توهم امنیت اطلاعات!

در سال‌های اخیر، تحولات ژئوپلیتیکی، جنگ‌های فناورانه، و فشار‌های اقتصادی و سایبری، بار دیگر نشان داده‌اند که وابستگی به زیرساخت‌های خارجی، به‌ویژه در حوزه فناوری اطلاعات، می‌تواند پیامد‌هایی جدی برای امنیت و استقلال کشور‌ها به‌همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین این زیرساخت‌ها، سیستم‌عامل‌های تلفن‌همراه هستند؛ قلب تپنده دستگاه‌های هوشمندی که بخش بزرگی از زندگی روزمره و ارتباطات مردم را در بر‌می‌گیرند. در شرایطی که کشور‌هایی همچون آمریکا از ابزار فناوری برای اعمال قدرت و محدودیت استفاده می‌کنند، بومی‌سازی سیستم‌عامل‌های تلفن‌همراه دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی انکارناپذیر است. در حقیقت بدون سیستم‌عامل بومی، امنیت داده‌ها یک توهم است
بیشتر کاربران تلفن‌های همراه در ایران از سیستم‌عامل‌های خارجی مانند اندروید و iOS استفاده می‌کنند. این پلتفرم‌ها که به‌طورعمده تحت مالکیت شرکت‌های غربی هستند، با دسترسی گسترده‌ای که به اطلاعات کاربران دارند، و همان‌طور که در جنگ ۱۲روزه رژیم صهیونیستی به کشورمان دیدیم می‌توانند به‌منزله ابزار‌هایی برای جمع‌آوری داده‌های حیاتی مورد سوءاستفاده قرار گیرند.
 حتی در فرضی غیرواقع‌گرایانه که هیچ‌گونه فیلترشکنی در کشور فعال نباشد و تمامی کاربران تنها از پلتفرم‌های مجاز داخلی استفاده کنند، باز هم داده‌های آنان از طریق زیرساخت سیستم‌عامل خارجی قابل استخراج و تجزیه‌وتحلیل است. بسیاری از کارشناسان داخلی و حتی متخصصان غربی بار‌ها نسبت به ماهیت جمع‌آوری اطلاعات توسط پیام‌رسان‌هایی همچون واتساپ هشدار داده‌اند.
در دهه ۹۰، شرکت ایرانی GLX با معرفی گوشی (پارس ۱) و سیستم‌عامل بومی IROS توانست گامی هرچند ابتدایی، اما مهم، در مسیر بومی‌سازی بردارد. IROS با وجود اینکه در مراحل اولیه توسعه قرار داشت، توانست بسیاری از مشکلات فنی تلفن‌های هوشمند این شرکت را برطرف کند و به‌عنوان نمونه‌ای قابل استناد از ظرفیت بومی کشور در توسعه نرم‌افزار‌های پایه مورد توجه قرار گیرد. این تجربه نشان می‌دهد که اگر حمایت مادی و معنوی لازم از چنین پروژه‌هایی صورت گیرد، مسیر پیشرفت بومی هموارتر خواهد شد.
 نمونه موفق و قابل‌توجه در این زمینه، شرکت چینی هواوی است که با توسعه سیستم‌عامل HarmonyOS توانست وابستگی خود به اندروید را تا حد زیادی کاهش دهد. این اقدام نه‌تنها موقعیت هواوی را در بازار‌های جهانی حفظ کرد، بلکه به الگویی برای دیگر کشور‌هایی تبدیل شد که خواهان استقلال دیجیتال‌اند. ایران نیز با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و فنی موجود، می‌تواند گام‌های مشابهی بردارد.
بومی‌سازی سیستم‌عامل‌های تلفن‌همراه تنها یک راهکار فنی نیست؛ بلکه گامی راهبردی برای تقویت امنیت ملی، حفظ داده‌های کاربران و کاهش وابستگی به قدرت‌های خارجی است. دولت، نهاد‌های سیاست‌گذار و بخش خصوصی باید با ایجاد قوانین حمایتی، تأمین بودجه‌های تحقیقاتی و فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم، از پروژه‌های بومی در این حوزه پشتیبانی کنند. وجود سیستم‌عامل‌های خارجی نباید بهانه‌ای برای تسلیم باشد، بلکه باید انگیزه‌ای برای توسعه سیستم‌عامل بومی و تقویت زیرساخت‌های ملی شود. آینده فناوری کشور در گرو تصمیمات امروز ماست؛ تصمیماتی که می‌توانند ایران را به استقلال واقعی در حوزه دیجیتال برسانند.