مهندسی آئین عزاداری امام حسین«ع»

* به نظر شما نقش و کارکرد هیئت های مذهبی در جامعه دینی ما چگونه بوده است؟
** ابتدا در سال پیامبر اعظم«ص» حدیثی را از ایشان به نقل از حضرت سیدالشهدا در تأثیر معرفت و حجیت اهل بیت«ع» در آستانه ماه محرم تقدیم می‌کنم.
امام حسین«ع» فرمودند: پیامبراعظم«ص» می‌فرماید: دوستی ما اهل بیت را به دست آورید چون هر کس که ما را دوست بدارد با شفاعت ماداخل بهشت خواهد شد. به خدایی که جانم به دست اوست هیچ کس از علمش سود نمی برد مگر اینکه به حق ما (اهل بیت) معرفت داشته باشد.
اما به نظر بنده هیئت های مذهبی از جمله بزرگترین مراکز تعلیم و تربیت در جامعه و مکتب تشیع است. هیئت های مذهبی مراکزآموزش عالی عمومی برای اقشار مختلف اجتماعی است که نقش بسیار مهمی را از زمان امام باقر«ع» و امام صادق«ع» تاکنون ایفا نموده است. آگاه سازی جامعه نسبت به ارزشها و علوم معرفتی و اسلامی و تربیت انسان در ابعاد عقلی و باورهای قلبی در این کانون مهم شکل می گیرد. جایگاهی است که با مسجد، خانه و خانواده تعاملی دو طرفه برقرار کرده است و تمام اصناف، حرف و مراکز علمی امروزه از نعمات آن بهره مند می گردند. همچنین هیئت ها در شکل گیری انقلاب و تربیت نیروهای جان برکف در هشت سال دفاع مقدس نقشی اساسی ایفا کرده‌اند.
و در این دوره که دشمن ایمان و اعتقادات و ارزشهای مذهبی جامعه را نشانه رفته است نقش بی بدیل این کانون بزرگ را نمی توان نادیده گرفت.
*‌ چرا می گویید نقش بی‌بدیل، مگر این همه سازمانها، نهادها و مؤسسات فرهنگی و حوزه های علمیه در جهت حفظ ارزشها اقدام نمی‌کنند؟
**‌ قطعاً چنین است. حتماً مراکز دیگر در راستای گسترش و حفظ بنیادهای فکری اسلام اثرگذارند و دانشگاه بزرگی چون حوزه های علمیه که اسم بردید ریشه و بنیاد این رسالت است. اما منظور من از بی بدیل به دلیل حرکت مردمی و جوششی درونی است که تنها متکی بر ایمان و اعتقادات مردم است. برای روشن شدن این موضوع نکته ای عرض می کنم. جامعه غرب بیش از دو دهه است که می خواهد در مسایل اجتماعی نقش مردم را تقویت کند. انگیزه برای حضور اجتماعی ایجاد نماید و به همین دلیل مراکزی را که عمدتاً به یک سازمان دولتی وابسته است اما مردمی اداره می شود در بخشهای مختلف فرهنگی، مذهبی، سیاسی، اقتصادی تحت عنوان NGO تشکیل داد. و بخشی از وظیفه و مأموریت دولت را از طریق این گروه ها اعمال می کرد. بعد از مدتی متوجه شدند که همین وابستگی هدف از تشکیل این مراکز را زیر سؤال می برد و دولت در دولت تشکیل دادند.
مراکزی تحت عنوان NBO یعنی تشکل های غیروابسته و کاملاً مردمی را طراحی کردند. ولی همین گروهها نیز در تلاش هستند تا برای رفع نیازهای مختلف خود به یکی از سازمانهای دولتی مرتبط شوند. هیئت مذهبی نهادی است که نه NGO است و نه NBO یعنی به هیچ وجه سازمانی نیست. تمام وابستگی اش به عشق و ایمان مردم گره خورده است. انگیزه از درونش می جوشد و به نظر من در مسیر توسعه معنویت در جامعه نقش اول را ایفا می کند. بستر استفاده تولیدات فکری و فرهنگی ارزشها و مذهب در آن محیط تثبیت می شود و به مخاطب منتقل می شود. در هر هفته در جامعه تشیع چه داخل کشورمان و چه در کشورهای دیگر شیعه نشین جلسات هفتگی و مذهبی تعداد زیادی از مشتاقان اهل بیت را در خود جای می دهد و معارف گسترده ای را به مخاطبان خود ارائه می‌دهد. اینها از هیئت های مذهبی نقش بی بدیل را ساخته است.
*‌ شما کارکرد هیئت ها را در فرهنگ سازی و مذهب خلاصه می کنید یا معتقدید که فراتر از این است؟
** اگرچه فرهنگ سازی که فرمودید کار بسیار بزرگی است که اگر هیئت ها در حفظ ثبات معنوی و ارزشهای دینی و فرهنگ الهی در مقابله با جریان تهاجم فرهنگی همین یک کارکرد را داشته باشند کاری بسیار بزرگ است اما نقش هیئت واقعاً فراگیر است. چه از نظر گروه های سنی و جنسیت های مختلف و چه از نظر طبقات اجتماعی.
بنده اعتقاد دارم هیئت علاوه بر کارکرد انتقال پیام، نقش اجتماعی و سیاسی و حتی اقتصادی نیز داشته است.
*‌ اگر ممکن است به این کارکردها اشاره کنید.
**‌ این کارکردها عبارتند از: هیئت ها تاکنون غیر از انتقال مبانی و اصول اعتقادی و دینی که کارکرد فرهنگی اجتماعی دارد. جامعه پذیری و هدایت یابی از راه تقویت هویت فرد و پیوند با گروه های اجتماعی و انتقال ارزش ها و هنجارهای اجتماعی را در جامعه نهادینه کرده اند. علاوه بر آن در محله های قدیمی هیئت نقشی مانند شوراهای محلی را عهده دار بوده است و در رفع نارساییها و گرفتاریهای اهالی خود اثرگذار بوده است و عامل صیانت محله در برابر جریانات انحرافی بوده است که جوانان و نوجوانان در آن نقشی اساسی را ایفا می کردند. از این میان به هیئت هایی که اسم محلات را دادند می توان اشاره کرد. مثلاً در تهران هیئت های جوانان اسلامی حسن آباد (1330)، نوباوگان قنات آباد(1328). در مشهد مقدس، هیئت تپل محله، هیئت علی اکبریهای محله نوغان، هیئت جوانان پایین خیابان و... همچنین با شکل گیری اصناف و حرف، شاهد گسترش هیئت های مذهبی در کنار آنها هستیم. به طور نمونه هیئت بزازهای تهران (1300 ه.ق)، خرازی فروشها (1305ه.ق) هیئت کفاشها که در همگرایی و هماهنگی علاوه بر کارکردهای مذهبی جایگاهی مشابه اتحادیه صنفی از خود می ساختند و در حفظ سلامت مادی و معنوی اعضاء صنف بسیار تاثیرگذار بودند.
همچنین هیئت های مذهبی عامل ایجاد کتابخانه ها، مدرسه ها، صندوق های قرض الحسنه و هم اکنون نیز در این امر کوشا می باشند. حتی با بررسی اجمالی می توان با ارتباط وسیعی که بین اعضاء هیئت در سالیان متمادی شکل می گیرد سالمترین دوستی ها، بهترین ازدواج‌ها و ماندگارترین مشاغلی که از این مراودات صورت گرفته را به حساب هیئت گذاشت.
نسل های مختلفی که در هیئت ها براساس هدفی مقدس و واحد جمع می شوند و با عشق و علاقه در راه رسیدن به مقصود تلاش می کنند مدلی است که باید به آن توجه ویژه نمود. یکی از اثرات روانشناختی و اجتماعی هیئت مشارکت جویی اعضای آن در تمام بخشهای هیئت می باشد. اعضا برای اطعام و پذیرایی خود دست به کار می شوند نذر می کنند و تلاش برای برپا شدن مراسم می نمایند بدون کوچکترین چشم‌داشتی، یکی سفره می اندازد، یکی غذا می دهد، یکی ظرف ها را جمع می کند و یکی آنها را می‌شوید. تعدادی هیئت را از نظر نظم و نظافت آماده می کنند، عده ای کتیبه و سیاهی می زنند و گروه دیگر اطلاع رسانی و تبلیغات هیئت را عهده دار می شوند. به صورت منظم، وبا دسته های سینه زنی و زنجیرزنی در مجامع اجتماعی حضور پیدا می کنند و مناسک عزاداری را به بهترین شیوه ای ارائه می‌نمایند.
* از منظر علوم ارتباطات شیوه های انتقال پیام را در هیئت ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟
**‌ به طور کلی به نظر من چون جنس پیام دینی به قول ما گرم و درونی است بنده مناسب ترین شیوه انتقال پیام و ماندگارترین آن را از طریق هیئت می‌دانم.
* آیا رسانه هایی چون صداوسیما و مطبوعات نمی توانند این رسالت را انجام دهند؟
**‌ اگر می گوییم مهثرترین معنایش آن است که بقیه شیوه ها نیز مهثرند، لازمند اما کافی نیستند. بنده از جمله کارکردهای عمیق هیئت ها را نقش رسانه ای مهثر آن می دانم. صداوسیما و مطبوعات رسانه های سرد محسوب می شوند. چرا که ارتباط دوسویه و به قول امروزیها چهره به چهره ندارد. مخاطب مجبور است در انفعال قرار بگیرد و یکطرفه مطلب را بشنود یا ببیند یا بخواند.
انسانها ارتباطاتشان براساس تبلیغ روبرو حاصل می شود و هیئت ها چه هنگامی که واعظی وعظ می کند که در دسترس مخاطب است و اگر سهال و شبهه ای نیز داشت با او می تواند در میان بگذارد. و چه هنگام خواندن مصیبت از نزدیک لمس و حس معنوی در خود احساس می‌کند و رابطه دوسویه برقرار می‌شود.
* از نقش اجتماعی هیئت گفتید. از کارکردهای روان شناختی آن هم بگویید.
** بحث از نقش روان شناختی هیئت ها واقعاً گسترده است و فکر می کنم مصاحبه مستقلی را طلب می‌کند.
اما باز به صورت فهرست وار عرض می کنم. آنهایی که با هیئت ها مهنوس هستند تصدیق می کنند که هیئت مذهبی با تمام محتوایی که در آن ارائه می شود اثرات روان شناسی زیر را به همراه دارد.
حس معنویت و دینداری: به نظر من مهمترین کارکرد تربیتی، روانشناختی هیئت ها باید ایجاد حس معنویت باشد.
احساس دیگرخواهی: درجامعه بزرگ شهری همواره انسان ها به دنبال منافع و لذت های فردی هستند اما درهیئت مذهبی، من ها تبدیل به ما می شود و منفعت ولذت عمومی هدف می باشد و این خود یک فرایند شخصیت سازی و روان شناسی دارد.
آرامش و احساس حمایت: از جمله کارکردهای بسیار مهم هیئت آرام بخشی آن و به دلیل داشتن گروه فعال اجتماعی حس حمایت اعضاء می باشد.
ایجاد امید و نشاط: حتماً تصدیق می فرمایید کسانی که با هیئت های مذهبی همراهی دارند لحظه شماری می کنند تا شب هیئت فرارسد و پس از مراسم احساس نشاط و شادابی می کنند و هویت فردی آنان تشخصی پیدا می‌کند.
نظام تربیتی هیئت می تواند جسارتهای عالی و لازم و همچنین شجاعت را تقویت نماید که در هشت سال دفاع مقدس شاهد آن بوده‌ایم.
الگوپذیری: برای به فعلیت رسیدن به قابلیت های انسان ارائه الگوی مناسب بسیار موثر است که هیئت در تبیین و تشریح شخصیت بزرگان دین و بررسی ابعاد وجودی ایشان چنین نقشی را ایفا می‌کنند.
آگاهی و معرفت: اصلی ترین شاخصه رشد و تعالی شخصیت، آگاهی از اهداف زندگی انسانی و مبانی و اصول زندگی توحیدی و راه برون رفت از مشکلات و بحران معنویت و آفات رشد شخصیت مطلوب است که در قالب معارف و اخلاق و احکام دین در هیئت ها ارائه می شود.
محیط: از مهمترین عوامل تربیت به اتفاق نظر دانشمندان رشته و تعلیم و تربیت، محیط است که متشکل از دوستان، محل زندگی، ارتباطات و تعلیمات اجتماعی است.
هیئت ها بستر مناسبی برای شکل گیری شخصیت انسان می باشند.
بصیرت و تعقل: دنیای امروز اجازه و مهلت فکر کردن و دریافتهای درونی به انسان نمی دهد. زندگی های ماشینی، سرعت و تکنولوژی با تمام کارکردهای مثبتی که دارند و بمباران کالاها، افکار و... فرصت انتخاب را از انسان گرفته است. در تغییر زیبایی از پیامبر اعظم(ص) می خوانیم که فرمودند:
دین همان عقل است و عقل همان دین.
ارزشها با عقلانیت هماهنگ است و اسلام مکتب عاقل پرور است که مقدمه تعقل می باشد. هیئت ها می توانند مکان تفکر، تعقل و تدبر باشند.
تحکیم بنیاد خانواده و تثبیت اخلاق:
معمولاً از جمله مکانهایی که خانواده ها با یکدیگر جهت حضور درآن تنظیم برنامه می کنند هیئت ها است.
باز درجامعه امروز فرد محوری و جدایی درساعت های متمادی به چشم می خورد وفضایی که خانواده را در کنار هم داشته باشیم و دریک مجلس کم است. هیئت چه در ارائه پیام هایی که بنیاد خانواده و زندگی را مستحکم می کند و چه درشکل بیرونی خود دراین ارتباط موثر است.
و نهایتاً احساس عزت و افتخار.
* شما فکر می کنید تمام هیئت ها این کارکردها را دارند؟ یا راجع به وضعیت مطلوب صحبت می کنید؟
*‌*‌ من راجع به ماهیت هیئت ها صحبت می کردم که عمده کارکردهای ذکر شده مصداق عینی دارد اگر چه راجع به تک تک هیئت ها صحبت نمی کنیم شاید بعضی از آنها نتوانسته اند هویت و ماهیت اصلی خود را پیدا کنند تا بتوانند کار کرد مثبتی از خود برجا بگذارند.
* به مساله خوبی اشاره کردید. سؤال من این است که چگونه هیئت های مذهبی می تواند اثر واقعی خود را درجامعه بگذارند تا کارکردهایی که شما ذکر کردید را شاهد باشیم؟
**‌ این بحث دیگر مدیریتی است. به نظر من باید یک بحث مبسوطی تحت عنوان «باز مهندسی هیئت مذهبی» به صورت مستقل بیان کرد اما قبل از شروع به این بحث بنده چند استراتژی را از طرح این بحث که مبتنی بر تئوریهای قوی است عرض می کنم.
اولاً بنده اعتقاد دارم هیئت مذهبی قابلیت های جهانی و بین المللی دارند و باید به آنها به عنوان نهاد فرهنگ ساز و کلان نگاه کرد. که اکنون درکشورهای مختلف حضور آن را می‌بینید.
ثانیاً به نظر من هیئت ها دانشگاه عمومی هستند که نظام آموزش عالی وتعلیم و تربیت نوینی را مدل سازی می کنند که به سه عرصه وجود انسان یعنی عرصه شناختی، عاطفی و رفتاری اثرگذار است و او را تک بعدی رشد نمی‌دهد.
ثالثا ساختار هیئت توان اثرگذاری و اقناع عقلی و قلبی را با یکدیگر دارد که در هیچ مرکز مشابهی دیده نشده است و شیوه مدیریتی هیئت از بهترین روش های مدیریت فرهنگی است که از فرهنگ اسلامی نشأت گرفته است و می توان آن را در جنبش نرم افزاری و تولید علم به عنوان مدل مدیریتی کارآمد خارج از چارچوب مدیریت های سازمانی و بروکراسی های اداری و بخشنامه‌های خشک و بی‌روح مطرح نمود.
* با این تئوری هایی که ذکر کردید آغاز باز مهندسی هیئت مذهبی را کجا می‌دانید؟
**‌ به اعتقاد بنده این تئوری ها که عرض کردم ما را به استراتژی ها و برنامه های مهمی رهنمون می کند. اما ابتدا باید در مساله ساختار و مدیریت هیئت مذهبی، مهندسی دقیقی صورت بگیرد. هم در بخش شکل و هم در محتوا. ابتدا باید نگاه ما به هیئت تغییر کند تا شیوه و آداب هیئت داری ما متحول شود.
اگر هیئت را مرکز تعلیم و تربیت بدانیم، اگر برای هیئت نقشی جهانی قائل باشیم، اگر محیط هیئت را مقدس و الهی تلقی کنیم و برای آن قداست قائل باشیم، اگر هیئت را عامل موثری در فرهنگ سازی عمومی بدانیم، اگر هیئت را قرارگاه فرهنگی و معنوی جامعه بدانیم و... برای هیئت ها نقشی قائل می شویم که تاکنون به آن فکر نمی‌کردیم.
سؤال من آن است که آیا می توان در چشم انداز 02 ساله نظام جمهوری اسلامی ایران از بسیج مذهبی و فرهنگی که در هیئت ها شکل می گیرد اغماض کرد؟
آیا از جایگاه هیئت در جنبش عدالت خواهی می توان چشم‌پوشی کرد؟
آیا هیئت ها در نهضت خدمت رسانی چقدر می توانند موثر باشند؟
آیا هیئت های مذهبی در تولید علم و جنبش نرم افزاری چه جایگاهی دارند؟
* چگونه باید اینکار انجام شود؟
** ما باید ارکان و عناصر مهم هیئت ها را ابتدا بررسی نماییم و سپس مانند یک پازل برای هر کدام جایگاه و نقشی قائل شویم.
مواردی که باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
1. مهندسی و مدیریت «برنامه»: هیئت باید ابتدا کادر خود را در بخش های مختلف تعیین کند و براساس همفکری جهت مناسبت خاصی از نظر زمان، مکان، پذیرایی، تبلیغات، تزئینات و ... برنامه ریزی نمایند و سپس ارزیابی کنند و نقاط قوت و ضعف خود را بررسی نمایند. دعوت از چه سخنرانی با چه موضوعی و یا چه مداحی با چه سبکی، تسهیلات لازم جهت رفت و آمد و بهره مندی از جلسه باید طراحی شود. تخمین جا، پذیرایی، شروع و اتمام منظم هیئت باید برنامه ریزی شود.
2. مهندسی و مدیریت «پیام»: اینکه براساس نیازهای مخاطب و جامعه چه پیام های کتبی، تصویری و در قالب منبر و سخنرانی یا اشعارباید ارائه شود.
3. مهندسی و مدیریت «زمان و مکان» اگر در تقویم زمانی مناسب و ساعت برگزاری مورد توجه مخاطب که کاسب است یا کارمند، دانشجو است یا معلم و ... همچنین انتخاب مکان قابل دسترسی که مزاحمتی برای ایاب و ذهاب و پارک ماشین ها نباشد، ساختمان قابل قبول و مستحکم با معماری مناسب.
همین جا عرض کنم حسینیه، تکیه و مساجد و همچنین منازل به دلایل مختلف از سالن های ورزشی، فرهنگسراها و مکان هایی که برای این کار طراحی نشده است بهتر است.
معمولا سقف های بلند که پژواک صدا دارد و سالن هایی که قسمت زیاد آن خالی است به قول ما هیئت ها «هیئت آنجا نمی گیرد».
گاهی دیده می شود که مکان هایی را انتخاب می کنیم که سروصدای زیادی دارد و حواس مستمع پرت می شود. خیمه ای که مثلا کنار جوی خیابان که بوی بدی را متصاعد می کند و باعث رنجش مخاطب است مکان مناسبی نیست و رعایت بهداشت، سلامت روان و نظافت مکان در جذب و نگهداری مخاطب بسیار مهم است.
4. مهندسی و مدیریت «فرهنگی ـ هنری»: عنصر زیبایی شناختی در آیین هیئت داری نقطه قابل اتکایی است که معمولا غفلت می شود، به نظر من پیام و محتوای هیئت تنها در سخنرانی و مداحی نیست، نور، رنگ، نوع صدا، دکور مناسب، پیام های کتبی، کتیبه ها و محتوای آن و بسیاری از موارد در این بخش باید تنظیم شود.
موضوعات سخنرانی، بررسی بازخوردهای آن و کارهای تکمیلی بر روی آن برای اقشار و گروه های سنی متفاوت لازم است.
5. مهندسی و مدیریت «تبلیغات و ارتباطات»: نوع تبلیغات هر هیئت نشان دهنده طبقه و هویت آن می باشد.
انتخاب ادبیات فاخر، شیوه اطلاع رسانی صحیح و منطقی و حفظ و استمرار ارتباط با مخاطبین هیئت کار این بخش است. پخش کالاهای فرهنگی و محصولات علمی از وظایف این مجموعه می باشد.
6. مهندسی و مدیریت «اشعار، مراثی و عزادارای»: از جمله مواردی که باید توجه ویژه شود مدیریت احساسات  عواطف مقدس و تقویت آن توسط هیئت است. اما با روش صحیح، نوع اشعار سبک خواندن مداح و میزان آن، مستند خوانی ذاکرین و مدیریت احساسات و رعایت حد آن و توجه نمودن به همه مخاطبان نه بخشی از آنها وظیفه هیئت است.
رعایت گروه های سنی زنان، کودکان و کهنسالان و ظرفیت های ایشان بسیار ضروری است.
7. مهندسی و مدیریت «پذیرایی و تدارکات»: از عوامل موثر و مکمل در آداب هیئت داری پشتیبانی و تدارکات است. تنظیم بودجه موردنیاز و رسیدگی مادی و معنوی با پشتیبانی این بخش و تلاش های آنها حاصل می شود گاهی مثال می زنیم که باید مخاطبان هیئت را مهمان خود بدانیم. چگونه در خانه ما اگر کسی مهمان شود با آب، و چای پذیرایی می کنیم و خستگی را از تن مهمان برطرف می کنیم و اطعام می کنیم. باید در هیئت نیز چنین شود.
8. مهندسی و مدیریت «مخاطب»: مخاطبان هیئت با گروه های سنی و جنسیت های گوناگون و طبقات اجتماعی متفاوت و آداب و رسوم مختلف برای هدفی مقدس کنار یکدیگر جمع می شوند. نظم و مدیریت این گروه و رعایت ادب مخاطب و توجه به ایشان باید در مدیریت هیئت لحاظ شود، خوش آمدگویی به ایشان، مشخص نمودن محل برگزاری جلسه و قسمت های مختلف آن، اطلاع رسانی به ایشان از چگونگی برگزاری و زمان برنامه ها، منظم کردن ایشان در دسته های سینه زنی و زنجیرزنی با کمال آرامش و احترام و رعایت شخصیت ایمانی ایشان از هر گروه و طبقه ای که باشند.
توجه ویژه به کودکان و نوجوانان و نقش دادن به ایشان بسیار ضروری است.
9. مهندسی و مدیریت «محیط فیزیکی»: عرض کنم بحثی در روانشناسی اجتماعی است که می گوید: «فیزیولوژی در سایکولوژی انسان اثر می گذارد.»
با مثال می گویم این که شما از بالا به سمت پایین بیایید یا از پایین به سمت بالا بروید دو نوع حس و حال برای ما ایجاد می کند. این مساله در آداب عبادی ما نیز آمده است. مثلا در نماز گفته اند روبروی در خانه نماز نخوانید، در حمام نماز نخوانید، در آشپزخانه نماز نخوانید، اینها در حس و حال عرفانی انسان اثر می گذارد، بنابراین صدای محیط، نور محیط، رنگ محیط بسیار در شکل گیری و اثرپذیری موثر است.
* جنابعالی آفتها و آسیب های هیئت ها را که مانع از چنین مهندسی و مدیریتی است در چه می‌دانید؟
**‌ اولین آسیب آن که مسئولین هیئت ها نقش و جایگاه و هدف هیئت را فراموش کنند. هیئت می خواهد دین و ارزشهای الهی را ترویج کند. منیت ها، هیئت من باید مقدم باشد و... اینها الهی نیست. امام حسین«ع» درس گذشت و ایثار داده است و هیئت ها به عنوان اولین درس آموزان مکتب امام حسین«ع» باید رنگ و بوی حسینی داشته باشند.
دومین آسیب بی برنامه بودن است. مثلاً طولانی شدن مراسم به گونه ای که نمازصبح قضا شود و بر تلاش روزانه تأثیر بگذارد.
دیگر اینکه باید مسئولان هیئت به دنبال سخنرانی بگردند و از ایشان درخواست کنند که نه تنها خوب حرف بزند بلکه حرف های خوب، قوی و تأثیرگذار بزند. سخنرانانی که زحمت کشیده اند، استاد دیده اند، درس خوانده اند، کتاب نوشته اند نه اینکه صرفاً تقلید از فلان سخنران و فلان آقا کنند.
* کمی هم درباره نکاتی که باید مداحان رعایت کنند توضیح دهید.
** صحبت در این باره زیاد است. به نظر بنده نباید روضه هایی که سند و مدرک ندارد در هیئت ها خوانده شود. سخن باید مستند باشد. شاید بعضی از این روضه ها وهن اهل بیت«ع» باشد که نمونه هایی در ذهن دارم اما واقعاً وهن است و آنها را نمی گویم. علاوه بر این باید سعی کنند مصائب را مکشوف، مستقیم و بی پروا نخوانند. خود امام رضا«ع» و امام زمان«عج» مستقیم روضه نخواندند. اگرچه بسیار دلخراش اشاراتی کرده اند. از سوی دیگر مراثی باید از طرفی عزت، شکوه و عظمت اهل بیت را و از طرف دیگر استواری و رشادت ایشان را به تصویر بکشد. زیرا امام حسین«ع» عصاره خلقت و واسطه فیض است. همچنین کوتاه خواندن و پرمحتوا بودن به عطش و تشنگی مخاطب می افزاید. باید مصائب را در کنار فضائل و نصب الهی را در کنار غصب جایگاه، قصه های عاشقانه اهل بیت را در کنار غصه های عارفانه ایشان معرفی نمود.
ضمناً اشعار انتخاب شده باید فاخر، ادبی و زیبا باشد.
خلاصه معیار شناسایی مداح و سخنران خوب آن است که اولاً خدای نکرده به خودشان دعوت نکنند. محور امام حسین«ع» است باید مداح و سخنران دست مخاطب را در دست امام حسین«ع» بگذارد تا امام حسین«ع» آنها را الهی و خدایی کند.
ثانیاً با سند صحبت کنند و مدیحه بخوانند. باید عواطف براساس منطق و عقلانیت حماسه حسینی«ع» شکل بگیرد. بیان خواب نماییها، رؤیاها زیاد قابل استناد نیست و بعضاً مبتنی بر یک تجربه درونی است و قابل تعمیم نمی باشد. ما منکر رویای صادقانه نیستیم اما پرداختن بیش از حد کار ثوابی نیست.
باید مسئولین هیئت ها، سخنرانان و مداحان جلوی خیال پردازی ها و خرافه ها را بگیرند. این یک توطئه است که از احساسات دینی استفاده می کنند. CDها، نوارها، تصاویر و عکس ها باید توسط متولیان کنترل شود و خود هیئتی‌ها نگذارند مسایل غیرمنطقی مطرح شود زیرا شرایط امروز شیعه بسیار حساس است. باید از کیان شیعه پاسداری کرد.
* استفاده از آلات موسیقی در هیئت های عزاداری زیاد شده است نظر شما در این باره چیست؟
‌** به نظر بنده ما باید تابع سیره امام حسین«ع» باشیم. فقه اهل بیت را سرلوحه برنامه هایمان قرار دهیم، شرایط شیعه را در دنیا لحاظ کنیم و سپس به تکلیف مان عمل نماییم. ما تابع ولایتیم. جواب خیلی از استفتائات را که نگاه می کردم همین سؤال شده بود. آقایان می فرمایند: استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود. خدای نکرده نباید در عزاداری رعایت شئون اسلامی نشود. محرم و نامحرم و بدحجابی در حاشیه مراسم ها نباید دیده شود. ما پیرو حضرت زهرا و زینب کبری «س» هستیم، ما عاشق امام حسینیم. حضرت برای امر به معروف و نهی از منکر شهید شدند. بدانیم شهید کردن آرمان ها و کلام امام حسین«ع» کمتر از شهادت ظاهری آن حضرت نیست. نام امام حسین«ع» مانند پیامبر«ص» و سایری ائمه مقدس است و نباید به آن بی احترامی شود.
* نظر شما راجع به قمه‌زنی چیست؟
** فصل الختام مسائل فقهی که تأثیرات بین المللی دارد سخن مقام معظم رهبری است. ایشان مانند بسیاری دیگر از فقها این کار را ممنوع اعلام کرده اند. به هر دلیلی ما تابع شرع هستیم و فکر نمی کنم دیگر طرح کردن این مسئله آن هم در شرایطی که به شدت علیه شیعه جنگ روانی ایجاد کرده اند کار درستی باشد. یک بار دیگر می گویم ما تابع شریعت هستیم. شرع گفته است نذر کردن بدون اذن شوهر باطل است ولو برای امام حسین«ع» باشد می گوییم چشم. می گوید: لباس سیاه پوشیدن مکروه است مگر برای سیدالشهداء، اطاعت می کنیم. شرع می گوید مسلمان نباید موجب اذیت مسلمانی شود می پذیریم. اینها آداب و احکام عزاداری است.
* از اینکه در این گفتگو شرکت کرده اید، از شما ممنون و سپاسگزارم.
**‌ من هم از لطف شما متشکرم.