در سکوت خبری چند ساله از کریدور شرق-غرب، ورود نخستین محموله سنگین باری از شهر «شیآن» چین به بندر خشک ریلی تهران، بهنوعی شکستن این سکوت بود. ایران حالا دیگر نه صرفاً به عنوان گذرگاهی در نقشه ترانزیتی آسیا، بلکه به عنوان یک بازیگر فعال در پروژه جهانی «کمربند و راه» (BRI) مطرح است.این قطار، که مسیر چند هزار کیلومتری از آسیای میانه تا قلب ایران را پیموده، حامل پیامی روشن است مبنی بر این که زیرساختهای ترانزیتی کشور با همراهی کلان راهبردها، اگر به درستی تجهیز و هماهنگ شوند، میتوانند دروازههای جدیدی به روی اقتصاد ملی بگشایند.
تهران، مقصد جدید ترانزیت چین به غرب
امیر همایون جهانی، مدیرعامل بندر خشک ریلی تهران (آپرین)، این اتفاق را نقطه عطفی در صنعت لجستیک ایران توصیف میکند. او میگوید: «با ورود نخستین محموله از چین، عملیات ترانزیت ریلی به صورت رسمی در آپرین آغاز شد و این اتفاق میتواند نقش تهران را در شبکه حملونقل منطقهای و جهانی بهشدت ارتقا دهد.»بندر خشک آپرین که در جنوب غرب پایتخت قرار دارد، به عنوان بزرگترین بندر ریلی ایران، ظرفیت آن را دارد که تهران را به شاهراه ترانزیتی شرق به غرب بدل کند. این بندر در دو فاز طراحی شده؛ فاز نخست آن با وسعت ۲۲ هکتار تکمیل شده و شامل انبارهای خشک، سردخانه، زیرساختهای کانتینری و سه خط ریلی فعال است.
ظرفیتسازی برای آیندهای بزرگتر
فاز دوم این پروژه با هدف افزایش ظرفیت ترانزیتی و خدمات گمرکی طراحی شده و نیاز به سرمایهگذاری ۲۰ میلیون دلاری دارد. در صورت تحقق این سرمایهگذاری، آپرین به قطب بلامنازع ترانزیت در مرکز ایران تبدیل خواهد شد.
جهانی معتقد است بنادر خشک مانند آپرین، راهحل اساسی برای مدیریت بار و جلوگیری از ازدحام در بنادر جنوبی کشورند. به گفته او، حادثه اخیر در بندرعباس زنگ خطری جدی بود: «نباید اجازه داد کالاها در بنادر اصلی کشور دپو شوند. راهحل در توسعه و فعالسازی بنادر خشک است.»
گلوگاههای گمرکی؛ مانع یا فرصت؟
یکی از موانع کلیدی در مسیر توسعه ترانزیت، تشریفات پیچیده گمرکی است. جهانی میگویدکه برای تسهیل ترانزیت، باید با گمرک به توافق برسیم تا تشریفات اداری در بندرعباس به حداقل برسد و کانتینرها مستقیماً و سریعتر به بنادر خشک منتقل شوند.او خواستار حرکت بهسوی گمرکات نسل چهارم و پنجم است؛ گمرکاتی دیجیتال، هوشمند و سریع. تحقق این هدف البته به همکاری نزدیک تجار، شرکتهای حملونقل و نهادهای دولتی نیاز دارد.
قطار کمربند و راه؛ سوار شویم یا عقب بمانیم؟
ورود نخستین محموله از چین شاید تنها یک شروع باشد، اما پیامی مهم برای سیاستگذاران دارد: اگر ایران بخواهد در بازی بزرگ ترانزیت جهانی سهمی داشته باشد، باید جدیتر از گذشته زیرساختهای حملونقل خود را توسعه دهد و در کنار آن راهکارهای نرمافزاری از جمله روانسازی عبور و مرور از مرزها را در پیش بگیرد.بر اساس توافقات اخیر با چین، در صورت هماهنگی و سرمایهگذاری مؤثر، مسیر ریلی چین–ایران میتواند سالانه میلیونها تن کالا را جابهجا کند؛ اتفاقی که نه تنها درآمد ارزی کشور را افزایش میدهد، بلکه وابستگی به صادرات سنتی را کاهش خواهد داد.
سخن آخر
جهانی در پایان با نگاهی امیدوارانه میگوید: «آپرین فقط یک بندر خشک نیست؛ آینده حملونقل پایتخت است. اگر خوب عمل کنیم، این بندر میتواند تهران را به قلب اقتصادی آسیای غربی تبدیل کند».
با رسیدن نخستین قطار از چین، سوت حرکت مسیر جدیدی در اقتصاد ایران به صدا درآمده؛ مسیری که در صورت مدیریت صحیح، میتواند ایران را به یکی از مهمترین بازیگران کریدورهای بینالمللی تبدیل کند.