غریبگی کودکان با زبان فارسی؛ کتاب‌های ترجمه چه تأثیری دارند؟

 آمارهای عجیب و غریبی که طی یک دهه گذشته از از بازار نشر منتشر شده، حکایت از روند رو به رشد آثار ترجمه‌ای در بازار کتاب کودک و نوجوان در قیاس با دوره‌های گذشته دارد؛ به طوری که می‌توان ادعا کرد در برخی از برهه‌ها جریان ترجمه گاه هم‌پای جریان تألیف حرکت کرده و قفسه‌های کتاب کودک را به خود اختصاص داده؛ از این رو انتشار گسترده این آثار  و تبعات آن، به یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان این حوزه تبدیل شده است.

منتقدان این جریان بر این باورند که کتاب‌های ترجمه بدون داشتن ضابطه و قانون خاصی، به صورت «چمدانی» وارد کشور می‌شود و بدون محدودیت در دسترس عموم قرار می‌گیرد. به گفته آنها، این جاده یک‌طرفه تنها به نفع ناشرانی است که این آثار را منتشر می‌کنند و به فکر «برج‌سازی‌ها در خیابان انقلاب» هستند؛ خیابانی که به مرکز فروش کتاب در تهران شهره است.

در نقطه مقابل اما، ناشرانی ایستاده‌اند که «وضعیت بحرانی» و «اقتصاد بیمار نشر» را دلیل روی آوردن ناشر ایرانی به انتشار کارهای ترجمه می‌دانند. به گفته آنها؛ ناشر ایرانی مجبور است در چنین شرایطی برای سرپا نگاه داشتن بنگاه اقتصادی خود، به نشر آثار ترجمه روی آورد. 

مرضیه بابازاده، نویسنده و مترجم، در گفت‌وگویی با تسنیم، با اشاره به افزایش عناوین ترجمه در بازار کتاب گفت: آثار ترجمه برای بازار نشر ایران جذابیت بیشتری دارند. از سوی دیگر، به سرانجام رسیدن این دسته از آثار برای ناشر، سهل‌الوصل‌تر از کار تألیف و بازآفرینی است که برای نگارش نویسنده مجبور است پروسه طولانی‌تر تحقیق، اقتباس از منابع و ... را طی کند. 

وی با بیان اینکه تعدد آثار در ترجمه بر بازار تأثیرگذار است، ادامه داد: در واقع در چنین شرایطی بازار ذائقه مخاطب را تعیین می‌کند؛ به همین دلیل مخاطب بیشتر به خرید این دسته از آثار گرایش نشان می‌دهد. 

بابازاده در بخش دیگر صحبت‌های خود به تأثیر افزایش کتاب‌های ترجمه بر کار نویسندگان ایرانی اشاره و اضافه کرد: نویسندگان ما در حال حاضر با مشکلات مالی و دیگر دغدغه‌ها مواجه هستند. برخی از ناشران نیز نمی‌توانند به دلیل مشکلات نشر، کار را در زمان مقرر روانه بازار نشر کنند. 

این نویسنده افزود: از سوی دیگر، از تأثیر کتاب‌های ترجمه بر ادبیات بچه‌ها نیز نباید غافل بود، دایره لغات کودکان محدودتر می‌شود و آنها در این آثار عموماً با شخصیت‌هایی مواجه هستند که برای مردم دیگر کشورهای آشناست. در چنین شرایطی باید تلاش کنیم آثاری منتشر شود که در عین معرفی فرهنگ، نویسندگان و نخبگان با ادبیات جذابی نوشته شده باشند. 

این مترجم با بیان اینکه کار ارائه شده از سوی مترجمان با یکدیگر متفاوت است، ادامه داد: مترجم با مترجم فرق دارد. آنهایی که این فن را به صورت آکادمیک آموخته و پیگیری کرده‌اند، با موازین ترجمه به خوبی آشنا هستند و می‌دانند که چطور از کلمات و منابع استفاده کنند. در واقع سبک خاص خود را دارند. اما دسته دیگری از مترجمان هم هستند که صرفاً به این دلیل که با یک زبان آشنا هستند، به ترجمه کتاب در حوزه کودک و نوجوان می‌پردازند. 

وی ادامه داد: برخی از ناشران هر کتابی که دستشان برسد، با همکاری دسته دوم از مترجمانی که ذکر شد، اثر را ترجمه و روانه بازار نشر می‌کنند. تعداد زیادی از آثاری که در حال حاضر در بازار نشر کودک و نوجوان وجود دارد، دچار این مشکل هستند. مترجمان این دسته از آثار عموماً با فنون ترجمه و ادبیات آشنا نیستند. 

منبع: تسنیم