عربستان نگران از دست دادن بازوهای خود در منطقه است

* وزیر امور خارجه عربستان سعودی در سخنانی ادعا کرد که ایران باید نیروهای خود را از سوریه بیرون بکشد چرا که این کشور بخشی از مشکل است و نه بخشی از راه حل. چرا ما شاهد موضع گیری های تندی از سوی عالی ترین مقام وزارت امورخارجه عربستان هستیم؟

**‌ یکی از علت ها برخورد بسیار ملایم دستگاه دیپلماسی ایران است. مانند آنچه که در اظهارات آقای عبداللهیان در روز گذشته شاهد بودیم و آن به کار بردن ادبیاتی بسیار ملایم در جواب مقامات عربستانی بود. با اینکه وی و دستگاه دیپلماسی ایران از نقشه عربستان در منطقه باخبر هستند اما سعی در بازگو کردن آن ندارند. این ادب دیپلماسی ما است که گرچه قابل ستایش است اما لازم است گاهی برای افکار عمومی کشور، منطقه و جهان نقش عربستان در قضایای منطقه را بازگو کنیم. رفتار حاکی از ملایمت ایران سبب می شود که طرف عربستانی مطمئن شود که ایران عکس العمل جدی ندارد این گونه است که برای نخستین بار نیست شاهد این اظهارات از سوی وزیر خارجه عربستان هستیم وی تاکنون بارها در ملاقات عمومی و مصاحبه های خود عنوان می کند که ایران جزء مشکلات است نه راه حل و ایران اشغالگر در عراق و سوریه یا یمن است.

هرچند این عبارات مکررا بیان می شود اما هیچ پاسخی در برابر آن داده نمی شود. شاید آنچه که باعث این اظهارات سعودالفیصل شده ناشی از اطلاعات وی از جریان و تحولی در منطقه است که در حال شکل گیری است وی بسیار نگران از توافق ایران با گروه 1+5 است. بسیار عصبانی از ملاقات مستقیمی است که بین مقامات ایران و امریکا شکل می گیرد. عربستان اکنون متوجه شده است که مقامات سیاسی و امنیتی و نظامی ایران از نقش شوم بین المللی ائتلاف علیه داعش باخبرند. آنها این خطر را از جانب ایران حس می کنند که اکنون که ایران متوجه بازی های آنها شده برای از بین بردن نقشه های انان برنامه دارد. مخصوصا اینکه بحث برخورد میدانی نیز در صحبت های مقام امنیتی ما مطرح شده که احتمال برخورد با پدیده تکفیری ها را افزایش می دهد.

همه می دانند که سرچشمه تکفیری ها در ریاض است و شکل گیری همه گروه های تکفیری القاعده، جیش العدل و سایر گروه ها در منطقه از سوی عربستان است. عربستان نیک می داند که اگر برخورد ایران با اینها صورت بگیرد بازوهای خود را از دست خواهند داد. لذا این عصبانیت وی نگرانی از بازی های رو شده آنها و احتمال از دست دادن بازوهای خود در منطقه است. از سوی دیگر ناراحتی از اینکه جمهوری اسلامی ایران اینک به عنوان الگویی در منطقه است. اگر به اتفاقات یمن و بحرین نگاه کنیم کاملاگویاست که مدرسه فکری ایرانی و اعتقادی که به خط ایران در منطقه است بر نگرانی و عصبانیت مقامات عربستانی می افزاید.

* با گذشت بیش از یک سال از عمر دولت تدبیر و امید، دیپلماسی کشور که توانسته پای ابر قدرت ها را به میز مذاکره بکشاند چرا تاکنون نتوانسته گام های بلندی در جهت تنش زدایی از روابط دو کشور ایران و عربستان بردارد؟

**‌ اتفاقا، موفقیت دیپلماسی ایرانی نیز مزید بر علت نگرانی عربستانی هاست. کسی انتظار نداشته امریکا بیاید و با سابقه رفتار مغرورانه در مقابل ایران با لبخند و احترام بنشیند. اتفاقی که تاکنون روی نداده که کشوری ابرقدرت برای گفت وگو با کشورهای مستقل رودررو بنشیند. حتی برای عرب ها نیز روی نداده است وزرای شش کشور جهانی برای رسیدن به توافق در پرونده هسته یی، تمام برنامه های خود را برنامه ریزی می کنند تا به ژنو و وین رفته و خود را برای رسیدن به توافق با ایران آماده کنند. این افتخار و عزتمندی نظام جمهوری اسلامی ایران را عرب ها برنمی تابند. دیپلماسی ایران و سیاست های منطقی شخص رییس جمهور در سازمان ملل صدا کرد. سران کشورها برای ملاقات با حسن روحانی صف کشیده بودند. منطق ضدخشونت و ضد افراطی گری در سازمان ملل به تایید و تصویب رسید. عربستان بنا بر اعلام منابع خبری رسمی خود تاکنون 37 میلیارد دلار برای جنگ در سوریه خرج کرده که همه بی حاصل بوده است.

این کشور با بدنام کردن اسلام و مسلمین و پیغمبر (ص) می خواهد کار خود را جلو ببرد. چون منطق ندارد. اما ایران منطق دارد. فکر دارد. موسسات اندیشمندانه دارد. آنها فکر می کنند تمام کارها باید با پول پیش رود. ایران کاری نکرده ایران فقط رابطه رسمی خود را با این کشور برقرار کرده است. آنها عاجز در برابر منطق ایران هستند. جدای از موفقیت های دیپلماسی ایران دلیل دیگر پایگاه مردمی مقامات ایرانی است. عربستان بداند که با استفاده از روش قرون وسطی کار به جایی نخواهد برد. باید این بحث ها را از نشست های یک طرفه به پای میز مذاکره بکشاند. این مشکلات از راه دیپلماسی باید حل شود. این نحوه صحبت کردن فقط کدورت ها را بیشتر می کند.

* امیر عبداللهیان در سخنانی تاکید کرد که تنش زدایی از رابطه میان دو کشور به سود جهان اسلام و منطقه است. آیا در شرایطی که چنین اظهارنظرهای تندی از سوی سعودی ها مطرح می شود امکان نزدیکی دو کشور وجود دارد؟

**‌ تمام تلاش ها تاکنون یک طرفه بوده است. جمهوری اسلامی ایران 35 سال است که در جهت اعتلای روابط دو کشور تلاش می کند مخصوصا در دوره هایی پس از جنگ تحمیلی. اما عربستانی ها مخصوصا شخص وزیر خارجه خیلی برای رسیدن به این هدف تلاش نمی کند و ظاهرا این امر ناشی از دو موضوع است: یکی کینه مذهبی که وزیر خارجه عربستان را بسیار متعصب کرده است و دیگری کینه قومی (عربیسم) . کینه یی که به هیچ وجه اجازه نزدیک شدن به ایران را نداده و در برابر ملاطفت ما زمینه افزایش مناسبات را فراهم نمی کند. ما با عربستان هیچ مشکل مستقیم و دوجانبه نداریم، مشکل بر سر پرونده های منطقه یی است. از نظر روابط دو جانبه مشکلی نیست.

عربستان نیز تاکنون به یک مورد درخصوص مسائل دوجانبه اشاره نکرده و همه بحث روی مسائل منطقه است. از سویی برای ایران نیز بحث منطقه و اعتقادات سیاسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص رژیم صهیونیستی و فلسطین در واقع بحث امنیت ملی است. اینها هر صحبتی که علیه اسراییل می شود به خود می گیرند. حال ایران با این وضعیت چه می تواند کند؟ ایران که نمی تواند بحث منطقه را از خود جدا کند. اینها همه ناشی از این است که تاکنون با ایران خوب صحبت نکرده اند. اینها بلد نیستند با ایران حرف بزنند زبان آنها زبان ترور است. لذا تلاش ایران برقراری آرامش است و سعی می کند عربستان را آرام کند. اما متاسفانه دست خودشان نیست و از یک جای دیگر تحریک می شوند. ما جلسات متعددی با مقام های متفاوت عربستان داشته ایم. چندین بار پادشاه عربستان به وزیر خارجه این کشور دستور سفر به ایران را داد اما وی امتناع کرد.

متاسفانه شرایط بین دو کشور یک طرفه است. ایران حتی با جسارت های اینها ملایم رفتار می کند. این منش ایرانی هاست. عربستانی ها می گویند اول ایران عقب نشینی کند از منطقه و بعد با هم صحبت کنیم که این اصل به هیچ وجه قابل قبول نیست. ایران اگر حضور تفاهمی با دولت های عراق و سوریه نداشت شرایط منطقه عوض می شد. عربستان در روابط بین المللی ایران نمی تواند دخالت کند و البته که خطای استراتژیکی مرتکب شده است. دیپلماسی ایران تلاش خواهد کرد جهت ایجاد آرامش، جهت ایجاد رابطه مناسب و جهت رفع نگرانی طرف مقابل حرکت کرده و طرف عربستانی هم باید درک شرایط ایران را داشته باشد.

* با این اوضاع و بازی دووجهی و مخربی که از سوی عربستان آن هم در ملاعام شاهد هستیم پس چرا ریاض برای سفر ظریف به عربستان اصرار دارد؟

**‌ در واقع عربستان نمی خواهد از قافله عقب بیفتد. از یک سو شخصیت بین المللی آقای ظریف یک شخصیت محبوب و برجسته و شایسته و مورد احترام جهانیان است و سفرهای مهمی هم در منطقه انجام داده اند و از سوی دیگر هم رابطه با ایران می تواند مشروعیتی برای آنها داشته باشد. چون می داند ایران نظر خاصی در مورد عملکرد عربستان در مورد اعمال تکفیری ها و فتنه بین مسلمان دارد. اما هدف از اصرار بر سفر ظریف طبق شرایط دیپلماسی آنها است. البته عربستانی ها می خواهند این سفر با دیپلماسی آنها صورت بگیرد چون می خواهند از این موقعیت سوءاستفاده کنند اما اگر قرار باشد این سفر برای ایجاد تفاهم انجام شود شرایط دیپلماسی ایران مشخص است.

* آیا سفر احتمالی ظریف به ریاض می تواند دستاورد دیپلماتیکی به همراه داشته باشد؟

**‌ احتمال انجام این سفر زیاد است. البته در سفری که آقای عبداللهیان داشتند ظاهرا بحث های خوبی صورت گرفت اما قول هایی که از طرف آنها داده می شود بعد از مدت کوتاهی به هم می ریزد. اما مطمئن هستم که دیپلماسی ایران برای جذب عربستان هم کارساز خواهد بود.

* شما اشاره یی داشته اید به اینکه پرونده های منطقه یی بیش از اختلافات دوجانبه بر رابطه میان این دو کشور سایه انداخته است. آیا راهی برای دور زدن این اختلافات و کاستن از تنش ها وجود دارد؟

**‌ اکنون برای همه مسجل شده که تروریست ها در منطقه گسترش یافته اند آن هم از طریق کمک کشورهایی از جمله عربستان. جمهوری اسلامی از اول هم می گفت که تحولات سوریه ربطی به مردم این کشور ندارد. از آنجایی که آنها نیز متوجه شده اند که خطر تروریست متوجه خودشان هم هست دو طرف می توانند از این فرصت استفاده کرده و کارهای بسیار ارزشمندی انجام دهند. یکی در جهت ایجاد آرامش در منطقه و ایجاد منطقه یی عاری از تروریست. اما ناگفته نماند که سرنوشت رهبران کشورهای مختلف دست مردم است یا از طریق انتخابات یا از طریق مصالحات. می شود تمام مسائل را با تفاهم حل و فصل کرد اما نه با این روش عربستان سعودی.

با این روش نه ایران جلو می آید و نه آنها کاری از پیش می برند. لذا باید عربستان متقاعد شود که هرچند اختلاف نظر هست ولی باید همکاری هایی با هم داشته باشند تا شاید بتواند مفید واقع شود. حرف هایی که از سر دشمنی و از طریق تریبون زده شود کمکی نخواهد کرد. ما در خصوص لبنان و در انتخاب میشل سلیمان این همکاری خوب را با کشورهای منطقه داشته ایم. کاری که بسیار پیچیده بوده اما انجام شده است. بنابراین اگر ما بخواهیم با کشورهای منطقه تفاهم کنیم امکان پذیر است به شرطی که همه طرف ها مودبانه کنار هم بنشینند و با فحاشی و جسارت کار را به جلو نبرند. همان طور که امریکا متوجه شد با زبان ایران می تواند با ما گفت وگو کند و اگر زبان تغییر نمی کرد امکان مذاکره وجود نداشت. عربستان هم باید متنبه شود که کارها با پول حل نمی شود. تنها از این طریق است که می توان به کاهش تنش ها امید بست.