند. با این حال سفیر اوکراین در آنکارا ابایی از بیان برخی واقعیت های مهم ندارد.

سلجوق بیرقدار داماد رئیس جمهور ترکیه که کارخانه پهپادسازی ترکیه را با پدر، برادران و پسرعموهای خود تاسیس کرده و در مورد عکاسی از کارگاه های خود، دغدغه و حساسیت امنیتی بالایی دارد، همه درها را به روی سفیر اوکراین گشوده است.

انتشار عکس و پیام سفیر اوکراین در آنکارا، نشان داد که سلجوق بیرقدار بدون دریافت هیچ هزینه ای، سه فروند پهپاد گرانقیمت ورژن «بیرقدرا تی بی 2» را به دولت اوکراین هدیه کرده است.

تحولات اخیر نشان داد که حمله روسیه به اوکراین، نقطه عطف مهمی در تحولات سیاسی – امنیتی منطقه است که از بسیاری جهات با منافع ترکیه، ارتباط پیدا می کند. دولت اردوغان تاکنون تلاش کرده تا در این مسیر امتیازاتی کسب کند و از فرصت های موجود به نفع خود استفاده کند. اما در هر صورت با وجود احتمال کسب امتیاز به خاطر برخی مزیت های ژئوپولیتیکی، این احتمال وجود دارد که در آینده ای نزدیک شاهد برخی واکنش های تنبیهی روسیه در برابر ترکیه باشیم.