نصب دکل حفاری درمیدان گازی آرش/ چرا کویت به دنبال اختلاف است؟

در روزهای گذشته دوباره بحث میدان آرش داغ شد. ماجرا از این قرار بود که کویت و عربستان مناقصه توسعه این میدان را برگزار‌ و هدف‌گذاری کرده‌اند روزانه ۸۰۰میلیون فوت مکعب گاز از این میدان برداشت و فرآورش شود.

آن‌طور که در خبرها‌ آمده این قراردادها تحت هدایت و نظارت شرکتی مشترک به نام «الخلیج» است که عربستان و کویت تاسیس کرده‌اند تا به صورت مشترک و واحد، به برداشت از میدان گازی آرش مشغول شوند
کویت و عربستان معتقدند ایران در میدان گازی آرش سهمی ندارد و این دو کشور عربی باید نسبت به توسعه آن اقدام کنند. نکته قابل توجه اینجاست که ایران تنها کشوری است که در میدان گازی آرش چاه حفر کرده و آن‌طور که مسئولان وزارت نفت پیشتر اعلام کرده‌اند، آماده نصب دکل حفاری در این میدان گازی هستند. ایران همچنین اعلام کرده از حق قانونی خود در این زمینه کوتاه نمی‌آید و ثبت شرکت برای برداشت از این میدان، حق خاصی را به کشورهای دیگر نمی‌دهد. 

موقعیت رئوپلتیکی آرش

میدان نفتی و گازی آرش یکی از میادین توسعه‌نیافته استراتژیک کشورمان است که مشترک با ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان است. امتداد ساختمان میدان آرش در آب‌های ایران و ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان، به میدان الدوره کویت می‌رسد که از سال ١٩٧۵ در حال بهره‌برداری است.
طبق این مرز، حدود نیمی از این میدان انرژی، در آب‌های فلات قاره ایران است. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر، بلافاصله اقدام به حفر یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) کرد که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است. سید مهدی حسینی، معاون اسبق امور بین‌الملل وزارت نفت چندی پیش گفته بود، با توجه به مشخص نشدن خط مرزی در این منطقه و اثبات وجود مخازن هیدروکربوری در آنجا، ایران در سال ۷۸ درخواست خود برای تعیین خط مرزی را به شورای عالی خلیج فارس برد و با توجه به مصوبه این شورا، ایران توانست در سال ۷۹، ‌روی خط مرزی فرضی، حفاری انجام دهد و ثابت کرد که این میدان مشترک است. حسینی تاکید کرد: در آن زمان با آغاز فعالیت‌های ایران و حفر چاه در آن منطقه، حساسیت در کویت ایجاد شد اما جواب خوبی داد و کویت آماده مذاکره برای تعیین خط مرزی شد. بعد از آن وزارت نفت کویت اعلام کرد که برای تعیین خط مرزی می‌آییم و آمدند.

طی۱۲ سال گذشته کشور کویت با مستمسک قرار دادن نتایج لرزه‌نگاری انجام شده از طرف شرکت شل برای این کشور، اقدام به تعریف خط مرزی جدید کرد که بر اساس این مرز، کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار می‌گیرد؛ اما این مرز هیچگاه  نه تنها این موضوع مورد پذیرش کشورمان قرار نگرفته است بلکه تصور می شود که کشور کویت در شرایط کنونی تلاش می کند اختلافات در منطقه را افزایش دهد. گرچه جمهوری اسلامی ایران بر اساس حسن همجواری همواره تلاش کرده است که با همسایگان خود رابطه راهبردی و بر اساس احترام به یکدیگر وجود داشته باشد. اما جمهوری اسلامی ایران نسبت به تمامیت ارضی خود حساسیت است و با کسی در این زمینه تعارف ندارد. بسیاری اعتقاد دارند که کویت با درگیر کردن کشورهای دیگر و تلاش برای گرفتن بیانیه  از دولت های مختلف عربی به نفع خود، بتواند از ایران امتیاز بگیرد ولی جمهوری اسلامی ایران نه تنها تمامیت ارضی هیچ کشوری را مورد تعرض قرار نمی دهد، بلکه چنین سیاستی را هم از همسایگان خود انتظار دارد. در همین زمینه وزیر نفت با تاکید بر این‌که ایران درباره میدان گازی آرش تأمین حقوق و منافع خود را پیگیری می‌کند، گفت: چنانچه تمایلی به تفاهم و همکاری وجود نداشته باشد، ایران حقوق، منافع، بهره‌برداری و اکتشاف از منابع یادشده را در برنامه خود قرار می‌دهد و هیچ‌گونه تضییع حقوق خود را برنمی‌تابد. 
جواد اوجی با بیان این‌که ایران همواره از حل و فصل دوستانه مسائل مرزی و دریایی با همسایگان پشتیبانی می‌کند، افزود: میدان گازی آرش در مرز مشترک آبی ایران و کویت واقع شده و این میدان میان سه کشور ایران، کویت و عربستان مشترک است. 

 اختلاف ایران و کویت بر سر چه موضوعی است؟

بر اساس ماده ۷۶ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق بین‌الملل دریاها، فلات قاره دولت ساحلی شامل بستر و زیر بستر مناطق دریایی در ماورای دریای سرزمینی است که تا لبه بیرونی حاشیه قاره کشیده شده است. طبق این ماده، چنانچه لبه بیرونی قاره گسترش چندانی نداشته باشد تا ۲۰۰ مایل از خط مبدأ به عنوان فلات قاره دولت ساحلی در نظر گرفته می‌شود. در این منطقه اکتشاف و بهره‌برداری و حفاظت و اداره تمامی منابع طبیعی جاندار و بی‌جان بستر و زیربستر دریا و آب‌های روی آن و انجام سایر فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با بهره‌برداری از آب، باد و جریان‌های دریایی برای تولید انرژی در انحصار دولت ساحلی است. در دریاهایی که فلات قاره دو کشور بر هم منطبق می‌شود، از روش خط میانه یا ترسیم نقاطی که در فاصله برابر از هر دو کشور قرار دارد، استفاده می‌شود.

محل اصلی اختلاف، به تعیین مرز آب‌های فلات قاره بین این دو کشور بازمی‌گردد. توضیح اینکه دولت کویت برای تعیین مرزهای فلات قاره، خط مستقیم ایران را نمی پذیرد و معتقد است که خط مبدأ دریایی ایران باید قبل از جزیره خارک و نزدیک ساحل ایران باشد.

آرش، کشف ایران است 
چندی پیش محمد دهقان، معاون حقوقی رئیس‌جمهور درباره اختلاف ایران و کویت در میدان گازی آرش، اظهار کرد: ما همچنان مثل گذشته حرف‌مان این است که باید این موضوع را با مسالمت حل کنیم. آرش یک میدان گازی و نفتی است که بخشی از آن متعلق به ما است. ما مرز دریایی با کویت نداریم اما آن میدان را ما کشف کرده و چندین سال پیش در آنجا چاه زده‌ایم ولی به خاطر این‌که بین ما و کویت و همسایگان چالشی ایجاد نشود، تا الان از آن استفاده نکرده‌ایم. وی با بیان این‌که معتقد به برداشت یکپارچه از میدان آرش هستیم تا برداشت صیانتی از آن صورت گیرد، تاکید کرد: تاالان کویت نظرسازنده‌ای نداشته است وباعربستان توافقی کرده‌اند چون بخشی از این میدان در آب‌های عربستان است ودنبال برداشت مشترک هستند.ما همچنان معتقدیم میدان آرش مشترک بوده و دنبال یکپارچه‌سازی هستیم ولی اگر قرار باشد که کویت از میدان برداشت داشته باشد، ماهم برداشت خود را آغاز می‌کنیم. 
   
پرونده روی میز وزارت‌ خارجه ایران
ماجرا از این قرار است که مقامات این دو کشور عربی معتقدند که ایران سهمی ندارد که البته وزارت‌ خارجه ایران نسبت به این موضوع واکنش نشان داده است. 
در همین حال سخنگوی وزارت‌ خارجه گفت: صدور بیانیه‌های تکراری و طرح ادعای یک‌جانبه از منظر حقوقی هیچ حقی برای دولت کویت ایجاد نخواهد کرد و به مقام‌های این کشور توصیه می‌کنیم از تکرار توسل به روش‌های بی‌حاصل سیاسی و رسانه‌ای در ارتباط با موضوع حقوقی و فنی میدان مشترک آرش خودداری کنند. 
ناصر کنعانی در پاسخ به تکرار ادعای یک‌جانبه کویت درباره میدان آرش در بیانیه پایانی سفر امیر کویت به مصر، ضمن مردود دانستن این ادعا، تکرار این ادعاهای یک‌جانبه و بی‌اساس از سوی طرف کویتی را مایه تأسف دانست.وی ضمن تأکید بر حق جمهوری اسلامی ایران در این میدان مشترک براساس حقوق تاریخی و سوابق مذاکرات فیمابین‌ گفت: همانند قبل، از طرف کویتی برای دستیابی به توافقی پایدار که مبتنی بر همکاری‌های دوستانه و منافع مشترک باشد، دعوت می‌کنیم. کنعانی تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره با اعتقاد به اصل حسن نیت، تعاملات منطقه‌ای را رصد می‌کند و از دولت‌های ثالث می‌خواهد در مسیر تحقق عینی اصل حسن نیت و ارتقای روابط و همکاری‌ها گام بردارند.