تفاوت مدیریت دولت روحانی با دولت رئیسی در دو ماهواره مصباح و خیام

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بصیرت، تفاوت دولت سیزدهم با دولت دوازدهم در جاهای مختلف خودش را نشان داده است. یکی از مهمترین این تفاوت، نوع نگاهی است که دو دولت نسبت به دیپلماسی داشته و دارند. موفقیت در دوتا ماهواره  تفاوت این رویکرد ها را مشخص می کند.

ماهواره خیام که با همکاری روسیه ساخته شد اولین تجربه مشترک خارجی ایران نبود؛ پیش از آن ماهواره «مصباح» قرار بود طی یک همکاری مشترک بین ایران و ایتالیا به فضا پرتاب شود اما این پروژه هیچ‌گاه به نتیجه نرسید.
مصباح جزو اولین پروژه های ماهواره ای ایران پس از انقلاب اسلامی بود. این ماهواره یک ماهواره مخابراتی مدار نزدیک زمین بود که برای پژوهش های علمی و اهداف آموزشی طراحی شد و قرار بود سال 86 به فضا پرتاب شود.
اهداف اصلی این ماهواره، پیدا کردن منابع معدنی، منابع آب و خاک، هواشناسی و همچنین کنترل شبکه های آب، برق و گاز و امداد رسانی در هنگام وقوع بلایای طبیعی هدف گذاری شده بود.
محمدحسن انتظاری، مدیر وقت پروژه مصباح درباره جزئیات این ماهواره توضیح داد: این پروژه یک فاز آزمایشگاهی داشت که در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران انجام شد. یک فاز دیگر نیمه صنعتی بود که توسط مرکز تحقیقات مخابرات و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به صورت مشترک انجام شد. یک فاز فضایی هم داشت که این دو سازمان پژوهشی و شرکت ماهواره‌ساز اروپایی به صورت مشترک آن را نهایی کردند. فاز مهندسی ساخت ماهواره در سال ۸۰ آغاز شد و به سال ۸۶ ختم شد. تعداد ۶۰ مهندس ایرانی که در ۱۳ رشته مختلف مانند نرم افزار، سخت افزار، مدیریت، مکانیک، برق، الکترونیک، شیمی و مواد تحصیل کرده‌اند در این پروژه همکاری داشته‌اند.
وی ادامه داد:‌ این ماهواره ۷۰ کیلوگرمی به لحاظ ماموریت، ۱۰۰ درصد مخابراتی غیر همزمان است و برای ارتباطات راه دور مثل خواندن کنتور و ارتباطات غیر هم‌زمان بین مشترکین طراحی شده است. مصباح برای قرار گرفتن در مدار هزار کیلومتری طراحی شد. پس از اتمام طراحی و ساخت «مصباح»، اطلاعات این ماهواره ۱۰۰ درصد مخابراتی در اتحادیه جهانی مخابرات نیز به ثبت رسید و هماهنگی بین‌المللی برای پرتاب انجام شد.
به گفته انتظاری، سازه ماهواره کاملا در ایران ساخته شد، نرم افزارهای ارتباطی و بخشی از نرم‌افزارهای کنترلی هم در ایران طراحی شد. تست‌های فضایی مربوط به ماهواره اغلب در اروپا و روسیه و تعداد اندکی در ایران انجام شد. مصباح قرار بود سال ۸۶ پرتاب شود. قراردادهای مربوط به آن منعقد و مجوزها دریافت شده بود. برای پرتاب چند گزینه وجود داشت که در نهایت تصمیم بر این شد که بعد از اتمام ساخت ماهواره در ایتالیا،  پرتاب با پرتابگر روسی انجام شود و مجوز پرتاب هم گرفته شد. اما درست در همان موقع بحث‌ تحریم هسته‌ای ایران آغاز و پرتاب با تاخیر مواجه شد.
*روزهایی که به دلیل نداشتن پرتابگر، ناگزیر به استفاده از پرتابگر خارجی بودیم
محمود واعظی وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات هم در زمان مسئولیت خود در پاسخ به این سوال که «چرا ماهواره مصباح به جای پرتاپ به فضا قرار است به موزه منتقل شود؟» گفت: این اظهار نظر یکی از کارشناسان سازمان فضایی نادرست بوده است. ما اصلا موزه ای برای ماهواره نداریم؛ تکلیف ماهواره مصباح، بعد از تحویل از ایتالیا و توسط کارشناسان کشورمان مشخص می شود
وی گفته بود: ماهواره مصباح نخستین ماهواره سنجشی بود که از 13 سال قبل شروع شد و 10 سال قبل تمام شد. در آن زمان ما خودمان پرتاب کننده نداشتیم، دولت وقت بر اساس یک هماهنگی اولیه، ماهواره را برای پرتاب به ایتالیا فرستاد؛ در آن زمان مشکلاتی به وجود آمد و ایتالیایی ها اعلام کردند که موشک را پرتاب نمی کنیم. وقتی عمر ماهواره می گذرد و باطری اش تمام می شود، انواع و اقسام اتفاق ها برای آن می افتد؛ این ماهواره به مدت 10 سال از دست ما خارج بوده و ما نمی دانیم چه بر سر آن آمده است.
وزیر ارتباطات گفت: از آن زمان ماهواره در ایتالیا ماند؛ البته بعد از یکی دو سال رئیس جمهوری وقت اعلام کرد که اگه آنها موشک را پرتاب نمی کنند ما برای ماهواره بعدی گام برمی داریم. همینطور هم شد و ماهواره هایی در دولت قبل و این دولت ساخته شد و ماهواره هایی پیشرفته تر به فضا پرتاب شد.
*ماهواره مصباح پرتاب نشده از رده خارج شد
 تاخیر در پرتاب ماهواره مصباح طولانی شد و به دلیل قطع همکاری روسیه و ایتالیا امکان پرتاب آن فراهم نشد. در نهایت با وجود اینکه ماهواره‌هایی مانند «مصباح»، اهدافی برای ارتقای زندگی بشر و استفاده کاملاً صلح‌آمیز دارند، اما شواهد نشان می‌دهد که همکاری‌های بین‌المللی خوبی در حوزه فضایی با ایران صورت نگرفته است.
محسن بهرامی، رییس وقت سازمان فضایی ایران در این باره گفته بود: ماهواره مصباح سال ها پیش با همکاری یک شرکت ایتالیایی طراحی و ساخته شد. اگر چه ماهواره ۱۰ میلیون دلاری مصباح برای تست نهایی در اختیار ایتالیا بود، ولی با آغاز تحریم ها و خودداری ایتالیا و روسیه از همکاری بیشتر در زمینه پروژه های فضایی با ایران، شانس پرتاب به فضا را پیدا نکرد و ما درحال تلاش برای حل این مشکل و پرتاب ماهواره مصباح به فضا هستیم.
او گفت: ایران قصد دارد این ماهواره را به مدار بفرستد و مذاکرات با رم برای آغاز مجدد پروژه ماهواره مصباح در جریان است و به طور همزمان مذاکرات برای پرتاب این ماهواره آغاز شده است.
اما همه رایزنی ها سرانجام بی نتیجه ماند و در نهایت محمدجواد آذری جهرمی وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به خُلف وعده همکاری‌های بین‌المللی در عرصه فضایی گفت:‌ یک ماهواره مشترک با نام «مصباح» با کشورهای خارجی تولید کردیم اما سال‌ها منتظر پرتاب آن هستیم، این ماهواره طول عمر مفیدی داشت و با وجود خُلف وعده‌های بین‌المللی، هم‌اکنون از رده خارج شده است.
وی البته به اظهارنظرهایی از سمت خودش که سبب شد دیپلماسی‌ در این حوزه به نتیجه نرسد، اشاره  نکرد.
*نقش دیپلماسی فعال در پرتاب ماهواره خیام
موضوعات ماهواره مصباح پیچیده شده بود و حتی تلاش ها برای بازگرداندن ماهواره پرتاب نشده پس از اجرایی شدن برجام هم به نتیجه نرسید. برای مثال موضوعاتی از جمله خروج ماهواره از کشور بدون اخذ تضمین های لازم از جمله مواردی بود که دردسرهای زیادی را در این همکاری ایجاد کرد. در قرارداد ماهواره خیام، سازمان فضایی تلاش کرد تا پیچیدگی ها را پیش بینی و چاره اندیشی کند تا در نهایت با بهره گیری از دیپلماسی فعال، قرارداد به نقطه عملیاتی برسد.
همچنان که عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این باره با تاکید بر نقش دیپلماسی فعال در پرتاب ماهواره خیام، اظهارداشت: از پنج سال قبل در مورد این ماهواره بحث شده بود اما مشکلات فنی وجود داشت و بعد از ده‌ها جلسه مشترک میان طرف ایرانی و روسی با دیپلماسی فعال توانستیم این ماهواره را پرتاب کنیم.
وزیر ارتباطات گفت: کاری که پنج سال پیش شروع شد را در دولت سیزدهم با دیپلماسی فعال به نتیجه رساندیم و آن را به یک قرارداد عملیاتی تبدیل کردیم. باید به فکر ماهواره بعدی باشیم و خط تولید این ماهواره‌ها را به صورت مشترک راه‌اندازی کنیم.
ماهواره ایرانی خیام ساعت 10 و 22 دقیقه 18 مردادماه با همکاری کشور روسیه و توسط ماهواره‌بر سایوز از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد.
ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از دور است که به سفارش ایران ساخته شده و متعلق به جمهوری اسلامی ایران است. تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلامی ایران انجام و صادر خواهد شد.
ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت و سازهای غیر مجاز و مقابله با جنگل خواری، پایش مخاطرات زیست محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده‌های دریافت شده از ماهواره خیام خواهد بود.