انقلاب اسلامی ریشه در عاشورا دارد!

نهضت امام حسین (ع)، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین وقایع تاریخ اسلام است که نه‌تنها در بستر تاریخی آن، بلکه در تمامی دوران‌ها، پیام‌های اساسی و عمیقی را به جامعه بشری ارائه کرده است. این قیام، با محوریت حق‌طلبی، عدالت‌خواهی و مقابله با ظلم، چهره‌ای ماندگار از اسلام ناب محمدی (ص) را به نمایش گذاشت و الگویی جاودانه برای تمام انسان‌ها شد. در جامعه امروز ایران، که با چالش‌های متعدد داخلی و خارجی مواجه است، فهم و به‌کارگیری پیام‌های نهضت حسینی می‌تواند راهگشا باشد. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بار‌ها بر اهمیت زنده نگه‌داشتن عاشورا و استفاده از آموزه‌های آن برای تقویت روحیه مقاومت و عدالت‌طلبی تأکید کرده‌اند. ایشان عاشورا را نه یک حادثه، بلکه یک فرهنگ معرفی کرده‌اند؛ فرهنگی که می‌تواند مسیر حرکت یک ملت را روشن کند. در این مصاحبه، با خانم «عرفانه محمدی» شاعر آیینی و کارشناس ارشد فلسفه اسلامی، به بررسی فلسفه نهضت امام حسین (ع) و ارتباط آن با شرایط فعلی ایران پرداخته‌ایم. 

از نظر شما فلسفه نهضت امام حسین (ع) چیست و چرا این قیام تا این حد در تاریخ اسلام اهمیت دارد؟
نهضت امام حسین (ع) یک رخداد عظیم تاریخی و الهی است که در بطن خود یک منظومه کامل از اصول و ارزش‌های اسلام را جای داده است. فلسفه این نهضت را می‌توان در چند محور اصلی مورد بررسی قرار داد: اقامه حق و عدل، مبارزه با ظلم و فساد، زنده نگه‌داشتن روح دین و حفظ کرامت انسانی. امام حسین (ع) در زمانی قیام کردند که حکومت یزید در تلاش بود تا جوهره اسلام را تحریف کند و ارزش‌های الهی را به‌نفع منافع دنیوی خود تغییر دهد. ایشان با قیام و شهادت خود نشان دادند که برای حفظ دین، حتی اگر لازم باشد از جان و مال نیز گذشت، این فداکاری ارزشمند است. این نهضت محدود به زمان و مکان نیست، بلکه یک پیام جهانی و فراتاریخی دارد. امام حسین (ع) یک الگوی بی‌نظیر از مقاومت، ایثار و حقیقت‌طلبی را به تمام انسان‌ها ارائه کردند.

این پیام‌ها چه ارتباطی با شرایط امروز ایران دارد؟
ارتباط نهضت حسینی با موقعیت امروز ایران بسیار واضح و قابل درک است. انقلاب اسلامی ایران، که بر پایه اصول عدالت‌طلبی، استقامت در برابر ظلم و دفاع از ارزش‌های اسلامی شکل گرفت، در حقیقت ادامه‌دهنده همان مسیر است. در شرایط فعلی، ایران با فشار‌های متعدد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از سوی دشمنان خارجی و برخی مشکلات داخلی مواجه است. اما عاشورا به ما می‌آموزد که در برابر هر سختی و چالشی، می‌توان با تکیه بر ایمان، ایثار و وحدت، مقاومت کرد. همان‌طور که امام حسین (ع) در سخت‌ترین موقعیت، یاران خود را حول محور حق گرد آوردند، ملت ایران نیز با وحدت و همبستگی می‌تواند از این بحران‌ها عبور کند.
پیام عاشورا برای امروز ایران، این است که هیچ ظلم و طغیانی ماندگار نیست و پیروزی نهایی از آنِ حق است. مقاومت در برابر فشار‌ها و تهدیدها، همان چیزی است که ملت ایران از عاشورا آموخته است.

رهبر معظم انقلاب بار‌ها تأکید کرده‌اند که عاشورا یک «فرهنگ» است، نه یک حادثه. این نگاه چه تأثیری بر جامعه ما می‌گذارد؟
این دیدگاه بسیار کلیدی است. اگر عاشورا را تنها یک حادثه تاریخی بدانیم، آن را محدود به زمان و مکان خاصی کرده‌ایم. اما وقتی به عاشورا به‌منزله یک فرهنگ نگاه کنیم، آن را به الگویی برای زندگی تبدیل کرده‌ایم. فرهنگ عاشورایی یعنی پایبندی به ارزش‌های الهی، ایستادگی در برابر ظلم، و عمل به مسئولیت اجتماعی و دینی. این فرهنگ در جامعه امروز ما به شکل‌های گوناگون بروز پیدا کرده است: از برگزاری مجالس عزاداری که روحیه ایثار و همبستگی را تقویت می‌کند، تا کمک‌های مؤمنانه که در دوران‌های سخت اقتصادی به مردم نیازمند ارائه می‌شود. فرهنگ عاشورایی یک جامعه زنده، پویا و مقاوم می‌سازد. جامعه‌ای که در برابر مشکلات، نه تسلیم می‌شود و نه به بی‌عدالتی‌ها بی‌تفاوت می‌ماند.

یکی از نکاتی که رهبر معظم انقلاب مطرح کرده‌اند، این است که مسیر امام حسین (ع) می‌تواند دنیا را نجات دهد، به شرط آنکه چهره او تحریف نشود. این جمله از نظر شما چه معنایی دارد؟
این جمله بسیار مهم و عمیق است. امام حسین (ع) نماد حق‌خواهی و عدالت‌طلبی است. اما اگر چهره ایشان تحریف شود، پیام جهانی و انسان‌ساز ایشان نیز به انحراف کشیده می‌شود. متأسفانه در برخی محافل، عاشورا به یک مراسم فقط سوگوارانه تبدیل شده، بدون آنکه پیام‌های عمیق آن مورد توجه قرار گیرد. تحریف عاشورا به‌معنای کاهش پیام‌های آن به یک روایت تاریخی یا حتی استفاده ابزاری از آن برای اهداف غیرالهی است. چهره واقعی امام حسین (ع) و عاشورا باید حفظ شود؛ یعنی عاشورا به‌عنوان یک مکتب و الگو معرفی شود، نه یک رخداد تلخ تاریخی. این نگاه، به‌ویژه در دنیای امروز که با بحران‌های اخلاقی و اجتماعی مواجه است، می‌تواند راهگشا باشد. حسین بن علی (ع) الگویی برای همه انسان‌هاست، نه فقط مسلمانان. اگر ما بتوانیم این پیام را به‌درستی منتقل کنیم، عاشورا می‌تواند الهام‌بخش حرکت‌های عظیمی برای آزادی‌خواهی و عدالت‌طلبی در سطح جهانی باشد.

چه ارتباطی میان نهضت امام حسین (ع) و انقلاب اسلامی ایران وجود دارد؟
به نظرمن، انقلاب اسلامی ایران، در ذات و ماهیت خود، امتداد تاریخی و ایدئولوژیک نهضت امام حسین (ع) است؛ نهضتی که نه‌تنها به یک قیام سیاسی و اجتماعی محدود نمی‌شود، بلکه یک مکتب فکری و الهی را در بطن خود جای داده است. برای فهم این ارتباط، لازم است از منظر فلسفه سیاسی و الهیات شیعی، اصول بنیادین هر دو حرکت را بررسی کنیم.
همان‌طور که گفته شد، نهضت امام حسین (ع) در عاشورا، یک قیام علیه استبداد و طغیان‌گری حکومت یزید بود؛ حکومتی که در صدد تحریف آموزه‌های اسلام و تثبیت یک نظام طاغوتی بود. امام حسین (ع)، با شعار «هیهات منا الذله»، نشان دادند که در منطق اسلام، پذیرش ظلم و بی‌عدالتی نه‌تنها غیرممکن است، بلکه مبارزه با آن وظیفه‌ای الهی است.
انقلاب اسلامی ایران نیز بر همین اصل استوار بود. مردم ایران، تحت رهبری امام خمینی (ره)، در برابر حکومت پهلوی که نماد استبداد، وابستگی و فساد بود، قیام کردند. همان‌طور که امام حسین (ع) به‌عنوان نماد مبارزه با طاغوت شناخته می‌شود، انقلاب اسلامی نیز یک حرکت ضدطاغوتی بود که با الهام از آموزه‌های عاشورا، به پیروزی رسید.
انقلاب ایران، در ذات خود یک نهضت عاشورایی است؛ نهضتی که بر اساس اصول الهی و ارزش‌های حسینی شکل گرفت و توانست در برابر استبداد و فساد پیروز شود. نهضت امام حسین (ع)، به‌عنوان یک مکتب فکری و عملی، نه‌تنها الهام‌بخش انقلاب اسلامی بود، بلکه مسیر حرکت آن را مشخص کرد.
امروز، در شرایطی که ایران با چالش‌های متعدد مواجه است، فرهنگ عاشورایی همچنان می‌تواند راهگشا باشد. همان‌طور که امام حسین (ع) با قیام خود، اسلام را زنده نگه داشتند، انقلاب اسلامی نیز با حفظ فرهنگ عاشورا، می‌تواند به مقاومت و پیشرفت ادامه دهد و الگویی برای دیگر ملت‌ها باشد. این ارتباط عمیق، نشان‌دهنده پیوستگی تاریخی و فلسفی دو حرکت است؛ حرکتی که با محوریت حق و عدالت، مسیر تاریخ را تغییر داد.