چهلودومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر را که با نمایش آثار منتخب از 12 تا 22 بهمن برگزار شد، می‌توان یکی از ادوار آینده‌ساز این رویداد به حساب آورد. اغلب آثار پذیرفته شده و به نمایش درآمده، متعلق به کارگردان‌های تازه‌کار بود. از میان 33 کارگردان جشنواره امسال، فقط مسعود جعفری‌جوزانی، بهروز افخمی، سروش صحت و محمود کلاری و انسیه شاه‌حسینی، به نوعی با سابقه طولانی فعالیت در سینما هستند[...]
چهلودومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر را که با نمایش آثار منتخب از 12 تا 22 بهمن برگزار شد، می‌توان یکی از ادوار آینده‌ساز این رویداد به حساب آورد. اغلب آثار پذیرفته شده و به نمایش درآمده، متعلق به کارگردان‌های تازه‌کار بود. از میان 33 کارگردان جشنواره امسال، فقط مسعود جعفری‌جوزانی، بهروز افخمی، سروش صحت و محمود کلاری و انسیه شاه‌حسینی، به نوعی با سابقه طولانی فعالیت در سینما هستند و دیگران، کارگردانان جدید سینمای ما به شمار می‌آیند. از بین آنان نیز 10 نفر، با اولین فیلم‌های خودشان به جشنواره آمدند. جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر نیز شامل ترکیبی از آثار ضعیف، متوسط و خوب بود، اما این جشنواره از این منظر مهم ارزیابی می‌شود که احتمالا خیلی از فیلمسازانی که در آن حضور یافتند، در آینده نزدیک، کارگردانان مطرحی خواهند شد.
جشنواره‌ای برای احیای ژانرها
یکی از ضعف‌های بزرگ سینمای ایران در دو دهه اخیر، محدود شدن به ژانرهای خاص بود؛ یعنی اغلب تولیدات سینمای ایران در 20ـ۲۵ سال اخیر یا کمدی بوده‌اند‌ـ اغلب طنزهای سخیف و بی‌مایه‌ـ یا درام اجتماعی‌ـ از نوع سیاه و مأیوس‌کننده‌ـ که همین هم باعث شد تا از ظرفیت فنی و تولیدی سینمای ایران که از این نظر جزء 15 کشور اول جهان به شمار می‌آید، استفاده نشود. یعنی خیلی از موضوعات و زمینه‌های مهم که هم نیاز جامعه بوده و هم به پویایی خود سینما کمک می‌کرده، در فیلم‌های ایرانی مطرح نمی‌شدند و از میان حدود 100 فیلم تولید شده در سال، اغلب آثار از لحاظ مضمون و محتوا، تکراری و کلیشه‌ای بوده‌اند. به همین دلیل هم یکی از سیاست‌گذاری‌های درست مدیریت سینمایی در دولت سیزدهم این بوده که ژانرها و سبک‌های گوناگون سینمایی احیا شوند و توجه به موضوعات و زمینه‌های مختلف، مد نظر فیلمسازان قرار بگیرد. نتیجه این سیاست‌گذاری را در چهلودومین جشنواره فیلم فجر دیدیم؛ به گونه‌ای که از نظر تنوع در ژانر و سوژه و جغرافیا، این دوره از جشنواره فجر در تاریخ ادوار این رویداد کم‌نظیر است. فقط جای ژانر وحشت خالی بود؛ وگرنه از ملودرام خانوادگی گرفته تا شکل‌های گوناگون کمدی و درام‌های اجتماعی، تاریخی و سیاسی و همچنین فیلم‌های بیوگرافیک، جنگی و... در این جشنواره حضور داشتند. حتی در زمینه قالب‌های گوناگون فیلمسازی نیز این جشنواره سرشار بود؛ پویانمایی، فیلم کودک، مستند‌ـ داستانی، محصول مشترک با دیگر کشورها، کمدی بزن و بکوب و... .
امیدهای آینده
نکته مهم این است که فیلم‌های خوب و غافلگیرکننده و خلاقانه چهلودومین جشنواره فیلم فجر، آثار متعلق به جوانان بود. «پرویزخان» یکی از برترین فیلم‌های چهلودومین جشنواره فیلم فجر است. «علی ثقفی» در اولین فیلم سینمایی خودش، کار بزرگی کرده و یک فیلم کم نقص و پرجاذبه و در عین حال، دارای رویکرد ملی و راهبردی را خلق کرده است. فیلمی که در ژانر زندگینامه‌ای ساخته شده و محور فیلم، «پرویز دهداری» از مربیان خوشنام و اسطوره‌ای فوتبال است، اما در عین حال، جنبه‌هایی از تاریخ انقلاب و دفاع مقدس نیز را به تصویر می‌کشد.
فیلم «مجنون» یکی دیگر از آثار درخشان چهلودومین جشنواره فیلم فجر است. این فیلم هم در ژانر زندگینامه‌ای دسته‌بندی می‌شود و هم یک فیلم دفاع مقدسی است. «مجنون» نیز جزء فیلم اولی‌های این دوره از جشنواره فجر است. «مهدی شامحمدی» در نخستین فیلم سینمایی‌اش به بخشی از زندگی و مجاهدت‌های سردار شهید مهدی زین‌الدین پرداخته است. فیلمی که از نظر فنی و ساختاری در تراز بالایی قرار دارد و از منتقدانی هم که این فیلم را تماشا کردند، نمره بالایی دریافت کرد.
«آپاراتچی» نیز اولین فیلم سینمایی «قربانعلی طاهرفر» است که توجهات بسیاری را در جشنواره امسال به سمت خود جذب کرد. این فیلم هم درباره یک ماجرای واقعی ساخته شده و تلاش‌های یک فیلمساز را در نخستین سال‌های انقلاب برای تولید فیلمی درباره یک شهید روایت می‌کند. «آپاراتچی» از آثار کمدی چهلودومین جشنواره فیلم فجر هم بود که با وجود برخی اشکالات کوچک، اما فیلم دلنشین و تأثیرگذاری است.
«جواد عزتی» که یکی از بازیگرهای محبوب سینمای ماست، این بار در نقش کارگردان با فیلم «تمساح خونی» در جشنواره فیلم فجر شرکت کرد و اتفاقاً یکی از آثار خوب این دوره را به علاقه‌مندان فیلم‌های کمدی هدیه داد. عزتی البته خودش هم در این فیلم بازی کرده و یک کمدی اکشن و به اصطلاح، بزن و بکوب را با درونمایه‌ای نسبتاً اخلاقی پدید آورده است.
«بی‌بدن» نخستین فیلم «مرتضی علیزاده» نیز از آثار خوب در چهلودومین جشنواره فیلم فجر است. این فیلم که از ساختاری قابل قبول برخوردار است، با دیدگاهی جدید موضوع قصاص را نشان داده است. از این نظر که در این فیلم برخلاف نمونه‌های مشابه، موضع فیلم در کنار خانواده مقتول است و حق قصاص را برای ایشان مطرح می‌کند.
«باغ کیانوش» به کارگردانی «رضا کشاورز» نیز از جمله فیلم اولی‌های این جشنواره بود که برای مخاطب کودک و نوجوان ساخته شده است. البته موضوع زمینه‌ای این فیلم نیز دفاع مقدس است و براساس رمانی به همین نام، ماجراجویی چند کودک رادر مواجهه با یک خلبان عراقی در دوران جنگ تحمیلی به تصویر می‌کشد.
«آبی روشن» از دیگر آثاری است که تیمی جوان و تازه کار آن را ساخته است. این دومین فیلم «بابک خواجه پاشا»ست که فیلمنامه‌اش را دو نویسنده جوان، یعنی «امیر ابیلی» و «داوود گنجوی» نوشته‌اند. فیلمی که مخاطب را به سفری معنوی و عاطفی می‌برد و در فضایی متفاوت و در طبیعتی بکر، با عشق به امام هشتم(ع) پیوند می‌زند.
چند فیلم ناکام
برخلاف سر و صداهای زیادی که شد، فیلم جدید «سروش صحت»، دستاورد جدیدی برای او به حساب نمی‌آید! «صبحانه با زرافه‌ها» در مقایسه با کارهای قبلی این طناز سینما و تلویزیون عقب‌تر است. این فیلم با فیلمنامه‌ای لاغر و بی‌بنیه، تنها با تکیه بر شوخی‌های غیراخلاقی پیش می‌رود. در چهلودومین جشنواره فیلم فجر، چند فیلم کمدی آبرومند و خانوادگی حاضر بودند، اما فیلم سروش صحت در این دسته قرار نمی‌گیرد و در زمره همان طنزهای سخیف و پر از لودگی ارزیابی می‌شود.
از دیگر آثار تلف شده این دوره از جشنواره فیلم فجر می‌توان به فیلم‌هایی، چون «شور عاشقی»، «شکار حلزون»، «دست ناپیدا»، «دروغ‌های زیبا»، «نبودنت» و «ملکه آلیشون» اشاره کرد.
فیلم‌هایی چون «نوروز»، «نپتون»، «میرو»، «صبح اعدام»، «پرواز 175»، «ظاهر»، «قلب رقه»، «بهشت تبهکاران»، «پروین»، «آسمان غرب»، «تابستان همان سال»، «احمد»، «آغوش باز»، «دو روز دیرتر»، «شه‌سوار» و... آثار متوسط (برخی متوسط متمایل به ضعیف و برخی متوسط رو به بالا) در این دوره از جشنواره فیلم فجر بودند.
جمع‌بندی
در مجموع، چهلودومین جشنواره فیلم فجر، افق روشنی را برای سینمای ایران رقم زده است. جشنواره‌ای که نشان داد می‌توان به نسل جدید سینمای ایران امید داشت، چون خیلی از کارگردانان این رویداد، ضمن برخورداری از استعداد و توان تولید فیلم خوب، به مسائل و موضوعات ملی و مردمی نیز تعلق خاطر دارند. یکی از ضعف‌های مشترک اغلب آثاری که در این دوره از جشنواره فیلم فجر دیدیم، ضعف در داستان‌پردازی است؛ اکثریت قریب به اتفاق فیلم‌های این دوره جشنواره فجر، دچار مشکل فیلمنامه هستند. گفتنی است، 5، 6 فیلم خیلی ضعیف در جشنواره امسال دیده شد که چنانچه این فیلم‌ها کنار گذاشته می‌شدند، عیار چهلودومین جشنواره فیلم فجر بالاتر می‌رفت و به اعتبار آن افزوده می‌شد. از دیگر ضعف‌های این دوره از جشنواره فیلم فجر این بود که بخش‌های بین‌الملل، کوتاه و مستند جشنواره فجر، جایگاهی در حاشیه بودند و هیچ خبر و بازتابی از این بخش‌ها نبود؛ یعنی به نظر می‌رسد این بخش‌ها به صورت رفع تکلیفی برگزار می‌شوند و وجود واقعی ندارند. راه حل برطرف کردن این مشکل این است که آثار برگزیده این بخش‌ها نیز در میان فیلم‌های بخش ملی جشنواره به نمایش در بیایند و برای آنها نیز نشست‌های پرسش و پاسخ و نقد و بررسی برگزار شود.
