نخستین نهضت سراسری کتابخوانی سپاه برگزار می‌شود

کتاب، والاترین جایگاه را در گستره‌های فردی و اجتماعی داراست که بر اندیشه‌ها و دل‌ها می‌درخشد و پیوسته بر زندگانی نورافشانی خواهد کرد. با توجه به اهمیت مسئله کتابخوانی در نبرد شناختی، سپاه برای انجام یک اقدام فراگیر برای توسعه و افزایش سرانه مطالعه کارکنان در قالب نهضت کتابخوانی در سپاه برنامه ریزی کرده است که با ابلاغ راه اندازی ستاد برگزاری نهضت کتابخوانی در رده‌های سپاه، همزمان با هفته دفاع مقدس، نهضت کتابخوانی آغاز شد. برای اطلاع از سازوکار این نهضت و شرایط شرکت در آن با «سردار حسین محبی» معاون فرهنگی و تبلیغات نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه به گفت‌و‌گو نشستیم که در ادامه مشروح آن آورده می‌شود.

ابتدا درباره نهضت کتابخوانی در سپاه توضیح مختصر‌ی ارائه دهید.
ضمن گرامیداشت هفته دفاع مقدس، در شرفیابی اخیر نماینده ولی فقیه در سپاه به محضر فرمانده معظم کل قوا، در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۴۰۳، پس از ارائه گزارشی از اقدامات انجام شده در حوزه تبلیغ و ترویج کتاب وکتابخوانی در سپاه، معظم‌له فرمانی مبنی بر توسعه، ترویج و گسترش فرهنگ کتابخوانی در سپاه به شرح زیر صادر فرمودند:
«کتاب تولید بشود، یکی از چیز‌هایی که تأثیر زیادی دارد، شرح حال شهداست، شرح حال شهدا ترویج بشود. کتاب‌هایی که بنده می‌خوانم و گاهی با عنوان تقریظ پشت آن کتاب چند کلمه می‌نویسم، خیلی خیلی اثرگذار است. وقتی یک جوان در کتاب می‌خواند: جوانی با داشتن زن و فرزند یا پدر و مادر مهربان و محتاج، ترجیح می‌دهد به دفاع برود و جان خودش را فدای اسلام بکند، این خیلی اثر می‌گذارد. بنده که این کتاب‌ها را می‌خوانم خیلی اوقات اشک می‌ریزم، یعنی تأثیرش در من که پیرمردی هستم، این جور است، یقینا خواندن کتاب‌ها در آن جوان اثر می‌گذارد. فکر کنید و کتاب‌هایی از این قبیل را پیدا کنید که اثر هنری داشته باشد و تأثیرگذار باشد و به شکل مناسبی برنامه ریزی شود که دست به دست بچرخانید که جوان‌ها بخوانند، به نظرم اثر می‌کند.» 
 پس از برگزاری جلسات متعدد هم اندیشی با معاونین و کارشناسان مرتبط در حوزه نمایندگی، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته نهضت کتابخوانی با مسئولیت معاونت فرهنگی و تبلیغات در سپاه راه اندازی شد تا برنامه ریزی لازم به منظور عملیاتی نمودن فرمان صادره به عمل آید. در این کمیته در ابتدا سند انتظار نهضت کتابخوانی در سپاه و ذیل این سند، شش طرح مرتبط با موضوع نهضت کتابخوانی به شرح زیر تدوین شد:

تدوین منشور ولایت پیرامون کتابخوانی و ترویج فرهنگ انس با کتاب در جامعه مخاطب.
تدوین سند راهبردی انگیزشی کتابخوانی و ایجاد اشتیاق و تعمیق روحیه مطالعه و کتابخوانی در جامعه هدف.
تدوین پیوست فرهنگی نهضت کتابخوانی برای محیط‌های اداری، شهرک‌های سازمانی، فروشگاه‌های عرضه کالا‌های مصرفی سپاه و بسیج.
تدوین راهبرد‌ها و راهکار‌های تقویت و توسعه کمی و کیفی کتابخانه‌های عمومی ثابت و سیار و شیوه اداره و بهره برداری از آن.
تدوین سند حمایتی سازمان از کتابخوانی (اختصاص یارانه ویژه کتاب).
پیاده سازی، فراگیری و فرهنگ سازی کتابخوانی.

پس از تدوین سند انتظار و شش طرح تکمیلی سند توسط کمیته نهضت کتابخوانی، همزمان با راه اندازی ستاد نهضت کتابخوانی در ستاد سپاه، همزمان با هفته دفاع مقدس راه اندازی این ستاد در سلسله مراتب سپاه در رده‌های زیر مجموعه از طریق حوزه فرماندهی و نمایندگی ابلاغ شد. 
در این ستاد که با حضور معاونت‌های ذیربط از فرماندهی و نمایندگی تشکیل خواهد شد علاوه بر اجرایی شدن ابلاغیات ستاد اصلی نهضت کتابخوانی، سایر وظایف محوله به ستاد نهضت کتابخوانی در رده‌های سپاه، پیگیری و عملیاتی خواهد شد. در این راستا از آنجا که توسعه، تبلیغ و ترویج کتابخوانی جزء وظایف ذاتی معاونت فرهنگی و تبلیغات نمایندگی ولی فقیه در سپاه بوده و در اداره فرهنگی و هنری این اقدامات دنبال می‌شود، لذا طرح ریزی و برنامه ریزی در این حوزه به عنوان مسئول کمیته نهضت کتابخوانی در معاونت فرهنگی و تبلیغات انجام وظیفه خواهد کرد. 
در کمیته نهضت کتابخوانی علاوه بر سند انتظار و شش طرح یاد شده، نسبت به طراحی اقدامات کوتاه مدت و بلندمدت در حوزه تبلیغ و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی اقدام شد، که برگزاری مسابقه سراسری کتابخوانی ویژه فرماندهان ومسئولان، پایوران برادر، پایوران خواهر، سربازان و خانواده‌ها از آن جمله است که این مسابقه سراسری به زودی در سپاه به اجرا در خواهد آمد.

یعنی امسال برای نخستین بار است که در حوزه کتابخوانی فعالیت می‌کنید؟
نگاه جامع به برنامه‌های تبلیغی و ترویجی سراسری در قالب نهضت کتابخوانی برای اولین سال است که راه‌اندازی می‌شود، اما معاونت فرهنگی و تبلیغات طی سالیان گذشته ۲۲ برنامه جامع را در حوزه تبلیغ و ترویج کتاب و افزایش سرانه مطالعه در سپاه طراحی و به اجرا در آورده است که برگزاری مسابقات کتابخوانی در رده‌های سپاه و تولید ۳۰ کتاب صوتی در حوزه‌های مختلف از جمله اقدامات انجام شده درحوزه کتاب است. می‌توان با قاطعیت برنامه‌های تبلیغی و ترویجی حوزه کتاب در سپاه را به عنوان یک مجموعه کامل از اقدامات مؤثر در حوزه کتاب در بین سازمان‌های کشوری و لشکری قلمداد نمود.

برگردیم به فرمان رهبر معظم انقلاب؛ تدبیر امام خامنه‌ای چه ویژگی‌هایی دارد؟
اصل فرمان حضرت آقا چند ویژگی و کلیدواژه دارد. ایشان فرمودند کتابی تولید یا شناسایی کنید که شرح حال شهدا را ترویج کنند؛ برای جوانان اثربخش باشند، هنرمندانه نوشته شده باشند؛ هم متقن باشند و هم عاطفه و احساس جوان را برانگیزد. براساس این راهنمایی‌ها و رهنمود‌های حکیمانه حضرت آقا، طرح نهضت کتابخوانی با حضور کارشناسانی از معاونت فرهنگی، معاونت سیاسی، معاونت عقیدتی، پژوهشگاه و شخصیت‌های آشنا با کتاب در جلسات متعدد تدوین شده است.
نکته دیگری که رهبر حکیم انقلاب بر آن تأکید ویژه داشتند، این بود که کتاب‌ها را باید دست‌به‌دست بچرخانید. البته اکنون دست‌به‌دست چرخاندن بیشتر در فضای مجازی، گروه‌ها و کانال‌ها مصداق دارد و انتشار و ایجاد دسترسی همه پاسداران و خانواده‌های‌شان به کتاب در طرح «نهضت کتابخوانی سپاه» پیش بینی شده است.
ما به این منظور ابتدا اسناد پایه را طراحی کردیم؛ «منشور ولایت» که بخش‌های عمده‌ای از بیانات حضرت آقا درباره کتاب و کتابخوانی در آن آورده شده است؛ «سند انگیزشی» که مشخص کند چگونه به کارکنان انگیزه دهیم تا به سمت کتابخوانی بیایند؛ «پیوست زیرساختی» برای شهرک‌ها و فروشگاه‌ها که شهرک‌های سپاه کتابخوانی را ترویج کنند و در فروشگاه‌های سپاه غرفه‌ای برای عرضه و فروش کتاب ایجاد شود یا کتابخانه‌های سیار یا اتاق‌های مطالعه تأسیس شود؛ «سند مطالعاتی» و «سند حمایتی» که براساس آن فرماندهان و مسئولان سپاه به حمایت از کتابخوانی خواهند پرداخت.
به موضوع تولید کتاب‌های صوتی اشاره کردید، پیشتر هم چندین کتاب صوتی در مجموعه شما تولید شده است، در این باره توضیح می‌دهید؟
تولید کتاب صوتی در موضوعات مختلف از جمله اقدامات ویژه و مهم در حوزه تبلیغ و ترویج کتابخوانی است. این برنامه با نام همسفر دانا، با هدف پر نمودن اوقات فراغت فرماندهان، مسئولان، مدیران، کارکنان و خانواده‌ها در مأموریت‌ها و مسافرت‌ها باعث شده است علاوه بر کارکنان، خانواده‌های آنها نیز از این تولیدات بهره‌مند شوند. ۳۰ کتاب تولید شده تاکنون، به مدت زمان ۲۱۵ ساعت توسط ۶۱۰ نفر از هنرمندان در قالب نمایشنامه صوتی تولید شده و تاکنون نزدیک به ۷۲ میلیون دقیقه توسط مخاطبین شنیده شده است. 
۲۴ ویژگی موجود در کتاب‌های صوتی معاونت فرهنگی و تبلیغات آنرا از دیگر کتاب‌های صوتی تولید شده در کشور متمایز می‌کند. 

در حوزه فضای مجازی هم اقداماتی برای افزایش کتابخوانی انجام داده‌اید؟
راه‌اندازی کانال ویژه کتابخوانی، انتشار فایل‌های کتاب صوتی در فضا‌های مجازی در اختیار و بارگذاری در سایت‌های مختلف از جمله سایت فرهنگیاران، سایت سراج اندیشه، سایت بصیرت و سایت‌های متعدد رده‌ای و استانی برای بهره برداری رایگان کارکنان و مردم، برگزاری کارگاه‌های توجیهی برای همیاران و مروجین کتاب، برگزاری پویش‌های مجازی کتابخوانی و همچنین معرفی کتاب‌های مهم و اثرگذار در بستر فضای مجازی برای فرماندهان و مسئولان از جمله اقدامات محوری برای ترویج و تبلیغ کتاب در فضای مجازی است.

منابع مسابقه نهضت کتابخوانی انتخاب شده‌اند؟
بله کتاب‌های مورد نظر انتخاب شده‌اند، اما موضوعاتی که مهم است: یکی منابع مسابقه و دیگری شیوه برگزاری آن است. در مورد منابع مسابقه، بر اساس جست‌وجوها، حضرت آقا بالغ بر ۲۵۰ کتاب را تقریظ کرده‌اند. از این ۲۵۰ کتاب، حدود ۵۳ کتاب مربوط به دفاع مقدس و شهدای مدافع حرم است. این ۵۳ کتاب تهیه و برای بررسی به کارشناسان ارائه شد تا مطابق با مطالبه رهبر معظم انقلاب کتاب‌های مورد نظر برای جامعه مخاطب انتخاب شوند.
این کتاب چقدر شرح حال شهدا را ترویج می‌کند؟ چقدر مباحث دفاع مقدس را ترویج می‌کند؟ چقدر برای خواننده اثرگذار است؟ کارشناسان بر اساس فرم خاصی نمره دهی نموده و بعد از تبادل نظر کتاب نهایی برای پنج صنف انتخاب شد که بعد از بررسی‌های نهایی و انجام هماهنگی با انتشاراتی‌های مورد نظر، این کتاب‌ها معرفی و مبنای مسابقه کتابخوانی قرار خواهد گرفت.

درباره شیوه و نحوه برگزاری این نهضت هم توضیح می‌دهید؟
طی یکی دو سال گذشته برگزاری همایش رده‌ای نماز، یک اقدام موفق در سپاه بوده که موفقیت خوبی داشته است. با این تجربه موفق، برنامه ریزی برای اقدام مشابه در حوزه کتابخوانی و نهضت کتابخوانی مطابق الگوی همایش‌های نماز در رده‌های سپاه به شرح زیر انجام شد:
الف: مرحله استانی و رده‌ای شامل: 
- اطلاع رسانی برگزاری مسابقه بصورت فراگیر از طریق چاپ و توزیع پوستر فراخوان، رسانه‌های داخلی، صدا و سیمای استانی و پیام رسان‌های فضای مجازی و ... شامل: منبع مسابقه، زمان و مکان مسابقه و جامعه هدف و ...
- برگزاری مسابقه در بازه زمانی یک ماهه در تمام رده‌ها بصورت حضوری و برخط
- برگزاری مراسم تجلیل از برترین‌ها با اطلاع رسانی وسیع از طریق صدا و سیما و تبلیغات داخلی، پیام رسان‌ها و ... و با دعوت از فرماندهان، مسولان، مدیران و آحاد کارکنان و دعوت از مسئولان لشکری و کشوری استانی و سازمان‌های فرهنگی استان و شخصیت‌های برجسته حوزه کتاب استان و ... و اهداء جوائز برگزیدگان
- ارسال اسامی برترین‌ها هر صنف برای شرکت در مسابقه نهایی بین رده‌ای (کشوری)
ب: مرحله سراسری در ستاد کل سپاه: (مسابقه بین رده‌ای)
- اطلاع رسانی برگزاری مسابقه سراسری بصورت فراگیر از طریق چاپ و توزیع پوستر فراخوان، رسانه‌های داخلی، صدا و سیما و پیام رسان‌های فضای مجازی و ... شامل: منبع مسابقه، زمان و مکان مسابقه و جامعه هدف و ...
- برگزاری مسابقه در تاریخ اعلام شده به صورت متمرکز توسط ستاد کل سپاه
- برگزاری مراسم تجلیل از برترین‌ها با اطلاع رسانی وسیع از طریق صدا و سیما و تبلیغات داخلی، پیام رسان‌ها و ... و با دعوت از فرماندهان، مسولان، مدیران و آحاد کارکنان ستاد کل سپاه و دعوت از مسئولان لشکری و کشوری و سازمان‌های فرهنگی کشور و شخصیت‌های برجسته حوزه کتاب و ... و اهداء جوائز برگزیدگان
لازم به ذکر است که مرحله اول مسابقه بین کارکنان در رده‌های سپاه برگزار خواهد شد و مرحله دوم مسابقه بین‌رده‌ای بوده و نمایندگان برتر هر رده با یکدیگر به رقابت خواهند پرداخت.
نماینده محترم ولی فقیه در سپاه تأکید فرمودند، تا سال آینده، همه کارکنان سپاه و مخاطبان با توجه به هر صنف، کتاب‌های مورد نظر را مطالعه کرده باشند. چه آنهایی که در مسابقه شرکت می‌کنند و چه آنهایی که از راه‌های دیگر این کتاب‌ها را مطالعه می‌کنند.

آیا در موضوع ایجاد نهضت کتابخوانی به وظایف سازمانی هم اشاره شده است؟
بله، یکی از طرح شش گانه سند نهضت کتابخوانی، ایجاد بستر‌های زیرساختی برای کتابخوانی است. همچنین الزام به کتابخوانی البته با مشوق‌های لازم، پیش بینی گنجاندن کتاب برای مطالعه در دوره‌های عقیدتی، ایجاد زنگ کتاب در سازمان، ایجاد کتابخانه‌های ثابت و سیار مجهز، پیش بینی سبد حمایتی برای خرید کتاب از جمله مواردی است که سازمان برای ایجاد بستر مطالعه کتاب به آنها توجه ویژه‌ای خواهد داشت. 
در مهر ۱۴۰۲، پژوهشی به نام «پروژه وضعیت شناسی کتابخوانی در سپاه»، به سفارش معاونت فرهنگی و تبلیغات توسط پژوهشگاه امام صادق (ع) قم، در رده‌های سپاه انجام شد. در این پژوهش الگوی مطلوب مطالعه و کتابخوانی در سپاه بررسی و ضمن وضعیت سنجی سرانه مطالعه، به ارزیابی برنامه‌های اجرا شده در حوزه مطالعه و کتابخوانی پرداخته شد. مزیت این پژوهش ارائه الگوی مطلوب کتابخوانی و مطالعه در سطح سپاه بود که با تکیه بر وضعیت شناسی، وضعیت سنجی، مشاهدات میدانی، مطالعه نمونه‌های داخلی و خارجی و مصاحبه با مسئولان و خبرگان حوزه کتابخوانی بود. در این الگو وضعیت کتاب و کتابخوانی کارکنان سپاه در کشور به تفکیک هر رده، به صورت مشخص انجام شده است.