انحلال پارلمان کویت و پیامد‌های آن

امیر 83 ساله کویت در اقدامی کم‌سابقه دستور انحلال پارلمانی را که هنوز نخستین جلسه آن تشکیل نشد، صادر کرد. انتخابات پارلمانی کویت آوریل گذشته حدود 37 روز قبل برگزار شده بود، اما حتی یک جلسه آن نیز برگزار نشد و مشعل الاحمد الجابر الصباح فرمان انحلال آنرا صادر کرد.

پیش از پرداختن به چرایی تصمیم امیر کویت باید به سه نکته اشاره کرد: 

نکته نخست اینکه، کویت تنها کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس است که دموکراسی نیم‌بندی در قالب برگزاری انتخابات پارلمانی و تشکیل پارلمان با رأی مردم دارد.

نکته دوم اینکه، مجلس ملی کویت با ۵۰ عضو در ژوئیه ۱۹۶۳ تشکیل شد. البته مجلس ملی کویت 65 عضو دارد که 15 عضو دیگر آن از اعضای دولت هستند. مجلس ملی کویت نهاد اصلی قانون‌گذاری در این کشور است. بر اساس قانون اساسی کویت، مجلس این کشور علاوه بر حق تصویب یا رد قوانین، اجازه سؤال از شخص نخست‌وزیر و وزار و حتی ندادن رأی اعتماد یا استیضاح مقامات ارشد دولتی را دارد. بنابراین، مجلس ملی کویت اهمیت زیادی در ساختار قدرت این کشور دارد.

نکته سوم هم اینکه؛ عمر پارلمان در کویت همواره کوتاه بوده و کمتر به 4 سال رسیده است. از سال 1991 تاکنون تقریباً هر دو سال یک بار انتخابات پارلمانی برگزار شد و تنها 3 پارلمان توانسته به طور کامل فعالیت کند یعنی در سال‌های 1992، 1999 و 2016. تنها در کمتر از 4 سال اخیر، 4 انتخابات در 5 دسامبر 2020، 29 سپتامبر 2022، 6 ژوئن 2023 و 4 آوریل 2024 برگزار شده است.

چرایی انحلال پارلمانی که هنوز تشکیل نشد
کویت در آوریل گذشته شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی بود. پارلمان 2024 کویت نخستین پارلمانی است که پیش از برگزاری و جلسه افتتاح آن منحل شده است. بر اساس اصول ۱۰۲ و ۱۰۷ قانون اساسی کویت، امیر این کشور با ذکر ادله کافی حق انحلال پارلمان این کشور را دارد. در همین راستا، مشعل الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت، 37 روز پس از برگزاری انتخابات، حکم به انحلال پارلمان داد. به نظر می‌رسد نارضایتی از نتایج انتخابات اخیر عامل اصلی تصمیم شیخ مشعل برای انحلال پارلمانی است که حتی یک جلسه آن نیز تشکیل نشد. در انتخابات اخیر که 4 آوریل برگزار شد، مخالفان موفق شدند اکثریت کرسی‌های پارلمان را بار دیگر به دست آورند. میزان مشارکت در انتخابات مجلس کویت ۶۲.۱۰ درصد بود و بر اساس نتایج رسمی انتخابات مجلس کویت، مخالفان از ۵۰ کرسی مجلس، حائز ۲۹ کرسی شدند و روند اکثریت در پارلمان را حفظ کردند. لذا به نظر می‌رسد که منظور امیر کویت از این جمله که «اجازه نمی‌دهم از دموکراسی برای تخریب کشور سوءاستفاده شود»، حفظ اکثریت پارلمان توسط مخالفان است.

پیامد انحلال پارلمان
رصد اقدامات امیر جدید کویت که دسامبر گذشته نیز به این سمت منصوب شد، گویای این است که کویت در دوره مشعل الاحمد الجابر الصباح به سمت تضعیف دموکراسی و تقویت اقتدارگرایی گام بر می‌دارد. انتخابات 4 آوریل نخستین انتخابات پارلمانی در کویت پس از انتصاب مشعل الاحمد الجابر الصباح به سمت امیر این کشور بود. به نظر می‌رسد شیخ مشعل ممکن است با تغییر قانون اساسی عملاً کویت را به سمت اقتدارگرایی بیشتر و نزدیک شدن به مدل سیاسی دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس هدایت کند.

امیر کویت انتخابات و دموکراسی را هدر رفتن منابع و عامل فساد سیاسی و اقتصادی می‌داند. نکته حائز اهمیت اینکه اقدام امیر کویت در انحلال پارلمان با استقبال مقامات و رسانه‌های عربستانی همراه شد. همچنین تصمیم امیر کویت به منزله این است که برداشت امیر جدید این کشور این است که با دموکراسی و توسعه سیاسی، پیشرفت و توسعه اقتصادی محقق نمی‌شود بلکه زمینه فساد گسترده‌تر فراهم می‌شود. البته در حکومت‌های قبیله‌ای و خاندانی در منطقه خلیج فارس، فساد در سطح گسترده‌ای وجود دارد، اما نسبت دادن فساد به دموکراسی و منحل کردن پارلمان به بهانه فسادستیزی صرفاً بستری برای حذف مخالفان است.

تصمیم امیر 83 ساله کویت می‌تواند به منزله اولویت قائل شدن بر توسعه اقتصادی در پرتو اقتدارگرایی قبیله‌ای باشد نظیر آنچه که در امارات، قطر و عربستان دیده می‌شود. با این حال، تفاوت مهم کویت با این کشورها در این است که این کشورها بر خلاف کویت سابقه و تجربه دموکراسی و انتخابات آزاد را ندارند. بنابراین، ممکن است تصمیم امیر کویت برای این کشور تبعات امنیتی داشته باشد.