تورم در همه کشور‌ها به دلیل گرانی کالای بازار‌های جهانی/ خود‌اتکایی کلید مقابله با تورم بین‌المللی است

 بخش زیادی از رشد قیمت‌های داخل کشورها مربوط به افزایش قیمت‌های جهانی است که از زمان شیوع ویروس کرونا افزایش یافت و جنگ روسیه و اوکراین هم به این جهش قیمت‌ها دامن زد و بر تورم کشورها افزود البته هر کشوری اقدامات مقابله‌ای خود را پیاده کرد اما مثل اینکه سمبه بازارهای برون مرزی پر زورتر بود و موفقیت چندانی حاصل نشد.

افزایش قیمت ها یا همان تورم، موضوعی است که نه تنها کشور ما بلکه تمام کشورهای دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند که ریشه آن عمدتا به اتفاقات و قیمت بازارهای جهانی بر می‌گردد و نهادهای بین المللی، گزارش‌های مختلفی در این زمینه دارند که در این گزارش هم به آن اشاره خواهد شد.

*چرا قیمت های جهانی و کشورها بالا رفت

ویروس کرونا که هنوز هم سایه آن از اقتصاد دنیا دور نشده است، زنجیره عرضه کالاها را مختل کرد، یعنی محصولات غذایی به ویژه محصولات اساسی به بازارها عرضه نشد یا کمتر عرضه شد بخشی به دلیل پروتکل‌های شدید بهداشتی بود که کشورها تعریف کرده بودند و واردات و صادرات را بسیار سخت می کرد اما بخشی هم به دلیل محدود یا ممنوع کردن صادرات توسط کشورها بود، آنها می خواستند ابتدا انبارهای خود را پُر کنند و بعد اگر مازادی وجود داشت صادر کنند زیرا شرایط بحرانی بود و انتظار می رفت که ادامه هم داشته باشد و باید از امنیت غذایی کشورشان اطمینان می داشتند.

عامل دومی که در رشد قیمت‌های جهانی و متعاقب آن در تورم دولت ها نقش داشت، جنگ بین روسیه و اوکراین در 5 اسفند 1400 بود که تمام معاملات غذا و انرژی در جهان را به هم ریخت. این دو کشور حدود 30 درصد گندم و غلات جهان را تامین می کردند و انرژی 40 درصد مردم اروپا هم وابسته به روسیه است.

جنگ بین این دو کشور صادرات از بندر دریای سیاه مرکز رفت و آمد کشتی‌ها را مختل کرد، این دو کشور بزرگترین تولید کنندگان دانه های روغنی و سایر محصولات کشاورزی هم هستند.

‌جنگ روسیه و اوکراین فقط بر صادرات آنها تأثیر منفی نگذاشت، ‌بلکه تولیدات کشاورزی این دو کشور هم به شدت کاهش یافت به طوری که طبق اعلام سازمان خواروبار جهانی (فائو) تولید در اوکراین بیش از 40 درصد افت داشت‌ و پیش‌بینی شده که اثرات این جنگ بر بازارهای جهانی حداقل تا پنج سال دیگر ادامه یابد.

* تاثیر گرانی سوخت بر رشد قیمت در کشورها

علاوه بر اینها، بازارهای جهانی و نیز رشد قیمت ها از کمبود و افزایش قیمت نفت و گاز هم متاثر بود، پس از جنگ روسیه و اوکراین،‌کشورهای اروپایی و آمریکا تلاش کردند که با اعمال تحریم‌های نفت و گاز واردات را از این کشور محدود و ممنوع کنند. اگرچه در ادامه تلاش آنها در این زمینه به نتیجه نرسید اما موجب افزایش قیمت نفت و گاز و مهمتر از همه رشد قیمت سایر کالاهایی که در تولید آنها از سوخت استفاده می شد، شده است.

کدام محصول است که در آن از سوخت برای گرم کردن، ایجاد انرژی و راه اندازی موتورها استفاده نشود بنابراین کاهش و گرانی سوخت در اروپا به قیمت سایر کالاها هم تاثیرگذار بود به طوری که برخی از این کشورها به دوران هیزم سوزی برگشته‌اند و مجبورند جای خالی گاز را با هیزم پر کنند که عاملی برای رشد قیمت هیزم هم شده است.

با وقوع بحران انرژی در کشورهای اروپایی، آلمان برای گرم کردن منازل از هیزم استفاده می‌کند به این دلیل قیمت آن 86 درصد افزایش یافته است. اداره آمار فدرال آلمان اعلام کرد که قیمت هیزم و چوب در آلمان در ماه آگوست در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 85.7 درصد افزایش یافته است. این آمارها نشان می‌دهد که قیمت هیزم بسیار سریع‌تر از میانگین تورم در این کشور افزایش می‌یابد. آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اتحادیه اروپا در حال حاضر با بحران انرژی دست و پنجه نرم می‌کند، از سوی دیگر صادرات گاز روسیه به این کشور هم کاهش یافته است. ماه گذشته برلین از اقداماتی برای کاهش مصرف گاز به ویژه برای روزهای سرد زمستان آتی پرده برداشت. این اقدامات شامل کاهش دمای منازل، ادارات و محیط‌های عمومی بود که البته بیمارستان‌ها و موسسات اجتماعی از این مسئله مستثنی بودند. قرار بود که دما در این محیط‌ها بین 19 تا 20 درجه تنظیم شود.

علاوه بر آن بسیاری از مشاغل و حتی خرده‌فروشی‌ها نیز در این کاهش مصرف انرژی باید مشارکت می‌داشتند.

بر اساس این گزارش افزایش‌های قیمت انرژی به مشاغل آسیب وارد کرده و خانواده‌ها را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در تنگنا قرار داده است. کشورهای دیگر اروپایی هم اقدامات مشابهی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ برای مقابله با بحران انرژی در پیش گرفته‌اند که خاموش کردن روشنایی بیرون ساختمان و نیز کاهش درجه حرارت سیستم‌های گرمایی در داخل منازل از جمله آنها است.

به تازگی کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد، «آنکتاد»،گزارشی از گرانی محصولات مواد غذایی و انرژی منتشر کرده است که در ادامه عنوان می‌شود.

شاخص قیمت غذا که برای وضعیت قیمت‌های جهانی است،‌ نشان می‌دهد که شاخص از ژانویه 2020 تاکنون 50 درصد رشد داشته است و از عدد 100 به 150 افزایش یافته است.

در نمودار زیر شاخص قیمت محصولات کشاورزی و گندم هم نشان می‌دهد که پس از ژانویه 2022 در ماه مارس با 70 درصد رشد به نقطه اوج خود رسیده است اما پس از آن کاهش داشته که شاید دلیل عمده آن آزادسازی صادرات اوکراین است که با میانجیگری سازمان ملل متحد صورت گرفت.

نمودار زیر نرخ تورم کشورها قاره ها و مناطق مختلف را نشان می‌دهد:

در این میان افزایش هزینه حمل کشتی ها هم بر قیمت های جهانی تاثیر داشت‌

 در ادامه، نمودار زیر هم نشان می‌دهد که تجارت بین کشورها با کاهش قابل توجهی مواجه شده است.

افزایش قیمت انرژی یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در قیمت های جهانی بود که در نمودار زیر به وضوح دیده می شود که رشد 4 برابری دارد اما در برخی کشورها مانند آلمان تا 10 برابر رشد داشته است.

قیمت انرژی

همانطور که مشاهده شد همه کشورها از رشد قیمت‌ها در بیرو‌ن از مرزها متاثر شده‌اند، اما شاه کلید مقابله با تاثیرگذاری از نوسانات قیمتی خارج از مرزها، افزایش ضریب خود  اتکایی است.

در کشور ما ‌در برنامه هفتم توسعه بر افزایش ضریب خود‌اتکایی تاکید شده است که در این برنامه 90 درصد غذای کشور در داخل تولید شود، در بیانات مقام معظم رهبری هم واژه‌های اقتصاد مقاومتی و خودکفایی همواره وجود دارد، بنابراین هر چه دولت با ‌عمل به این برنامه‌های کلان وابستگی به بازارهای بیرونی را کم کند، بازار داخل با ثبات خواهد بود.