مأموریت ماهواره ایرانی «خیام» چیست؟

سه شنبه 9 آگوست رأس ساعت 10:22 دقیقه ماهواره ایرانی 600 کیلوگرمی «خیام» با موشک روسی سایوز از ایستگاه فضایی بایکونور به فضا پرتاب شد و در مدار 500 کیلومتری زمین قرار گرفت. مأموریت اعلام شده ماهواره دریافت تصاویر دقیق از بخش‌های کشاورزی، پایش‌های زیست محیطی، اکتشافات معدنی، نظارت بر مرزهای کشور، پایش ارضی، نظامی-امنیتی و ... است. این ماهواره 10 برابر سنگین‌تر از ماهواره قبلی ایران به نام «نور» است.
به گفته علیرضا نعیمی مدیرکل بهره‌برداری و عملیات فضایی، نخستین سیگنال‌ها از ماهواره دریافت و این ماهواره به مرحله عملیاتی رسیده است. این ماهواره قرار است به مدت پنج سال داده‌ها و تصاویر دریافتی خود را برای ایران ارسال کند. این پرتاب مشترک نمادی از همکاری دوجانبه تهران-مسکو در زمینه بسیار حساس و راهبردی فضایی است.
از نخستین دقایق پرتاب این ماهواره به ورای جو زمین، برخی رسانه‌ها سعی کردند تا پرتاب این ماهواره را اقدامی علیه اوکراین عنوان کنند
با تغییر نظم جهانی از هژمونی مسلط تک قطبی به نظم چند قطبی سیال، کشورهای جهان سعی می‌کنند تا طبق منطق «نظم شبکه‌ای» علاوه بر رقابت با سایر کشورها برای بیشینه سازی منافع خود در نقاط مختلف جهان، به سمت همکاری‌های مشترک دوجانبه در زمینه‌های راهبردی به ویژه با قدرت‌های نوظهور و بزرگ حرکت کنند. حال تهران و مسکو به عنوان دو کشور بزرگ منطقه با عبور از تجربه‌های تاریخی پر فراز و نشیب میان خود به دنبال ایجاد بلوک امنیتی-نظامی هستند.
در سال‌های اخیر دو کشور در زمینه انتقال فناوری، مبارزه مشترک با تروریسم، واردات اسلحه و ... همکاری‌های خوبی داشتند که می‌تواند سبب ایجاد حسن نیت برای پیشبرد برنامه‌های راهبردی‌تر باشد. البته پرتاب ماهواره «خیام» به فضا از چشم کشورهای غربی و رسانه‌های جریان اصلی دور نمانده است.
از نخستین دقایق پرتاب این ماهواره به ورای جو زمین، برخی رسانه‌ها سعی کردند تا پرتاب این ماهواره را اقدامی علیه اوکراین عنوان کنند. در این محور عملیات روانی، ایرانی بودن ماهواره از اساس زیر سؤال رفت و با نام ماهواره «کاناپوس-وی» که مجهز به دوربینی با کیفیتی بالا است یاد ‌شد. روزنامه واشنگتن پست در گزارشی مدعی شد، ماهواره طبق توافق چهار سال پیش تهران و مسکو قرار بود به ایران داده شود. این در حالی است که چنین ادعایی از اساس رد شد و به گفته سازمان فضایی ایران، «خیام» کاملاً بومی و داده‌های آن دارای «الگوریتم‌های رمزگذاری» شده و تحت کنترل دانشمندان ایرانی است.
سازمان فضایی ایران مجموعه‌‎ای از اهداف صلح‌آمیز همچون مسائل زیست محیطی و مدیریت شهری را در صدر ماموریت‌های «خیام» قرار داده است
رصد رژیم صهیونیستی و اهداف راهبردی در منطقه دومین خط خبری بود که در روزهای اخیر دنبال شد. روزنامه واشنگتن پست در همان گزارش مدعی شد «خیام» می‌تواند قابلیت رصد فعالیت‌های نظامی در سراسر منطقه به ویژه رژیم صهیونیستی را در اختیار ایران قرار دهد. بنا بر این ادعا، تهران می‌تواند با رصد دقیق فعالیت‌های نظامی در منطقه دست برتر اطلاعاتی پیدا کند و از تحرکات دشمن پیش آغاز هرگونه اقدامی آگاه می‌شود. این قابلیت ایران را در زمره معدود کشورهای مجهز به این قابلیت ویژه نظامی-اطلاعاتی قرار خواهد داد. به گفته منابع غربی، دوربین این ماهواره دارای دقت 1.2 متری است.
توسعه برنامه موشک‌های بالستیک دیگر اتهامی است که همواره به برنامه فصایی ایران زده می‌شود. با وجود تأکید طرف ایرانی بر صلح‌آمیز و تحقیقاتی بودن برنامه فضایی خود، غربی‌ها پرتاب موشک‌های فضایی از سوی ایران را ناقض قطعنامه 2231 و برجام می‌دانند. با وجود این، جمهوری اسلامی ایران از ماهواره‌بر نور استفاده نکرد و به دلیل وزن نیم تنی «خیام» از ماهواره بر روسی سایوز استفاده کرد.
بهره سخن
سازمان فضایی ایران مجموعه‌‎ای از اهداف صلح‌آمیز همچون مسائل زیست محیطی و مدیریت شهری را در صدر ماموریت‌های «خیام» قرار داده است، اما به نظر می‌آید ماهواره ایرانی دارای اهداف دیگری نیز باشد. با آنکه قدرت دوربین این ماهواره نسبت به نمونه‌های مشابه خود در آمریکا پایین تر است، اما این امکان را در اختیار نیروهای مسلح کشورمان قرار می‌دهد تا به وسیله آن بتوانند تحرکات دشمن را رصد کنند و بنا بر نوع تهدید به آن در زمان و مکان مناسب پاسخ دهند.
این قابلیت تنها برای تهران نبوده و گروه‌های مقاومت نیز می‌توانند از این برتری اطلاعاتی بهره ببرند. دیگر پرده نمایش «خیام» گسترده تر شدن حوزه همکاری‌های راهبردی میان تهران-مسکوست. در حالی که در دو ماه اخیر صادرات پهپادهای ایرانی به روسیه در صدر اخبار جهان قرار داشت، حال در پروژه‌ای مشترک ماهواره ایرانی با ماهواره‌بر روس از قزاقستان به فضا پرتاب می‌شود.
مجموعه تحولات این پیام را برای قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای دارد که همکاری‌های تهران-مسکو به همراه چین تعاملات امنیتی گسترده‌ای را در منطقه دنبال می‌کنند و سه کشور قصد دارند نظمی جدید مستقل از اراده آمریکا و متحدانش ایجاد کنند.