برگ برنده اتصال ریلی ایران به اروپا

نشریه بین‌المللی «کاسپین پست» در گزارشی تحلیلی، به بررسی اهمیت راهبردی پروژه ریلی مرند–چشمه‌ثریا در شمال‌غرب ایران پرداخته و این مسیر را یکی از حلقه‌های کلیدی برای اتصال ایران به شبکه ترانزیتی اوراسیا ارزیابی کرده است؛ پروژه‌ای که در صورت اجرا، می‌تواند نقش ایران را در معادلات جدید لجستیکی منطقه تقویت کند.

به نوشته این نشریه، دیدار اخیر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه در تهران، نقطه عطفی در احیای گفت‌و‌گو‌های دوجانبه حمل‌ونقلی میان دو کشور به شمار می‌رود. در این دیدار، موضوع اتصال خطوط ریلی در مرز ایران و ترکیه با لحنی قاطع و آینده‌نگرانه مطرح شد؛ رویکردی که نشان‌دهنده اراده سیاسی برای فعال‌سازی ظرفیت‌های مغفول‌مانده ترانزیتی است.

در کانون این گفت‌وگوها، طرح پیشنهادی مسیر ریلی مرند–چشمه‌ثریا قرار دارد؛ مسیری به طول تقریبی ۲۰۰ کیلومتر که شمال‌غرب ایران را به مرز ترکیه متصل می‌کند و در ادامه به خط ریلی قارص–دیلوچه در خاک ترکیه پیوند می‌خورد.

کاسپین پست تأکید می‌کند که تکمیل این مسیر می‌تواند یک کریدور زمینی جدید میان تهران و آنکارا ایجاد کند؛ کریدوری که کاهش زمان ترانزیت، تنوع‌بخشی به مسیر‌های لجستیکی و افزایش تاب‌آوری زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای از مهم‌ترین مزایای آن خواهد بود.

این نشریه با اشاره به تحولات اخیر تجارت جهانی می‌نویسد که پروژه مرند–چشمه‌ثریا، دست‌کم در سطح مفهومی، با شرایط کنونی اقتصاد جهانی هم‌خوانی دارد؛ شرایطی که در آن، تنش‌های ژئوپلیتیکی، تحریم‌ها و افزایش ریسک مسیر‌های دریایی، کشور‌ها را به سمت مسیر‌های زمینی امن‌تر و متنوع‌تر سوق داده است.

از نگاه کاسپین پست، برای ایران این مسیر صرفاً یک پروژه زیرساختی نیست، بلکه بخشی از یک کریدور ریلی پیوسته چین–اروپا محسوب می‌شود؛ مسیری که می‌تواند جایگاه ایران را به عنوان یکی از گره‌های اصلی ترانزیت در اوراسیا تثبیت کند.

با این حال، این نشریه یادآور می‌شود که اگرچه موقعیت جغرافیایی ایران مزیتی انکارناپذیر است، اما موانع سیاسی، اقتصادی و نهادی طی سال‌های گذشته بار‌ها مانع تحقق رؤیای تبدیل ایران به چهارراه لجستیکی شرق و غرب شده‌اند.

در ادامه گزارش آمده است که ترکیه نیز، هرچند با تحریم‌های بین‌المللی مواجه نیست، اما با چالش‌هایی همچون تورم مزمن، نوسانات ارزی و هزینه‌های سیاسی پروژه‌های بزرگ زیرساختی دست‌وپنجه نرم می‌کند. هم‌زمانی فشار‌های مالی بر دو کشور، پرسش مهمی را مطرح می‌سازد: تأمین مالی این پروژه راهبردی بر عهده چه بازیگری خواهد بود؟

در این چارچوب، نقش احتمالی چین برجسته می‌شود. به نوشته کاسپین پست، مشارکت پکن نه‌تنها می‌تواند تأمین مالی بلندمدت پروژه را تضمین کند، بلکه نشانه‌ای از ادغام این مسیر در یک اکوسیستم لجستیکی گسترده‌تر در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» خواهد بود.

جمع‌بندی این نشریه آن است که مسیر ریلی مرند–چشمه‌ثریا از نظر فنی و راهبردی کاملاً منطقی به نظر می‌رسد، اما تحقق آن بیش از هر چیز به تصمیم سیاسی قاطع، هماهنگی نهادی مؤثر و تأمین مالی پایدار وابسته است؛ عواملی که فقدان آنها، بسیاری از پروژه‌های مشابه در جغرافیای اوراسیا را نیمه‌تمام گذاشته است.