ماجرای ۱.۷ میلیون تن واردات برنج اضافه و تاثیر آن بر رکود و تولید داخلی

تقریبا همه کارشناسان هم نظر هستند که واردات بی‌اساس تاثیر منفی روی تولیدات داخلی می‌گذارد و درباره محصولات اساسی این تاثیر به مراتب بیشتر است، مسئله زمانی حیاتی‌ می‌شود که دولت بخواهد با ارز دولتی و یا نیمه دولتی واردات انجام دهد که تاثیر آن بر اقتصاد کشور بسیار بدتر خواهد شد.

پس از جنگ روسیه و اوکراین شرایط جدیدی بر بازار تجارت  جهانی حاکم شده و کشورها صادرات خود را محدود و یا متوقف کرده اند به این دلیل تمرکز دولت‌ها به جای واردات به تولید محصولات اساسی در داخل بیشتر شده است، زیرا پیش بینی شده است که تا سال 2030 دنیا محصولات اساسی را صادر نخواهند کرد با این نگاه سرمایه گذاری‌ها در این حوزه بیشتر شده و فعالیت‌های تحقیقی و پژوهشی برای استفاده از همه ظرفیت‌ها برای تقویت تولید داخل افزایش یافته است.

بر خلاف این نگاه جهانی، سال گذشته واردات برنج  در کشور بیش از دو برابر شد، بازار برنج داخلی به رکود رفت و کشاورزان فریادشان بر آمد که محصول دستشان مانده و خریداری برایش نیست، مسئله زمانی بغرنج‌تر می شود که بدانیم اثرات این اقدام می‌تواند برای سالهای دیگر به صورت کاهش تولید خودش را نشان دهد، این مسئله تا به آنجا پیش رفته که اخیرا فریاد انتقاد و اعتراض رئیس خانه دولت هم در جهت حمایت از برنجکاران بلند شد.

محمد باقر قالیباف دو روز پیش در صحن علنی مجلس در دادخواهی از کشاورزانی که محصول دستشان مانده و خریداری برایش نیست، گفت: « وزارتخانه‌ها نباید به‌ جای خرید برنج از کشاورزان دست به واردات می‌زدند».

وی واردات بی‌رویه در حوزۀ برنج را با این عبارت که حدود ۱.۷ میلیون تن واردات اضافه انجام شده است، نشانه رفت و انتقاد سختی کرد و گفت:  همین امروز چند نفر از مردم، مسئولان و نمایندگان مازندران تماس گرفتند که الان محصول سال گذشته در انبار کشاورزان است و محصول امسال در حال برداشت است.

صحبت‌های این مسئول در صحن علنی مجلس نشان می‌داد که وزارت خانه‌های مسئول در این حوزه حتی به تذکر معاون اول رئیس جمهور هم توجهی نکرده ‌اند آنجا که قالیباف تاکید کرد این میزان واردات نباید انجام می‌شد، آقای مخبر هم به دو سه وزارتخانۀ مهم، تذکر دادند، اما درعمل اتفاقی نیفتاده است.

در موضوع واردات برنج وزارت جهاد کشاورزی، صمت نقش اصلی دارند و بانک مرکزی هم تامین کننده ارز آنها است.

واردات گسترده برنج مربوط به سال گذشته 1401 است که آقای جواد ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی بود و در تاریخ 22 فروردین امسال به دلیل ابهاماتی که در عملکرد وی داشت کنار گذاشته شد، درواقع ایشان دستور این واردات‌های گسترده را داده بود و در دوره او ممنوعیت 4 ماهه واردات برنج برداشته شد و سیل واردات به کشور شروع شد.

قانونگذار برای حمایت از تولید کنندگان داخلی هر ساله از ابتدای مرداد تا پایان آبان واردات برنج را ممنوع می‌کند اما سال گذشته این ممنوعیت برداشت شد و انواع برنج‌های خارجی از هند، پاکستان، اروگوئه گرفته تا آمریکایی و غیره وارد کشور شد.

*تاثیر سیل واردات بر رکود بازار و تولید کنندگان داخل

واردات بیش از دو برابری و یا به روایت رئیس مجلس 1.7 میلیون تنی برنج باعث شد که این مهمان‌های تازه وارد در همه مغازه‌ها و حتی در فروشگاه‌ها و مغازه‌های بزرگ و کوچک استان‌های تولید کننده مازندران و گیلان هم جا خوش کنند و جایی برای برنج ایرانی نباشد، مصرف برنج خارجی که قیمت کمتر از نوع ایرانی هم دارند سر سفره ‌های خود کشاورزان هم آمد، هوا پس بود و برنج ایرانی از انبارها بیرون نیامد، چون در این رقابت در تقابل نابرابر بازنده می‌شدند. تا اینکه فصل کشت جدید آمد یعنی سال 1402، برنجکار نیاز به نقدینگی داشت، پولی هم نداشت که نهاده بخرد، مجبور شد به  هر قیمتی شده به برنج مانده خود را دلال بفروشد و محصول جدیدش را بکارد اما زخم بر جای مانده هنوز خوب نشده و شاید سالها هم خوب نشود.

یک برنج کار گیلانی در گفت وگو با خبرنگار فارس گفت: کسی محصول ما را نمی خرد، از سال گذشته محصولمان در انبارها مانده بیم خراب شدن دارد و دیگر اینکه نمی توانیم بدون پول ادمه بدهیم، معیشت خانواده یک طرف و هزینه‌های کشت جدید هم عامل دیگری است که مجبورمان می‌کند به قیمت کمتری به دلال فروشیم.

* 3 توجیه برای واردات برنج

اینکه وزیر سابق وزارت جهاد کشاورزی چرا به این راحتی با وارد‌کنندگان برنج در واردات گسترده برنج هم نظر شد، حتی خودش و کسانی پس از خروج وی از وزارتخانه هم توضیحی نداد، اما وارد کنندگانی که هر روز پاشنه در دفتر آقای وزیر را می‌کندند توجیهاتی را همان زمان برای متقاعد کردن وزیر مطرح می‌کردند.

نخست اینکه  می‌گفتند، در مدت 4 ماهی که واردات برنج در کشور ما ممنوع است، فصل صادرات کشورهای صادر کننده است که در این زمان می‌توان به قیمتی پایین‌تر حتی 20 درصد زیر قیمت وارد کرد و این به نفع بازار داخلی است.

توجیه دومی که مطرح می‌کردند این بود که واردات از نظر آنها می‌توانست قیمت پرنوسان آن زمان را که برنج ایرانی به کیلویی 140 هزار تومان هم رسیده بود را کاهش دهد.

توجیه سومی این بود که وارد کنندگان تولید داخل را بسیار کم عنوان می‌کردند حتی تا 40 درصد کمتر نسبت به سال قبل و همین را بهانه‌ای برای واردات بیشتر مطرح می‌کردند در حالی که همان زمان خود وزیر باور داشت تنها 18 درصد کاهش تولید به دلیل خشکسالی وجود دارد.

*چرا آقای وزیر با واردات موافقت کرد

ساداتی نژاد که به آوردن قانون انتزاع(مدیریت بخش بازرگانی کشاورزی در وزارت جهاد) و اجرای آن در دوره وزارتش به خود می‌بالید خیلی حواسش به این طرح بود که مبادا متهم به عدم کنترل بازار باشد و این افتخار از دست برود و همواره خود را از بانیان تصویب این طرح در مجلس می دانست.

از سویی همان زمان گرانی برنج اعتراضات مردمی را در پی داشت و اینها آقای وزیر را مجبور کرد به راحتی ممنوعیت 4 ماهه سالانه را کنار بگذارد.

البته ساداتی نژاد از همان ابتدا سیاست راضی نگه داشتن تشکل‌ها و اتحادیه ها را هم در دستورکار داشت شاید به این دلیل که مخالفانش را کمتر کند و مانعی سر راه وزارت نباشد و به همین دلیل در برابر خواسته های آنها کوتاه می‌آمد.

*چه باید کرد؟

بنابراین در شرایطی که دنیا حواسش به تولید محصولات استراتژیک در داخل به دلیل ترس و نگرانی از وضعیت بازار آینده جهانی است و در این مسیر برنامه‌ها وسرمایه‌های کلانی را به کار می‌گیرد، اگر در این مسیر گام بر نداشته ایم حداقل با سیاست‌های نابجا و نسنجیده واردات، تیر خلاص را به تولید داخلی نزنیم، اگر امروز صدای فریاد چند برنجکار به مجلس رسیده قطعا هزاران صدا در گلو مانده است، آیا تضمینی است که تولید دومین محصول اساسی کشور امسال و سالهای دیگر کاهش نیابد اگر چنین شد چه کسی باید پاسخگو باشد، تاوان رفتارهای نادرست گذشته را کسی هست پاسخ دهد؟

منبع: فارس