طرفدار باز شدن فضای مجازی باشیم یا محدودیت آن! یک نکته بسیار مهم وجود دارد و آن آگاهانه رفتار کردن در فضایی است که مملو از فعالیت فیک نیوزها و اخبار جعلی است. اخباری که حقایق موجود نیز در آن ناپدید یا کم رنگ و بی اعتبار می شود.
فضای مجازی در عصر حاضر به یکی از اصلی‌ترین منابع دریافت اطلاعات برای افراد تبدیل شده است. با این حال، گسترش اخبار فیک (خبرهای جعلی) به عنوان یک چالش جدی، اعتماد عمومی را تحت تأثیر قرار داده و پیامدهای منفی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به همراه دارد.
علل گسترش اخبار جعلی
سهولت تولید و انتشار خبر در فضای مجازی، بدون شک یکی از مهم‌ترین دلایل گسترش آن است. به شکلی که هر فردی با دسترسی به اینترنت می‌تواند محتوای جعلی ایجاد و آن را به سرعت منتشر کند.
از دیگر موارد مهم در ایجاد اخبار جعلی وجود اهداف سیاسی و اقتصادی آشکار و پنهان است. برخی گروه‌ها با هدف تأثیرگذاری بر افکار عمومی یا ایجاد تنش، اخبار جعلی را منتشر می‌کنند تا با درگیر کردن افکار عمومی علاوه بر ایجاد حس یاس و ناامیدی به اهداف پنهان خود نیز دست یابند.
از دیگر دلایل انتشار اخبار جعلی جذب مخاطب و لایک گرفتن از مخاطبان است؛ برخی رسانه‌ها برای افزایش بازدید و درآمد، به انتشار مطالب جذاب اما غیرواقعی روی می‌آورند.
پیامدهای اخبار فیک
اما انتشار اخبار جعلی که این روزها گیربان گیر فضای رسانه ای شده است چیست؟ وقتی خبری منتشر می شود و از سخنان ترامپ مبنی بر تصمیمش برای بازگشایی سفارت آمریکا در ایران خبر می دهد! چه اتفاقی ممکن است در فضای سیاسی، اقتصادی و ذهنی مخاطبان داخلی و خارجی بیفتد؟
اگر خبری منتشر می شود که در آن به افزایش تحریم‌ها اشاره می شود یا از کاهش تحریم ها خبر می دهد چه تاثیری بر عملکرد فعالان اقتصادی عمدتا غیر حرفه ای خواهد داشت؟
یکی از مهم ترین تاثیرات منفی اخبار جعلی تضعیف اعتماد عمومی است؛ کاهش اعتماد به رسانه‌ها و منابع اطلاعاتی و رسانه های اصلی کشورها که گاهی ممکن است حتی آنها نیز در دام اخبار جعلی گرفتار شوند و با عکس العمل رسانه‌ای بر بی اعتمادی ایجاد شده دامن بزنند.
مقابله با اخبار فیک نیازمند همکاری همه‌جانبه افراد، رسانه‌ها، نهادهای دولتی و بین‌المللی است. تنها با افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری می‌توان فضای مجازی را به محیطی امن و قابل اعتماد تبدیل کرد.
تنش‌های اجتماعی
ایجاد تنش‌های اجتماعی از جمله تاثیرات منفی اخبار جعلی است است. اخباری که می‌توانند باعث تشدید اختلافات و تنش‌های قومی، مذهبی یا سیاسی شوند.
از دیگر تاثیرات فیک نیوزها و اخبار نادرست یا جعلی می توان به تأثیر بر تصمیم‌گیری‌های افراد اشاره کرد، افراد ممکن است بر اساس اطلاعات نادرست، تصمیمات اشتباه بگیرند و گاهی هزینه این اشتباه‌ها بسیار سنگین است.
راه‌های مقابله با اخبار فیک
بخواهیم یا نخواهیم همه روزه در معرض انواع خبرها در فضای مجازی هستیم بویژه آنکه دولت مسعود پزشکیان نیز تاکید ویژه ای بر آزاد سازی فضای مجازی دارد و وجود راه‌های دسترسی دیگر مانند استارلینک نیز باعث کاهش محدودیت ها در دسترسی به اشکال مختلف و سکوهای متنوع فعال در فضای مجازی می شود بنابراین افزایش سواد رسانه‌ای از طریق آموزش افراد برای تشخیص منابع معتبر و بررسی صحت اخبار بسیار مهم است.
فعال‌سازی فیلترهای هوشمند استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی برای شناسایی و حذف اخبار جعلی به منظور حفظ شهروندان از مخاطرات ناشی از گسترش اخبار بدون سند و جعلی.
مسئولیت‌پذیری رسانه‌های فعال نیز از جمله موارد مهم در راه مقابله با اخبار جعلی است. رسانه‌ها باید با رعایت اخلاق حرفه‌ای، از انتشار مطالب غیرواقعی خودداری کنند.
همکاری نهادهای بین‌المللی همراه با ایجاد سازوکارهای جهانی برای مقابله با اخبار جعلی و هماهنگی بین کشورها نیز می تواند از گسترش اخبار جعلی جلوگیری کرده یا در برملا کردن سریع فیک نیوزها تاثیر مهمی داشته باشد.
نقش کاربران فضای مجازی
هر کاربر فضای مجازی باید در مقابل آنچه در این فضا دریافت می کند مسئولانه عمل کرده قبل از بازنشر اخبار، از صحت آن اطمینان حاصل کند.
بهتر است کاربران به منابع معتبر و رسمی اعتماد کنند و در مواجهه با اخبار جعلی، آن را گزارش دهند تا با فاش شدن جعلی بودن آن از افتادن عده زیادی در چاله های ایجاد شده احتمالی پیشگیری شود.
بیان این نکته ضروری است که بدانیم؛ مقابله با اخبار فیک نیازمند همکاری همه‌جانبه افراد، رسانه‌ها، نهادهای دولتی و بین‌المللی است. تنها با افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری می‌توان فضای مجازی را به محیطی امن و قابل اعتماد تبدیل کرد.
شاید بتوان گفت یکی از خسارت بار ترین نتایج فعالیت فیک نیوزها به محاق رفتن حقایق است. حقایقی که گاه آنقدر مظلوم واقع می شوند که تو گویی هرگز وجود نداشته اند.
نظارت بر فضای مجازی کاری است که کشورهای مختلف از جمله آمریکا، کانادا و بسیاری کشورهای دیگر در حال انجام آن هستند و هیچ کشوری مردم خودش را به بهانه عدم توان مقابله با فن آوری های نوین، به حال خود رها نکرده است.
حداقل توقعی که می توان از دولت چهاردهم داشت تلاش برای افزایش آگاهی مردم در مقابل خطرات موجود در فضای مجازی است که یکی از این خطرها وجود اخبار جعلی است که گاهی ممکن است سر منشا تصمیمی شود که کشور را با مشکلاتی روبرو کند.
شاید بتوان گفت یکی از خسارت بار ترین نتایج فعالیت فیک نیوزها به محاق رفتن حقایق است. حقایقی که گاه آنقدر مظلوم واقع می شوند که تو گویی هرگز وجود نداشته اند.
محاصره شدن ذهن مردم با انواع خبر جعلی علاوه بر خساراتی که به بخشی از آنها اشاره شد، با ایجاد شک و تردید نسبت به اخبار درست و واقعی، مانع شنیده شدن توانمندی ها و پیشرفت‌های کشور شده و چیزی جز سیاهی و مشکلات واقعی و غیر واقعی فرصت ظهور و تاثیرگذاری بر اذهان را نخواهند یافت.
در نتیجه کشور در ذهن بسیاری از مخاطبان فضای مجازی همان چیزی می شود که برنامه ریزان و منتشر کنندگان اخبار جعلی به دنبال آن هستند و این آسیب دامنگیر همه مردم با هر گرایش و تفکری خواهد شد.
