چتر امنیتی جمهوری اسلامی ایران بر فراز خلیج‌فارس

سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح شامگاه شنبه 12 آذرماه در صدر یک هیات عالی رتبه نظامی به بوشهر سفر کرد و صبح امروز (یکشنبه 13 آذرماه) در نخستین ایستگاه از سفر خود به پایگاه ششم شکاری بوشهر رفت.

بازدید از توان نیروی دریایی سپاه پاسداران و حضور در جلسه شورای اداری بوشهر بخش‌های دیگر از برنامه سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به بوشهر بود.

سرلشکر باقری در بخشی از سخنان خود در پایگاه ششم شکاری بوشهر نهاجا گفت: حضور ناوگان‌های بزرگ نیروهای فرامنطقه‌ای در خلیج فارس و تنگه هرمز نسبت به سال‌های گذشته به حداقل رسیده که نشان از امنیت منطقه و اقتدار جمهوری اسلامی است.

وی در جلسه شورای اداری بوشهر نیز به کاهش تعداد ناوهای هواپیمابر در خلیج فارس اشاره و بیان کرد: با اقتداری که جمهوری اسلامی ایران در منطقه ایجاد کرده است در دو سال گذشته هیچگونه ناو هواپیمابری وارد خلیج فارس نشده و آن تعداد ناوهایی که از قبل بودند نیز از خلیج فارس بیرون رفته و اکنون هزار کیلومتر با ما فاصله دارند.

اشاره رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به کاهش ناوگان‌ نیروهای فرامنطقه‌ای مانند آمریکا و انگلیس است. همان نکته‌ای که پیش‌تر نیز دریادار شهرام ایرانی فرمانده نیروی دریایی ارتش در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس بیان کرده بود. فرمانده نداجا در این مصاحبه گفته بود: از نظر ما این کشورها به مرور منطقه ترک می‌کنند و به دنبال استقرار شناورهای بدون سرنشین و هدایت پذیر از دور هستند.

* امنیت خلیج فارس در دفاع مقدس/ از سه‌گانه نیروی دریایی ارتش تا جنگ نفتکش‌ها

خلیج فارس و اهمیت آن باعث شده است تا نیروهای فرامنطقه ای از دیرباز تاکنون به دنبال حضور در این منطقه راهبردی باشند. حضور پرتغالی‌ها در دوران قاجاریه و پس از آن انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها شاهد مثال این حضور است. اما، شرایط خلیج فارس و تامین امنیت آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی تغییر کرد.

دفاع مقدس نخستین چالش دشمنان برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بود که توسط نیروی دریایی ارتش به خوبی رفع شد و این نیرو توانست با انجام سه عملیات شهید صفری، اشکان و مروارید کمر نیروی دریایی رژیم بعث را خُرد کند.

حضور بعثی‌ها و دست‌درازی آن‌ها تنها چالش نیروهای مسلح کشورمان در دوران دفاع مقدس نبود و دشمنان جنگ نفتکش‌ها را برای ضربه زدن به نیروهای مسلح طراحی و اجرا کردند. جنگ نفتکش‌ها گرچه توانست به بخشی از توان نیروهای دریایی کشورمان در خلیج فارس ضربه بزند ولی نیروهای دریایی ارتش و سپاه توانستند درس خوبی به دشمنان بدهند.

* پایان دفاع مقدس و بازسازی توان دریایی ایران در خلیج فارس

دفاع مقدس که به پایان رسید، نیروهای دریایی ارتش و سپاه پاسداران بازسازی و گسترش توان خود در دریا را آغاز کردند. اورهال و بازسازی ناوچه‌ها، ناوشکن‌ها و سایر شناورها در دستور کار نیروی دریایی ارتش قرار گرفت و نیروی دریایی سپاه نیز فرآیند گسترش ناوگان را آغاز کرد. 

با افزوده شدن زیردریایی‌های کیلوکلاس در دهه 70 شمسی به نیروی دریایی ارتش، این نیرو رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفت و علاوه بر حوزه‌های سطحی و پروازی در حوزه زیرسطحی نیز صاحب ناوگان شد. نیروی دریایی سپاه نیز تمرکز خود بر استفاده از قایق‌های تندرو را ادامه داد و به مرور توان موشکی را هم به قدرت خود افزود.

دهه‌های 80، 90 و ابتدای 1400 دوران شکوفایی نیروهای دریایی ارتش و سپاه است. دورانی که بر تنوع تسلیحات و تجهیزات این نیروها افزوده شد و انواع پهپادها، شناورهای اقیانوس‌پیما، موشک‌های کروز و بالگردهای جدید جای خود را در دریا پیداکردند. تجهیزاتی مانند بالگردهای Mi-17، موشک‌های کروز نصیر، رعد، نصرـ 1، کوثر، نور، پهپادهای ابابیل 1 و 2، مهاجرـ 4 و شناورهای شهید رودکی، مکران، شهید ناظری و ناو شهید سلیمانی تنها بخشی از این تجهیزات هستند.

* وقتی دریانوردان گوش بیگانگان را پیچاندند

نیروهای دریایی ارتش و سپاه البته فقط در بُعد تجهیزاتی و تسلیحاتی پیشرفت نداشتند و در حوزه عملیات‌های دریایی هم توانستند کارهای بزرگی را سامان بدهند. عملیات‌هایی همچون مقابله با دزدان دریایی در خلیج عدن، بازداشت ملوا‌ن‌های آمریکایی متجاوز به حریم دریایی ایران، توقیف کشتی‌ها و نفتکش‌های متجاوز جزو مهم‌ترین ماموریت‌های نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران هستند.

هنگامی که سردار علی فدوی فرماندهی نیروی دریایی سپاه را برعهده داشت، این نیرو توانست تعدادی از ملوان‌های انگلیسی متجاوز به حریم دریایی ایران را بازداشت و تصاویر این اقدام مهم در همه رسانه‌های جهان منتشر شد. این اقدام در تامین امنیت خلیج فارس به قدری مهم بود که رهبر انقلاب با اعطای نشان فتح درجه یک از این اقدام قدردانی کردند و دیگر چنین اقدامی تکرار نشد.

مبارزه با دزدان دریایی در خلیج عدن را باید دیگر عملیات مهم نیروی دریایی ارتش در سال‌های اخیر دانست. نیروی دریایی ارتش از سال‌های پایانی دهه 80 ناوگروه‌های متعددی را برای مقابله با دزدان دریایی به خلیج عدن اعزام کرد و این ناوگروه‌های توانستند به خوبی با دزدان دریایی مقابله کنند. کیفیت این مقابله‌ با دزدان دریایی به گونه‌ای بود که نه تنها سازمان‌های بین‌المللی دریانوردی بلکه در یک مورد نیز سفیر چین از نیروی دریایی ارتش تقدیر کرد.

رزمایش مشترک کمربند امنیت دریایی

* رزمایش‌های دریایی ایران؛ از کمربند امنیت دریایی تا آیونز

توان نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران در حوزه رزمی کشورهای مقتدری همچون روسیه و چین را راغب کرد تا رزمایش‌های مشترک را برگزار کنند. رزمایش کمربند امنیت دریایی نخستین بار در سال 1398 برگزار و موجب آغاز فصل جدیدی از همکاری‌های بین‌المللی ایران در حوزه دریا شد.

نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران در حوزه همکاری‌های منطقه‌ای نیز تبادلات دوجانبه‌ای با نیروی دریایی عمان دارند و تاکنون رزمایش‌های بسیاری را با این کشور دوست برگزار کرده‌اند. این رزمایش‌های در ایجاد امنیت به ویژه در تنگه هرمز تاثیر بسیاری داشته‌اند.

ابتکار آیونز(نیروهای دریایی کشورهای حاشیه اقیانوس هند) نیز دیگر فعالیت مهم نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در حوزه دریایی است که ایران توانسته با حضور موثر در این ائتلاف، علاوه بر ریاست یک دوره سه ساله بر این اتحادیه، کتاب تاکتیکی اقدامات مشترک کشورهای عضو آیونز را نیز تدوین و ابلاغ کند.

دریادار ایرانی فرمانده نیروی دریایی ارتش در گفت‌وگو با فارس از برگزاری رزمایش‌های دو و چندجانبه خبر داد و گفت: نیروی دریایی ارتش به غیر از رزمایش های مرکب دوجانبه در حوزه برگزاری رزمایش‌های چند جانبه نیز هدف گذاری کرده است.

به گفته فرمانده نداجا، «مقدمات برگزاری رزمایش آیونز به میزبانی ایران فراهم شده و در حال ارسال دعوت نامه های این برنامه ها هستیم که در تاریخ مناسب آن را برگزار خواهیم کرد.»

* اعزام ناوگروه‌های دریایی به نقاط مختلف/ آیا ائتلاف دریایی ارتش و سپاه به آب‌های دوردست می‌روند؟

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از اواسط دهه 80 دریانوردی‌های خود را با اعزام ناوگروه‌های مختلف به آب‌های دوردست آغاز کرده و آن را ادامه داده است. ناوگروه 75 نیروی دریایی ارتش توانست طولانی‌ترین دریانوردی دریایی ایران را انجام داده و تا سنت پترزبورگ روسیه سفر کند. سفر دریایی ناوگروه 75 به قدری مهم بود که رهبر انقلاب از این ناوگروه و نیروی دریایی ارتش تقدیر کردند.

هم اکنون نیز ناوگروه‌های 86، 87 و 88 نیز در ماموریت دریایی حضور داشته و مشغول پایش دریایی هستند.

ناو شهید رودکی نیروی دریایی سپاه پاسداران

به نظر می‌رسد با اضافه شدن ناوهایی همچون شناور شهید سلیمانی و ناو شهید رودکی و در آینده نزدیک ناو شهید مهدوی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شاهد حضور این نیرو در دریانوردی‌های بین‌المللی نیز باشیم.

باید توجه داشت که تجهیزات نیروی دریایی ارتش همچون ناودسته پهپادبر نیز جزو تجهیزات با قابلیت حضور در دریانوردی‌های بین‌المللی هستند.

* امنیت دریایی زیر بال‌های نیروهای هوایی ارتش و سپاه

نیروهای هوایی ارتش و سپاه پاسداران با استفاده از قابلیت‌های خود قادر به تامین امنیت دریایی در خلیج فارس هستند. نیروی هوایی ارتش با دارابودن سه پایگاه ششم، نهم و دهم شکاری در حاشیه خلیج فارس و پایگاه‌های امیدیه و شیراز در نزدیکی خلیج فارس قادر هستند در صورت نیاز به سرعت پوشش هوایی عملیات‌های امنیتی دریایی را ایجاد کنند.

جنگنده‌های نیروی هوافضای سپاه پاسداران نیز قادرند در کنار نیروی دریایی ارتش با استفاده از جنگنده‌های سوخو 22 در ایجاد چتر امنیتی برای عملیات دریایی نقش‌آفرینی کند.