راه حل مشکل ارز مهار تورم است

یکی از موضوعاتی که طی سال‌های اخیر بار‌ها مطرح شده، مسئله تک نرخی شدن ارز است. با اینکه در حال حاضر نمی‌توان زمینه‌های تک نرخی کردن ارز را فراهم کرد؛ اما براساس یک برنامه مدون از پیش تعیین شده می‌توان با ایجاد یک صندوق در بانک مرکزی برای تأمین ارز مورد نیاز آحاد جامعه به این سمت، یعنی تک‌نرخی کردن ارز حرکت کرد.

اساساً آنچه در این موضوع اهمیت دارد، بازگشت ارز حاصل از صادرات است که به برخی کارخانه‌ها و بنگاه‌ها، به ویژه بنگاه‌های بزرگ، مانند پتروشیمی‌ها، فولاد، معادن و... داده می‌شود؛ یعنی سیاست‌گذار باید براساس ارزش‎افزوده‌ای که هر بنگاهی ایجاد می‌کند، عوارض و مالیات را به صورت ارز در لب مرز‌ها دریافت کند. 

اگر این طرح عملیاتی شود، قطع به یقین می‌توان ضمن ارتقای تولید و صادرات ارزآوری قابل توجهی داشت؛ چرا که قوانینی برای بازگشت ارز صادراتی به کشور تدوین می‌شود. بنابراین، صادر‌کننده و تولیدکننده‌ای که از انرژی رایگان استفاده کرده است، موظف به بازگشت ارز می‌شود.

در این حالت، سیاست‌گذار باید نرخ ارز مرجع را ملاک قرار دهد و بعد از آن نسبت به ارزش افزوده هر کالا و میزان سوبسیدی که از دولت دریافت کرده، از تولید‌کننده و صادر‌کننده عوارض دریافت کند؛ هر چند در حوزه کالا‌های اساسی این موضوع متفاوت است.

با توجه به اینکه تأمین کالای اساسی مورد نیاز جامعه و دارو بسیار حائز اهمیت است و اولویت به شمار می‌رود، دولت باید در این موضوع رویکرد حمایتی نسبت به آحاد مردم، به ویژه طبقه ضعیف و اقشار آسیب‌پذیر داشته باشد؛ بنابراین در این حوزه باید سیاست‌های ارزی حمایتی، بدون اینکه رانت ارزی توزیع شود، اتخاذ شود.

بی‌تردید، راه برای حرکت به سمت تک نرخی کردن ارز باز است؛ مشروط بر اینکه در برخی سیاست‌ها تغییراتی صورت گیرد. آنچه در این موضوع اهمیت دارد، ایجاد مقرراتی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات است. ارز حاصل از صادرات باید به سامانه بانک مرکزی بازگردد. بنابراین، باید مشوق‌هایی برای این منظور در نظر گرفته شود تا بتوان به این سمت‌وسو حرکت کرد. هر چند کاهش میزان تورم موضوع بسیار مهمی در تعیین سیاست‌های ارزی است؛ چرا که به کاهش قیمت دلار نیز منتهی می‌شود.

در صورتی که تورم کاهش یابد و فضا‌های لازم برای این کار مهیا شود، با رونق گرفتن تولید و رقابتی شدن تولید و تقاضای بیشتر خرید کالای ایرانی که با قیمت‌های جهانی رقابت دارد حتی کمتر از نرخ‌های جهانی در بازار عرضه شود تا مشتریان خاص خود را داشته باشد، قطعاً ارز حاصل از صادرات هم با حجم و مقداری بیشتر و هم در کمترین زمان ممکن به کشور بازمی‌گردد و دولت و بانک مرکزی می‌توانند با تأمین نیاز متقاضیان ارز، از جمله مسافران و دانشجویان راه را بر دلالان ارز در خیابان‌ها ببندند.