چشم و گوش شاه

«ساواک» از جمله نهادهای اقتدار رژیم پهلوی بود که با فرمان اربابان غربی شاه پهلوی طراحی شد. ریاست ساواک در سلسله‌مراتب اداری، معاون نخست‌وزیر بود و ساواک از زیرمجموعه‌های دولت به شمار می‌آمد؛ اما كیفیت و حیطه كار و فعالیت این سازمان هیچ‌گاه ارتباط مستقیمی با نخست‌وزیر و كابینه نداشت و رؤسای ساواک به طور مستقیم با دربار و شخص شاه در ارتباط بودند. ساواک به مثابه چشم و گوش شاه، وزارت‌خانه‌ها، دوایر مختلف حكومتی و دولتی، رجال و شخصیت‌های سیاسی، مدیران، كاركنان و كارمندان را كنترل می‌كرد و بسیاری از تصمیمات و اقدامات، با صلاح‌دید و مصلحت‌اندیشی ساواک صورت می‌گرفت.  «مظفر شاهدی» نویسنده کتاب «ساواک؛ سازمان اطلاعات و امنیت كشور» می‌نویسد:  «ساواک بر مجموعه رفتار و فعالیت‌های برخی خاندان و خانواده‌های بزرگ و در عین حال وفادار به رژیم پهلوی نیز مراقبت می‌كرد. در این میان خانواده‌هایی كه احتمال سوءظن درباره آنان می‌رفت، بیش از دیگران تحت كنترل قرار داشتند. این روند به حدی گسترش یافته بود كه حتی فردی چون امیرعباس هویدا ـ نخست‌وزیر ‌ـ نیز همواره نگران گزارشات سوء ساواک بود. هویدا همواره نگران نصب دوربین، دستگاه‌های استراق سمع و گیرنده‌های قوی ضبط صدا توسط ساواك در محل زندگی، دفتر كار و مكان‌های رفت و آمدهایش بود. از مهم‌ترین تبعات سوء كنترل و نظارت رعب‌‌انگیز ساواک در وزارت‌خانه‌ها و دوایر دولتی، رشد شدید پدیده خبرچینی، چاپلوسی، دسیسه‌گری، حسادت و رقابت‌های ناسالم و توطئه‌چینی در بین كاركنان، كارمندان، رؤسا و مدیران بود. رجال و شخصیت‌های سیاسی، مدیران و كاركنان و كارمندان دولت در جوّ بدبینی ایجاد شده توسط ساواک، همواره احساس ناامنی می‌كردند و هر آن انتظار داشتند ساواک آنان را به دلیل اخبار و گفته‌های صحیح و یا سقیم بازخواست كرده و مشكلاتی برای‌شان به وجود آورد یا شغل، مدیریت و سمت‌شان با خطر مواجه شود. ساواک در بسیاری از موارد مكالمات تلفنی، ملاقات‌های حضوری و رسمی، آمد و رفت‌های خانوادگی، نامه‌‌ها و مراسلات و دیگر رفتارها و عملكرد وزیران، كارگزاران و مدیران حكومت را كنترل می‌كرد. هرچند در مواردی گزارشات و هشدارهای ساواک درباره عملكردها و سوءرفتارها، اجحافات و سودجویی‌های رجال، وزیران، كارگزاران و مدیران ارشد چندان با واكنش حكومت روبه‌رو نمی‌شد، اما مدیران میانی و نیز كاركنان و كارمندان عادی بیشتر تحت كنترل ساواک بودند؛ گاه حتی كاركنان و كارمندان صادق نیز برای ادامه فعالیت دچار مشكل می‌شدند. در مواردی نیز ساواک كارمندان را به اجبار به استعفا و كناره‌گیری وامی‌داشت و در صورت مقاومت، مشكلاتی برای‌شان به وجود می‌آورد.»