دلایل کمبود گاز در کشور

طبق آمار تأییدشده توسط وزارت نیرو و وزارت نفت، متوسط روزانه پرشدگی ذخایر گازوئیل در ۵ ماه فعالیت دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۳ معادل ۱۰ میلیون لیتر در روز بوده است. این در حالی است که در ۳ ماه فعالیت دولت چهاردهم، از ابتدای شهریور تا ابتدای آذرماه سال جاری، نه‌تن‌ها ذخایر راهبردی گازوئیل نیروگاه‌ها پر نشد، بلکه به طور متوسط روزانه ۷.۲۱ میلیون لیتر از این ذخایر کاسته شد. این مساله به طور قطع در تشدید کاهش سوخت نیروگاه‌ها مؤثر بود به طوری که در پاییز امسال میزان ذخیره نیروگاه‌ها به جای ۳.۲ میلیارد لیتر نفت‌گازی که در پاییز سال گذشته ثبت شده بود به حدود ۱.۸ میلیارد لیتر رسید.

کاهش ذخایر گازوئیل و کمبود گاز طبیعی، علت اصلی قطع برق و گاز در روز‌های اخیر بوده است. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی در آینده، لازم است مدیریت بهینه منابع انرژی و تدوین برنامه‌های بلندمدت برای تأمین پایدار انرژی مورد توجه قرار گیرد. البته اخیرا وزارت نفت اعلام کرده میزان تحویل سوخت در پاییز امسال نسبت به تابستان جاری افزایش یافته است، اما آمار دقیقی از میزان ذخیره کنونی نیروگاه‌ها در دسترس نیست. از آنجا که هنوز خاموشی‌ها و آلودگی هوا در کشور برقرار است، نشان می‌دهد برخی نیروگاه‌ها هنوز از مازوت استفاده می‌کنند. به طور کلی حدود ۸ درصد آلایندگی کشور مربوط به نیروگاه‌ها و استفاده از مازوت است.

بحث درباره علت تأمین نشدن سوخت نیروگاه‌ها و بروز خاموشی‌ها همچنان ادامه دارد و هر دستگاهی سعی دارد از خود رفع اتهام کند. حل مشکل ناترازی انرژی در کشور نیازمند یک زنجیره اقدامات است. سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، با بیان اینکه ۸۵ درصد سبد انرژی نیروگاه‌ها را گاز تشکیل می‌دهد، تصریح کرد: «۱۰۰ درصد سوخت اول نیروگاه‌های بخاری و گازی از گاز تشکیل شده است. در زمستان، با افزایش مصرف در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع کوچک، نیروگاه‌های کشور بخشی از سوخت خود را گاز و بخشی دیگر را نفت‌گاز و نفت‌کوره تحویل می‌گیرند. ۷۲ درصد سبد انرژی کشور از گاز تشکیل شده و این به معنای آن است که تمام تخم‌مرغ‌ها در سبد گاز چیده شده است. در زمستان امسال نزدیک به ۸۰ تا ۸۲ درصد از کل گاز تولیدی را بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع جزء مصرف می‌کنند و تنها همان ۲۰ درصد باقیمانده باید به بخش صنعت و نیروگاه‌ها تحویل شود که رقم چندان زیادی نیست».

با توجه به اینکه تمام نیروگاه‌های حرارتی کشور بر مبنای مصرف گاز طبیعی طراحی شده‌اند، کمبود گاز طبیعی در سال‌های اخیر سبب شده در فصول سرد، همزمان با کاهش گاز تأمین‌شده برای نیروگاه‌ها، جهت جلوگیری از قطع برق، سوخت مایع شامل گازوئیل و مازوت جایگزین گاز طبیعی نیروگاه‌ها شود؛ بنابراین وقتی کمبود سوخت گاز روی دهد، نیروگاه‌ها مجبور به استفاده از سوخت گازوئیل خواهند بود. در شرایطی که نیروگاه‌ها نتوانند گازوئیل مورد نیاز خود را تأمین کنند، به کاهش ظرفیت تولید آنها منجر می‌شود یا حتی به سمت استفاده از مازوت می‌روند. به همین دلیل در شرایط قطع گاز، احتمال تشدید آلودگی هوا نیز در کشور وجود دارد.

دولت‌های مختلف در سال‌های گذشته برنامه‌ای برای توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر نداشته‌اند و همین مساله باعث شده این ظرفیت همچنان مغفول بماند، در حالی که تولید در کشور به دلیل ناترازی تعطیل شده و کارگران نیز با چالش حاصل از آن مواجه شده‌اند.