▼ حرف روز
دلخوش به وعدهها
مهمترین خبر صبح امروز، سقوط دولت بعث در سوریه بود و تصاویر حضور اعضای گروه تحریرالشام در شهر دمشق در رسانهها منتشر شد. حتی نخستوزیر نیز رسماً مصاحبه و اعلام کرد که تسلیم میشود و حاضر است مقدمات انتقال قدرت را فراهم کند؛ اتقاقی که آنقدر سریع و حیرتانگیز صورت گرفت که همه ناظران را تنها محو فرو ریختن یک حکومت ۵۴ ساله کرده است؛ اما در این میان شاید مهمترین سؤال این باشد که چرا حکومت اسد که در سال ۲۰۱۱ در مقابل گروههایی به مراتب قویتر و جنگی بسیار گستردهتر ایستاده بود، اکنون و در ماههای پایانی ۲۰۲۴ اینگونه و در چشم برهم زدنی فرو ریخت؟ شاید در روزهای پیش رو ابعاد و زوایای زیادی از این سرنوشت حکومت بعث مشخص شود؛ اما در یک نگاه گذرا میتوان از چهار دلیل مهم سخن به میان آورد:
۱ـ ضعیف شدن ارتش و آلوده شدن به فساد: ارتش سوریه طی یک دهه اخیر روز به روز ضعیف شده و سازمان منسجم و یکپارچه آن تحلیل رفته است. نداشتن انگیزه و آلوده شده نیروهای ارتش به فساد از دلایل اصلی این ضعف ارتش است که مقابل یک گروه کوچک عملاً توان مقابله ندارد و میبینیم که توان مقابله جدی مقابل معارضان از خود نشان نمیدهد. اخبار غیررسمی حتی از تبانی برخی سران ارتش با معارضان در قبال دریافت رشوه حکایت دارد که داستان غمآلودی است.
۲ـ همراهی نکردن مردم با دولت و ارتش: همراهی نکردن مردم با دولت و ارتش این کشور دلیل دیگری است که نظام سوریه را از پشتوانه قوی داخلی محروم کرده است. مشکلات ساختاری و اقتصادی که طی سالها انباشته شده و راه حلی برای آن متصور نیست، موجب شده عملاً چشمانداز روشنی پیش چشمان مردم نباشد.
۳ـ اعتماد دولت سوریه به برخی وعدههای دولتهای خارجی: بازی خوردن دولت سوریه در مقابل برخی وعدههای خارجی کشورهای منظقه در ازای دستبرداشتن از مقاومت، نکته دیگری است که عملاً دولت سوریه را از مرکز ثقل محور مقاومت به حاشیه برده و راه را برای توطئههای داخلی هموار کرده است.
۴ـ مداخلات خارجی و تجهیز تروریستها: چشم طمع دولتهای غربی و برخی قدرتهای منطقهای به مطامع سرزمینی سوریه و تجهیز تروریستها در این کشور از داعش و جبهه النصره گرفته تا تحریرالشام نکته دیگری است که آرامش و پکپارچگی را از کشور سوریه گرفته و طی سالهای اخیر میدان جولان تروریستها بوده است. همه این عوامل نارضایتی بیشتر مردم سوریه را فراهم کرده که مانع از حمایت قوی آنها از نظام فعلی سوریه شده است.(احمد پناهی)
▼ گزارش روز
نام ابلاغ مواضع، گفتوگو نیست
پس از آنکه تروئیکای اروپایی با همراهی آمریکا قطعنامه ضد ایرانی را در شورای حکام به تصویب رساندند، پس از آنکه به بهانه یک ادعای واهی درباره ارسال موشکهای بالستیک ایران به روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین تحریمهای جدید وضع کردند و پس از آنکه پایتختهای اروپایی از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه در برجام سخن گفتند، انتشار اخبار مذاکرات ایران و سه کشور اروپایی در ژنو موج وسیعی از انتقادها را به همراه داشت!
تیم مذاکرهکننده وزارت خارجه دولت چهاردهم به سرپرستی «تختراونچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه، راهی ژنو شد! هیئت مذاکرهکننده ایرانی در حالی تهران را ترک کرد که با انتقاد تعدادی از کارشناسان، نمایندگان مجلس و رسانهها بدرقه شد؛ اما حالا روایت مسئول مذاکرات از موضع ایران در میز ژنو میتواند نگاه منتقدان به حرکت دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در شطرنج با طرفهای غربی را تغییر دهد و آنچه در گفتوگوها گذشته، از آنچه برخی پیشبینی میکردند متفاوت کند! در این زمینه «کاظم غریبآبادی» معاون بینالملل وزیر امور خارجه و «مجید تختروانچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس حاضر شدند و درباره این دیدار در ژنو توضیح دادند. آنها این گفتوگوها را صیانت از دستاوردهای انقلاب اسلامی اعلام کرده و تأکید داشتند که «ما در ژنو مذاکره نکردیم؛ بلکه صرفاً گفتوگو و تبادل نظر انجام شد؛ چرا که متن لازم برای مذاکره وجود نداشت. بعد از خروج ترامپ از برجام، اروپاییها به تعهدات خود عمل نکردند و ما تلاش داشتیم که اول چارچوب کار را در گفتوگوها مشخص کنیم و هنوز با مذاکره خیلی فاصله داریم.» این مقام وزارت خارجه درباره گزینههای ایران در مقابل احتمال استفاده اروپاییها از مکانیسم ماشه در برجام نیز تأکید کرد: «یکی از گزینهها خروج از NPT خواهد بود.» نکته دیگر که مسئولان سیاست خارجی در مجلس مطرح کردند، نوع نگاه دستگاه دیپلماسی بود. معاون سیاسی وزیر امور خارجه در این نشست تأکید کرد: «اگرچه برای دور بعدی گفتوگوها هنوز زمانی تعیین نشده است؛ اما احتمالاً ما یک دور دیگر هم تبادل نظر با اروپا داشته باشیم و همه گفتوگوها در چارچوب مقررات و نظام بوده و بدون خوشبینی کاذب در این جلسات شرکت میکنیم.» وی اعلام کرد: «گفتوگوها خلاف نظر رهبر معظم انقلاب اسلامی نیست و با مجوز انجام شده است.» موضعی که نشان میدهد، دستگاه دیپلماسی در مسیر درست خود در حال حرکت است و همانگونه که در موضوع مقاومت سیدعباس عراقچی به نماد دیپلماسی فعال و هماهنگ با میدان تبدیل شده و در موضوع جنگ در غزه، لبنان و حوادث سوریه عملکرد درخشانی دارد، در موضوع هستهای و رویارویی با غرب نیز براساس اصول عزت، مصلحت و حکمت پیش میرود.
▼ خبر ویژه
اتحاد ابوظبی و تلآویو علیه مقاومت یمن
رسانههای عبریزبان اعلام کردند، امارات با ساخت و افتتاح یک پایگاه نظامی برای تلآویو در منطقه سومالیلند، به گسترش نفوذ نظامی اسرائیل در منطقه کمک مالی میکند. روزنامه عبریزبان «هاآرتص» در گزارشی با عنوان «همه نگاهها به سومالیلند معطوف است: کشور کوچک آفریقایی که کلید جنگ اسرائیل علیه تروریسم حوثی است» به قصد اسرائیل برای تأسیس پایگاهی نظامی در کشور سومالی اشاره و تأکید میکند: «این پایگاه با حمایت مالی امارات برای مقابله با خطر حوثیهای یمن احداث میشود که یک تهدید راهبردی برای اسرائیل است.» گزارشهای عربی و غربی نیز تأیید کردند، اسرائیل که از 7 اکتبر 2023 جنگ نسلکشی را در نوار غزه به راه انداخته، در حال بررسی احداث یک پایگاه نظامی در سومالیلند برای توقف عملیات حوثیهای یمن در حمایت از فلسطینیهاست. کارکرد دیگر این پایگاه نظارت بر تنگه بابالمندب در ورودی جنوبی دریای سرخ خواهد بود که ضلع شرقی آن را حوثیها کنترل میکنند و از آنجا به شلیک موشکهای بالستیک مافوق صوت و پهپادهای خود به سمت اهداف صهیونیستی، از جمله تلآویو ادامه میدهند.
▼ اخبار
سیگنالهای مذاکره را نادیده میگیریم!
نایب رئيس اندیشکده «انجمن سیاست خارجی آمریکایی» در گفتوگو با «رادیو فردا» (ارگان سازمان سیا) درباره سیاست خارجی دولت دوم دونالد ترامپ در قبال ایران گفت: «فکر میکنم این سؤال بسیار خوبی است؛ ولی پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد. چیزی که کاملاً واضح است، این است که سیاست آمریکا نسبت به ایران وارد دورهای شده که رویکردی شکاکانهتر و تقابلیتر خواهد داشت؛ اما به نظر من، سؤال اصلی این است که آیا سیاست فشار حداکثری در دوره اول ترامپ بهروزرسانی خواهد شد یا خیر؟» «ایلان برمن» در پاسخ این پرسش که آیا دولت ترامپ علامتهای مذاکره از سوی ایران را نادیده خواهد گرفت؟، گفت: «به نظر من، این سیگنالها تا زمانی که اهرمهای کافی ایجاد نشود، نادیده گرفته خواهد شد. مشکل اصلی تیم ترامپ در بدو ورود به دفتر ریاستجمهوری این است که تمام اهرمهایی که در دورۀ اول ترامپ با سیاست فشار حداکثری ایجاد شده بود، از بین رفته است. کاهش ذخایر ارز خارجی جمهوری اسلامی، کاهش صادرات نفت، و در نتیجه کاهش درآمد رژیم، هیچکدام دیگر وجود ندارند. امروز رژیم در شرایط اقتصادی بهمراتب باثباتتر و بهتر از پنج سال پیش قرار دارد.»
بیانیه مشترک ایران، ترکیه، روسیه و پنج کشور عربی!
وزرای خارجه پنج کشور عربی به همراه سه کشور عضو «گفتوگوهای آستانه» در بیانیه مشترکی خواستار توقف تهاجم نظامی در سوریه و یافتن راهحل سیاسی شدند. در بیانیه مشترک قطر، عربستان سعودی، اردن، مصر و عراق و از جانب روند آستانه، وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه با اشاره به حوادث اخیر سوریه تأکید کردند که تداوم بحران این کشور خطری جدی برای امنیت داخلی و امنیت منطقهای و بینالمللی به شمار میرود. «لذا ضروری است که تمام طرفها برای یافتن راهحل سیاسی برای بحران سوریه که منجر به توقف عملیات نظامی و حفاظت از غیرنظامیان در برابر پیامدهای این بحران میشود، تلاش کنند.» آنها بر اهمیت افزایش تلاشهای بینالمللی مشترک برای افزایش کمکهای بشردوستانه به مردم سوریه و تضمین رسیدن پایدار و بدون مانع این کمکها به همه مناطق آسیبدیده تأکید کردند.
آماده تسلیم هستم!
«محمد غازی الجلالی» به خبرگزاری فرانسه گفت: «صبح یکشنبه در ساختمان نخستوزیری حاضر میشوم و آماده هرگونه اقدامی برای انتقال قدرت و تسلیم هستم.» او گفت، آماده است با هر رهبری که مردم سوریه انتخاب کنند، همکاری کند. الجلالی افزود: «امیدوارم که همه مردم سوریه، با عقلانیت در خصوص منافع کشورشان فکر کنند، دستمان را به سوی هر شهروند سوری که به حفظ تواناییهای کشورش علاقهمند است، دراز میکنیم و از شهروندان میخواهم به اموال عمومی و دولتی خسارت و آسیبی نزدند.» نخستوزیر سابق سوریه سپس گفت: «ایمان داریم سوریه برای همه مردم سوریه است و سوریه میتواند یک کشور طبیعی باشد که روابط خوبی با همه کشورهای همسایه بدون عضویت در ائتلافها و محورها داشته باشد.» او تأکید کرد، به دنبال هیچ مقام و منصب و مزایایی نیست و آماده است تمامی تسهیلات لازم را در اختیار هر رهبری که مردم سوریه انتخاب کنند، قرار دهد و همه پروندههای دولتی را بدون مشکل به آنها منتقل کنند.
پیام ایران به خصومت اروپا واضح است
در حالی که ایران پیشتر اعلام کرده بود در واکنش به قطعنامه ضد ایرانی اروپا گامهای مهم هستهای بر میدارد، خبرگزاری انگلیسی «رویترز» به نقل از دیپلماتی غربی که هویت او فاش نشده است، گزارش کرد: «تصمیم ایران، با اظهارات پیشین مقامات این کشور برای بازگشت به مذاکراتی معنادار در تناقض است.» این دیپلمات همچنین مدعی شد: «اقدام اخیر ایران، هیچ توجیه غیرنظامی ندارد؛ بلکه میتواند برنامه هستهای نظامی را تغذیه کند.» این ادعا در حالی است که مقامات ایرانی و آژانس همواره بر مسالمتآمیز بودن برنامه هستهای ایران و نبود ساخت بمب هستهای در سیاست کلان کشور تأکید کردهاند. با وجود این، دیپلمات مذکور در آخر به خبرگزاری رویترز گفت: «تصمیم ایران برای گسترش و افزایش ظرفیت تولید اورانیوم ۶۰ درصدی، بسیار جدی است.» گفتنی است، «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس اظهار داشته است اقدامات ایران «پیامی واضح» در پاسخ به بیانیه اخیر این آژانس است.
▼ اخبار کوتاه
◄ شبکه «الجزیره» اعلام کرد، گروههای تروریستی «هیئت تحریرالشام» تمام زندانیهای زندان «صیدنایا» بزرگترین زندان در شهر دمشق، پایتخت سوریه را آزاد کردند. همچنین یک منبع نظامی سوری به خبرگزاری رویترز گفت، فرماندهی ارتش سوریه، «سقوط دولت بشار اسد» را به افسران و فرماندهان ارتش ابلاغ کرده است.و همزمان رسانههای عربی با انتشار گزارشهایی، ادعاهایی درباره خروج بشار اسد از سوریه و نیز ورود گروههای مسلح به دمشق، پایتخت این کشور مطرح کردند.
◄«سیدعباس عراقچی» پس از دیدار با «محمد اسماعیل درویش» رئیس شورای سیاسی جنبش مقاومت فلسطین حماس و تعدادی از اعضای شورای رهبری و دفتر سیاسی این جنبش اظهار داشت: «رویکرد اصولی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مردم و مقاومت فلسطین و لبنان در برابر اشغالگری و تجاوزات رژیم صهیونیستی با قوت ادامه خواهد یافت.» وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به تحولات جاری در سوریه تصریح کرد: «هدف اصلی رژیم صهیونیستی منحرف کردن توجهات منطقه و جهان از کانون اصلی بحران، یعنی نسلکشی در غزه و ادامه تجاوز علیه لبنان و نقض مکرر آتشبس است.»
◄«سائد حسونه» فعال رسانهای در غزه ضمن پیشبینی نزدیک بودن آتشبس در نوار غزه تأکید کرد، عملیات طوفانالاقصی و مقاومت شکستناپذیر فلسطینیان، نقشههای رژیم صهیونیستی از شهرکسازی تا چپاول گاز غزه و تاسیس کانال بن گوریون را ناکام گذاشت. حسونه با تأکید بر اینکه مقاومت غزه از هیچ کدام از اصول و آرمان فلسطین در آتشبس با رژیم صهیونیستی نمیگذرد، گفت: «چه آتشبس برقرار شود و چه نشود، مقاومت ملت فلسطین در همه ابعادی اقتصادی، نظامی و سیاسی ادامه دارد.»
◄«ابو محمد الجولانی» سرکرده هیئت تحریرالشام، با نام واقعی «احمد الشرع» دستوراتی را به تمام نیروهای نظامی در شهر دمشق صادر کرد و از آنها خواست که به نهادهای عمومی نزدیک نشوند. وی در بیانیهای کوتاه گفت: «این نهادها تا زمان تحویل رسمی تحت نظارت نخست وزیر سابق (محمد جلالی) خواهند بود تا رسماً تحویل داده شوند.» الجولانی افزود: «شلیک گلوله به هوا ممنوع است.»
◄«جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا گفت: «ایالات متحده هرگز در جنگ داخلی سوریه، مداخله نظامی نخواهد کرد.» وی افزود: «برای تقویت اسرائیل، عراق، اردن و برای اینکه درگیری به آنها منتقل نشود، تلاش خواهیم کرد.» سالیوان که کشورش در طول سالیان گذشته در مقام حمایت از تروریستها و گروههای مخالف دولت قانونی سوریه برآمده است، مدعی شد: «نگران انتقال جنگ از سوریه به خارج از این کشور هستیم.» مشاور امنیت ملی آمریکا در ادامه مدعی شد: «آنچه در سوریه در جریان است، به علت تعامل اسد با شهروندان سوری است.»