تعریف وفاق چیست؟

این روز‌ها کلیدواژه «وفاق» به یکی از پربسامدترین واژه‌های سیاسی کشور بدل شده است. رئیس‌جمهور منتخب مردم با انتخاب عنوان «دولت وفاق» تلاش کرده است خود را فراتر از جناح‌بندی‌های موسوم سیاسی کشور نشان دهد. تعبیر دولت وفاق مدنظر او البته مفهومی مبهم است که نیازمند تعریف ابعاد آن است، اما آنچه در قالب بستن اعضای کابینه ظهور پیدا کرد، استفاده از چهره‌هایی متفاوت از جناح‌های سیاسی گوناگون کشور است. کابینه‌ای که در آن افراد با گرایش‌های سیاسی متفاوت در کنار هم قرار گرفته‌اند تا بر مشکلات کشور فائق آیند.
اما واژه وفاق، واژه‌ای نیست که آقای پزشکیان مبدع آن در ادبیات سیاسی کشور بوده باشد و بار‌ها این واژه و واژه‌های مشابه آن، همچون همدلی و وحدت و ... از سوی رهبر حکیم انقلاب اسلامی به کار گرفته شده است. معظم‌له در سخنرانی‌های متعددی ابعادی از مفهوم وفاق را شرح داده‌اند که این روز‌ها می‌تواند مورد استفاده و استقبال دست‌اندرکاران و طراحان ایده دولت وفاق قرار گیرد. 
رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی در طول سالیان متمادی تلاش‌های مستمری را برای همدلی و وفاق میان همه ملت و جریان‌های سیاسی و مسئولان کشوری دنبال کرده‌اند. در دوران دوم خرداد که با میدان‌داری رادیکال‌ها، فضای دوقطبی‌سازی جامعه تشدید شده و برخی از تفرقه‌افکنان میدان‌دار شده بودند، حکیم انقلاب اسلامی در دیدار با کارگزاران نظام اسلامی فرمودند: «خیلی از کار‌هایی که به نظر نشدنی می‌آید، شدنی است؛ در صورتی که مسئول، برای این کار متفرّغ باشد. این اختلافات و دعوا‌ها نمی‌گذارد شما متفرّغ باشید. وجود اینها در دولت، مجلس، قوّه قضائیه، داخل یک قوّه، بین دو قوّه، چیز بسیار بدی است. از جمله چیز‌هایی که بسیار بد است، این‌گونه اختلاف‌هاست. اینها را باید علاج کنید. البته الان بنده دوستانه و برادرانه عرض می‌کنم و واقعاً به عنوان نصیحت عرض می‌کنم که اینها را علاج کنید؛ اما اگر آدم ببیند همه می‌خواهند علاج کنند، ولی چند نفر نمی‌گذارند - چهار نفر این‌جا، چهار نفر آن‌جا نمی‌گذارند - مجبوریم کسانی را که نمی‌گذارند #وفاق به وجود آید، به‌گونه‌ای علاج کنیم!» (۲۱/۹/۱۳۸۰)
مدتی بعد، معظم‌له در دیدار نمایندگان مجلس ششم که اکثریت آن را اصلاح‌طلبان تشکیل می‌دادند، تحقق وفاق را وظیفه مسئولان کشور دانسته و در تعریف مفهوم وفاق و ضرورت توجه به آن می‌فرمایند: «برای اینکه ما بنیان‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خود را مستحکم کنیم، پیش‌نیاز اوّلىِ قطعی ما، ایجاد وفاق و وحدت کلمه است. برای وفاق باید همه تلاش کنند. معنای #وفاق این نیست که گروه‌ها و تشکیلات و جناح‌های گوناگون اعلام انحلال کنند؛ نه، هیچ لزومی ندارد. معنای وفاق این است که نسبت به هم خوشبین باشند؛ «رحماء بینهم» باشند؛ همدیگر را تحمّل کنند؛ در جهت ترسیم هدف‌های والا و عالی و برای رسیدن به آنها به یکدیگر کمک کنند و از ایجاد تشنّج، بداخلاقی، درگیری، اهانت و متّهم کردن بپرهیزند. امروز به نظر من وظیفه ما این است.» (۷/۳/۱۳۸۱)
دعوت رهبری منحصر به اصلاح‌طلبان نبوده است و معظم‌له بار‌ها از اصولگرایان نیز طلب وفاق و همدلی کرده است که برجسته‌ترین آنها در مراسم تنفیذ حکم سیزدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران که به آیت‌الله شهید رئیسی تعلق گرفت، است. معظم‌له در آن دیدار با صراحت اعلام داشتند: «دولت باید مظهر وفاق باشد. بعضی از این تغایر‌های موهومی را که در بین مردم وجود دارد، بایستی با نگاه وفاق‌آمیز و نگاه ملاطفت به عموم مردم این توهّمات را تضعیف کرد. حالا ممکن است این نگاه‌ها، این اختلاف نظر‌ها بکلّی از بین نرود، لکن بایستی از تأثیرگذاری آنها در حرکت جامعه جلوگیری کرد.» (۱۲/۵/۱۴۰۰)
البته آنچه تحت عنوان وفاق مطرح می‌شود، در منظومه ایشان مبنا و حدود و ثغوری دارد. از نگاه معظم‌له وفاق باید «حول نظام اسلامی، حول احکام مقدّسه اسلام، حول قانون اساسی - که قانون اساسی هم منطبق بر احکام اسلامی است - حول قوانین کشور - که لااقل اغلب آنها منطبق بر قوانین اسلامی است؛ اگر نگوییم همه‌اش منطبق است» (۲۶/۱/۱۳۷۹) شکل بگیرد. به واقع با قبول داشتن مفاهیم فوق است که امکان همدلی و وفاق ممکن خواهد شد، وگرنه وفاق با آنهایی که از نظام اسلامی عبور کرده و قانون اساسی کشور را قبول ندارند یا آنکه با نگاه‌های سکولار از احکام مقدس اسلامی فاصله گرفته‌اند، در عرصه فعالیت‌های سیاسی بی‌معنا خواهد بود. چنین افرادی راهی برای حضور در قدرت نخواهند داشت.
«وفاق» مانند هر کلیدواژه دیگری نیازمند تعریف است و رئیس جمهور باید در این مسیر پیشگام باشد و اجازه ندهد دیگرانی به جای او در مقام تعریف قرار گیرند و آن را تحریف کنند. آقای پزشکیان که ارادت و تعلق خود را به رهبری و گفتمان او بار‌ها ابراز داشته است، خوب است که در تعریف وفاق مدنظر خود نیز همین مسیر را طی کند و بر تفسیر رهبری از وفاق صحه بگذارد و همان مسیر را مبتنی بر همان اصول و چارچوب ادامه دهد که حاصل آن همدلی و وفاق واقعی در کشور خواهد شد.