روند سیاسی حل بحران در سوریه همانند گذشته با موانع جدی رو به روست. کشورهای غربی هر چند نسبت به نظام سوریه و شخص بشار اسد انعطاف نشان داده اند، اما برخی کشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی همچنان قائل به برکناری بشار اسد بوده و در نتیجه در روند مذاکرات سیاسی اخلالگری می کنند.
وضعیت میدانی و سیاسی سوریه همچنان از فراز و نشیب و پیچیدگی های فراوانی برخوردار است. روند میدانی جدید که از چند ماه گذشته آغاز شده در مقاطعی دچار رکود نسبی شده است، اما در مجموع به سود نظام و ارتش این کشور پیش می رود. ارتش سوریه از چند ماه پیش چندین عملیات جدی را برای آزادسازی مناطق مختلف این کشور به ویژه در اطراف حلب، با کمک های مستشاری جمهوری اسلامی ایران و حمایت جنگنده های روسی آغاز کرده و تاکنون موفق شده چندین شهر و روستا را از تروریست‌ها پس بگیرد.
در عرصه سیاسی، تلاش برای حل بحران سوریه از طریق گفت وگوهای سیاسی با وساطت نیروهای منطقه ای و بین المللی ادامه دارد، اما اختلافات درونی در میان معارضان سوری از یک سو و سیطره میدانی گروه های تکفیری و تروریستی که اساسا مخالف هرگونه راهکار سیاسی هستند، مانع پیشبرد روند سیاسی شده است. در این گزارش به آخرین وضعیت میدانی و سیاسی سوریه می پردازیم.
اوضاع میدانی
شمال:ارتش سوریه در ادامه عملیات خود برای آزادسازی مناطق تحت سیطره گروه های تروریستی، کنترل مناطق حومه جنوبی شهر الباب، واقع در شرق حلب را در دست گرفت. نظامیان ارتش سوریه همچنان به پیشروی های خود در حومه شمالی استان حلب ادامه می دهند. در ادامه این پیشروی ها ارتش سوریه موفق شد به صورت کامل بر روستای «عین الحنش» واقع در حومه شمالی حلب مسلط شود. ارتش سوریه در جریان عملیات سیطره بر این روستا شمار زیادی از تروریست های تکفیری را به هلاکت رسانده و یا زخمی کرد.
در جنوب حلب نیز درگیری های پراکنده به ویژه در منطقه مهم خان طومان ادامه دارد. این منطقه چندی پیش در یک عملیات موفقیت آمیز تحت اختیار ارتش سوریه درآمد و نیروهای سوریه چند گام دیگر به جاده اصلی حلب - حماه و روستاهای شیعه نشین الفوعه و کفریا نزدیک شدند.
از سوی دیگر، در یک انفجار انتحاری در مقر گروه تروریستی «احرار الشام» در اطراف حلب، چهار سرکرده ارشد این گروه به هلاکت رسیدند. بر اساس این گزارش، به دنبال این حمله ۲۳ عنصر تکفیری عضو احرار الشام به هلاکت رسیده و شماری دیگر به شدت زخمی شدند. دیده بان حقوق بشر سوریه با انتشار بیانیه ای این خبر را تایید کرده است. تاکنون هیچ گروهی مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفته است، اما مطابق معمول، انگشت اتهام به سمت داعش نشانه رفته است که در گذشته درگیری های شدیدی با گروه های رقیب از جمله جبهه النصره و احرار الشام داشته است.
این در حالی است که جنگنده های روسیه و ارتش سوریه برای پشتیبانی نیروهای زمینی، همچنان مواضع تکفیری ها را در نقاط مختلف این کشور از جمله در درعا و حلب بمباران می کنند.
غرب: ارتش سوریه در حومه شمالی شهر لاذقیه به پیشروی خود ادامه داده و به مناطق کوهستانی «المران» در جنوب غرب منطقه «ربیعه» رسیده است. نیروهای دولتی سوریه همچنین کنترل هفت روستا و ارتفاعات راهبردی جدیدی را در حومه شمالی لاذقیه در دست گرفته و تعدادی از تروریست‌ها را از پای درآوردند.
ارتش سوریه بعد از درگیری‌های شدید با گروههای تروریستی موفق شد کنترل شهر «السکریه» در جبل الترکمان واقع در حومه شمالی لاذقیه را در دست گیرد. در این درگیری‌ها شماری از تروریست‌ها به هلاکت رسیده یا زخمی شدند.
همزمان با پیشروی ارتش در شهرک ربیعه و آمادگی برای پاکسازی کامل آن، عناصر تروریستی به ریف «ادلب» و مرزهای ترکیه فرار کردند تا در نوبت جدیدی با ارتش سوریه در سایر روستاهای لاذقیه و در حومه ادلب درگیر شوند. آزادسازی منطقه کوهستانی «ربیعه» در عمق منطقه «جبل ترکمان» در شمال لاذقیه، مانع ورود مهمات ترکیه به سوریه از این منطقه مرزی شده و استان لاذقیه را به پاکسازی کامل نزدیک کرده است.
جنوب:ارتش سوریه در حومه استان درعا در جنوب این کشور نیز به پیشروی خود ادامه داده و کنترل خیابان‌ها، مراکز و ساختمان‌هایی را در شمال، شرق و جنوب شهر شیخ مسکین در دست گرفته است. در پی پیشروی نیروهای دولتی سوریه تعداد زیادی از تروریست‌ها از پای درآمده و تعدادی نیز از این شهر گریختند.
در شهر شیخ مسکین در حومه شمالی درعا نیز ارتش سوریه پیشروی های گسترده ای انجام داده است و بر حدود90 درصد از این شهر مسلط شده است. ارتش نبرد سنگینی با تروریست ها درکوی الغربی دارد و بر نیمی از این بخش مسلط شده است.
شهر شیخ مسکین یکی از مهمترین نقاط در محور جنوبی سوریه است که حلقه ارتباط میان مثلث درعا-دمشق و قنیطره است و از سوی حومه جنوبی دمشق و قنیطره و السویداء و اردن حدود سی کیلومتر فاصله دارد.
ارتش سوریه قصد دارد با غلبه بر شیخ مسکین، مهمترین پایگاه آن را پس بگیرد و از این منطقه به دیگر روستاها که تروریست ها در آن حضور دارند حمله کند، به ویژه که از ناحیه این منطقه، دمشق مورد تهدید واقع می شود.
روند سیاسی
تلاش های فعلی برای برگزاری مذاکرات میان معارضان و نظام سوریه به مصوبات وین 2 باز می گردد. در نشست یک روزه وین ٢ که در آبان ماه گذشته برگزار شد، وزرای خارجه کشورهای مختلف از جمله ایران، آمریکا، عربستان سعودی، فرانسه، روسیه، چین، نماینده اتحادیه اروپا و نماینده سازمان ملل در امور سوریه حضور داشتند.
در بیانیه پایانی این نشست بر مواردی همچون وحدت، استقلال، تمامیت ارضی سوریه، ادامه فعالیت های نهادهای دولتی سوریه، لزوم تسریع تلاش های دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ، تضمین دسترسی سازمان های بشردوستانه به همه مناطق سوریه، حصول توافق درباره لزوم شکست دادن داعش و دیگر گروه های تروریستی مندرج در لیست گروه های تروریستی شورای امنیت سازمان ملل متحد تاکید شد.
طرف های مذاکره کننده با استناد به بیانیه مذاکرات 2012 ژنو و قطعنامه 2118شورای امنیت، خواستار آن شدند که نمایندگان دولت و مخالفان سوریه برای مذاکرات منتهی به تشکیل دولتی معتبر، فراگیر و غیرفرقه ای، تدوین قانون اساسی جدید و برگزاری انتخابات به پای یک میز بنشینند.
پس از آن قرار شد اولین دور این مذاکرات در 25 ژانویه در ژنو برگزار شود؛ اما با کارشکنی معارضان، در این تاریخ نشستی منعقد نشد. گروه های معارض سوریه که ماه گذشته در نشست ریاض شرکت کردند، هیات نمایندگی خود را برای گفتگوهای صلح ژنو تشکیل دادند. «ریاض حجاب» نخست وزیر اسبق بشار اسد که پیش تر به صفوف معارضین سوریه پیوسته بود به عنوان هماهنگ کننده هیات نمایندگی معارضین سوریه در گفتگوهای صلح ژنو معرفی شد.
به دنبال آن کمیته عالی معارضین سوریه با حضور 34 نفر از که از گروه ها و شخصیت های حاضر در نشست ریاض تشکیل شد. از این تعداد، 9 نفر عضو ائتلاف ملی اپوزیسیون سوریه، ارگان اصلی و سیاسی معارضان در تبعید است. علاوه بر ریاض حجاب، خالد خوجه، رئیس کنونی این ائتلاف، جورج صبر، رئیس سابق ائتلاف و همچنین ریاض سیف، سهیرالاتاسی، محمد فاروق طیفور از اخوان المسلمین و بدرالحکیم بشار، سیاستمدار کُرد، از شخصیت های برجسته این کمیته هستند.
بر اساس توافق صورت گرفته در نشست وین، قرار بود سازمان ملل فهرستی حداکثری از معارضین تشکیل دهد، اما کمیته عالی مذاکرات که تحت حمایت عربستان قرار دارد، فهرستی تهیه کرده که به گفته کارشناسان هم فراگیر نیست و هم در آن اسامی گروه های تروریستی چون احرار الشام به چشم می خورد.
این کمیته اعلام کرد که در گفتگوهای صلح سوریه در صورت مشارکت یک گروه سوم، شرکت نخواهد کرد. اشاره شورای مخالفان سوریه به تلاش های روسیه برای وارد کردن گروه های دیگر در فرآیند صلح است.
بهانه دیگر معارضان، بمباران های ارتش سوریه و روسیه است. ریاض حجاب در یک کنفرانس خبری گفت که مخالفان نمی توانند در حالی به گفت وگو بپردازند که سوری ها در نتیجه بمباران های دولتی و جنگنده های روسی جان خود را از دست می دهند.
موضگیری جدید مخالفان را می توان کارشکنی دیگری از سوی آن ها برای پیشبرد گفتگوهای صلح در سوریه به شمار آورد؛ گفت وگوهایی که تاکنون گروه های مخالف به شیوه های گوناگون از زیر بار آن شانه خالی کرده اند.
عربستان نیز بر خلاف مواضع ظاهری، مخالف هر گونه راه حل سیاسی در سوریه است، در روند مذاکرات سیاسی ژنو کارشکنی می کند. در واقع مواضع و اظهارات معارضانی چون ریاض حجاب، متاثر از فشارهای سعودی ها می باشد.
حتی استفان دی‌میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در سوریه در نشست هفته گذشته شورای امنیت که به صورت غیرعلنی و با موضوع سوریه برگزار شد، بدون نام بردن از عربستان از تلاش برخی کشورها برای دیکته کردن خواسته‌های خود از طریق گروه موسوم به کمیته عالی مذاکرات که در ریاض مستقر است، زبان به انتقاد گشود.
پس از اظهارات دی میستورا، وزیر خارجه آمریکا هم در سخنانی که نشان‌دهنده عقب‌نشینی واشنگتن از خواسته‌های اولیه علیه سوریه، مبنی بر کنار رفتن بشار اسد بود، به معارضان اعلام کرد که آمریکا بیش از این نمی‌تواند کاری انجام دهد. از جان کری نقل شده است که خطاب به معارضان سوری گفته است که بشار اسد می‌تواند در انتخابات وارد شود، شما اگر می‌توانید اجازه ندهید که او پیروز شود.
با توجه به آن چه بیان شد می توان نتیجه گرفت روند سیاسی حل بحران در سوریه همانند گذشته با موانع جدی رو به روست. کشورهای غربی هر چند نسبت به نظام سوریه و شخص بشار اسد انعطاف نشان داده اند، اما برخی کشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی همچنان قائل به برکناری بشار اسد بوده و در نتیجه در روند مذاکرات سیاسی اخلالگری می کنند.
از طرفی حضور پررنگ گروه های تکفیری – تروریستی همچون داعش و جبهه النصره در سوریه و سیطره میدانی آنان بر بخش های زیادی از سوریه، حل بحران سوریه را متوقف بر روند نظامی کرده است.
افزایش حمایت های جمهوری اسلامی ایران و نیز دخالت نظامی روسیه در سوریه بر این اساس صورت گرفت تا با تحقق دستاوردهای میدانی، معادلات سیاسی به نفع نظام سوریه رقم خورده و در مذاکرات سیاسی، دست بالا با سوریه و متحدانش باشد.
جبهه ضدسوری هم که متوجه این واقعیت شده بر حمایت های خود از تروریست های حاضر در سوریه افزوده تا مانع پیشروی های میدانی ارتش سوریه شود. نتیجه طبیعی این وضعیت، غلبه واقعیت های میدانی بر تلاش های سیاسی و ناکامی مجدد هر گونه راهکار مسالمت آمیز برای حل بحران سوریه خواهد بود./
