سقوط پایتخت

 اشغال ایران در شهریور 1320، نمادی از بی‌اعتباری و زوال حکومت پهلوی بود که با تسلیم رضاخان شکل گرفت. «سیدمهدی فرخ» (۱۲۶۵–۱۳۵۲) ملقب به «متین‌السلطنه» دولتمرد ایرانی اواخر دوره قاجار و دوره پهلوی است. او نزدیک به نیم قرن مشاغل و مقامات گوناگون حکومتی و سیاسی داشت. متین‌السلطنه در سال ۱۳۱۹ استاندار فارس بود. او این سمت را در شهریور 1320 که ایران به اشغال قوای بیگانه درآمد، حفظ کرده بود. وی در بخشی از کتاب خاطراتش با عنوان  «تاریخ پنجاه ساله معاصر ایران» از روز اشغال ایران چنین می‌نویسد:
«....با شلیک نخستین گلوله‌های توپ در مرزهای ایران، کشور ما بدون آنکه بخواهد و یا انتظار داشته باشد، با یک حرکت سریع به دوره جدیدی از حیات سیاسی و اجتماعی پرتاب شد. در این حرکت انتقالی و پیش‌بینی نشده، دو طبقه با کیفیتی متفاوت، چندان که لازمه کار بود، از رویدادهای زمان خویش آگاه نبودند: نه ملت ایران می‌دانست که در پشت دیوارهای کشور چه مسائلی در جریان است، و نه شاه به درستی در جریان مسائل روز کشور قرار گرفته بود... چند لحظه پس از آنکه شاه از هجوم سربازان متفقین به مرزهای شمالی و جنوبی ایران مطلع می‌گردد، سفرای شوروی و انگلستان را به دربار احضار کرده و در مورد دلیل هجوم و ایجاد مخاصمه از آنان توضیح می‌خواهد... .
این ناباوری در میان توده مردم توأم با حیرت و وحشت بود. روز دوشنبه، سوم شهریورماه ناگهان «رادیو تهران» خبر داده بود: «نیروهای روس و انگلیس از شمال و جنوب به ایران حمله نموده و از صبح مشغول پیشروی هستند. نیروی دریایی انگلیس به بندر شاپور و بندر خرمشهر حمله برده و مقاومت نیروی دریایی ایران را درهم شکسته و پس از گلوله‌باران مناطق مزبور، آنجا را متصرف شدند. نیروهای زمینی انگلیس از خانقین گذشته به طرف قصر شیرین پیشروی می‌کنند. نیروهای زمینی روس از جلفا به طرف تبریز در حرکتند و نیروی هوایی روسیه اکثر بنادر شمال را بمباران کرده است.»
این نشانه‌های شوم، ملتی را که بیست سال تمام در یکنواختی مکرر به سر برده و جز سکوت و خاموشی چیزی را نمی‌شناخت، دچار رعب و وحشت کرده بود. آنان دسته دسته به دور هم جمع شده بودند و از یکدیگر می‌پرسیدند: «چرا؟... چه شده که خانه‌های ما را بمباران می‌کنند؟»