دریای‌خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان و منبع غنی از منابع طبیعی، نقش کلیدی در ترانزیت کالاها و انرژی ایفا می‌کند. این دریا به کشورهای حاشیه‌نشین خود از جمله ایران و قزاقستان، این امکان را می‌دهد که به بازارهای اوراسیا دسترسی پیدا کنند و دریای‌خزر را به بازار تجارتی خود تبدیل کنند.بر اساس آمارهای منتشر شده توسط سازمان جهانی دریانوردی (IMO)، حجم تجارت دریایی در دریای‌خزر در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۵ میلیون تن بوده است که نشان‌دهنده پتانسیل بالای این منطقه برای توسعه ترانزیت کالاهاست.ایران و قزاقستان هر دو دارای موقعیت جغرافیایی استراتژیکی هستند که آنها را به کانون‌های مهم ترانزیتی تبدیل کرده‌است. ایران با دسترسی به آب‌های آزاد از طریق خلیج‌فارس و دریای‌عمان، و قزاقستان با سواحل طولانی دریای‌خزر، می‌توانند مسیرهای تجاری متنوعی را برای انتقال کالاها ایجاد کنند.پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و تشکیل کشورهای محصور در خشکی آسیای‌مرکزی، این کشورها به دسترسی به آب‌های گرم جنوب برای گسترش تجارت خود نیازمند شدند. در همین راستا، بنادر شهیدرجایی و امیرآباد ایران و بندرآکتائو قزاقستان، سه بندر کلیدی برای توسعه دریامحور تجارت خارجی ایران و قزاقستان به شمار می‌آیند.قزاقستان یکی از کشورهای عضو کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) محسوب می‌شود که در دو شاخه شرقی (آسیای‌مرکزی) و میانی (دریای‌خزر) این کریدور نقش به‌سزایی دارد که می‌تواند از طریق بنادر ایران، به آب‌های آزاد، غرب آسیا و شبه قاره هند و سایر نقاط جهان متصل شود.
طبق نظر کارشناسان، همکاری‌های ترانزیتی ایران و قزاقستان، می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد. این همکاری‌ها نه تنها به توسعه اقتصادی دو کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تقویت امنیت و ثبات در منطقه نیز منجر شود و پویایی تجارت در منطقه و فرامنطقه را دربربگیرد.در هفته جاری، اونتالاپ اونالبایف، سفیر جمهوری قزاقستان در ایران از دو بندر استراتژیک امیرآباد در دریای‌خزر و بندر شهیدرجایی در خلیج‌فارس بازدید کرده‌است. در بازدید بندر امیرآباد، وی از اعلام آمادگی این کشور برای سرمایه‌گذاری در بندر امیرآباد خبر داده بود و اعلام کرده‌بود در حال شناسایی بازارهای جدید برای سوآپ و ترانزیت غلات از طریق بندر امیرآباد به کشورهای همسایه ایران هستیم که در صورت حصول نتیجه به زودی شاهد تحولاتی در این زمینه نیز خواهیم بود.امروز نیز، سفیر قزاقستان در ایران از بخش‌های مختلف بندر نفتی خلیج‌فارس، محوطه‌های کانتینری، فله و جنرال کارگو بندر شهیدرجایی بازدید و با ظرفیت هرکدام از این بخش‌ها آشنا شد. همچنین، اونالبایف خواستار تعمیق مناسبات تجاری بیشتر در حوزه‌های دریایی و بندری بین این بندر بزرگ تجاری با کشورش شد.او که به زبان فارسی تسلط کامل دارد، در نشست مشترک با اسماعیل مکی‌زاده، معاون دریایی اداره‌کل بنادر و دریانوردی هرمزگان، با اشاره به مراودات تجاری و اقتصادی ایران با قزاقستان و بندر اکتائو گفت: سرمایه‌گذاران قزاقستان آماده سرمایه‌گذاری در بخش‌های دریایی و بندری و رونق صادرات و واردات فعالان بخش خصوصی این کشور با بندر شهیدرجایی هستند.
شایان ذکر است اردیبهشت ماه سال گذشته، یک هیئت تجاری متشکل از مدیرکل توسعه شرکت زیرمجموعه راه‌آهن قزاقستان، رئیس نمایندگی راه‌آهن این کشور در ایران و مدیر اجرایی اپراتوری ترمینال‌ها از بخش حمل‌ونقل جمهوری قزاقستان، به عنوان نخستین گروه بازدیدکننده خارجی در سال ۱۴۰۲ از ظرفیت‌های منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی بازدید کرده‌بودند.مهدی محمدی، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت عنوان کرد که قزاقستان بزرگترین کشور دنیاست که راهی به آب‌های آزاد ندارد و به همین دلیل ایران و توسعه تجارت از طریق بنادر آن به ویژه بندر شهیدرجایی و بندر امیرآباد، به عنوان یک مسیری مطمئن تجاری جهت تسهیل حمل‌ونقل و ترانزیت بین دو کشور و سایر بازارهای منطقه‌ای و جهانی حائز اهمیت است.مهدی باقری، کارشناس ترانزیت بر این باور است که تکمیل اسکله رو-رو ریلی در بندر امیرآباد و حضور فعالان ترانزیتی قزاق در بندر شهید رجایی، تأثیر به‌سزایی بر رونق تجارت هر دو کشور و دو منطقه غرب آسیا و آسیای‌مرکزی خواهد داشت و مسیر دسترسی به بازارهای هدف از جمله شرق آسیا را فراهم می‌کند.
همکاری‌های ترانزیتی ایران و قزاقستان، می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد که توسعه اقتصادی دو کشور در بستر همکاری بنادر و حمل‌ونقل ریلی آنها نهفته‌است. 
