پیام های استفاده روسیه از پایگاه هوایی همدان

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/حمزه عالمی

حضور جنگنده های روسیه در پایگاه هوایی شهید نوژه همدان، واکنش ها و بازتاب های زیادی را برانگیخته است. گفته می شود این کار با هدف کوتاه کردن مسیر حمله هواپیماهای روسی به گروه های تروریستی حاضر در سوریه صورت گرفته است. وزرات دفاع روسیه در بیانیه ای که در این زمینه منتشر کرد، نوشت: بمب‌افکن دوربرد TU-23M3 و جنگنده‌های SU-34 اوت (سه‌شنبه) از پایگاه هوایی همدان در ایران پرواز کرده و حملات گروهی را علیه اهدافی مربوط به داعش و جبهه النصره در اطراف شهرهای حلب، دیرالزور و ادلب انجام داده‌اند. وزارت دفاع روسیه هم‌چنین اعلام کرد: در این عملیات پنج انبار بزرگ مهمات، مرکز آموزش‌های نظامی و هم‌چنین مرکز فرماندهی متعلق به مخالفان بشار اسد (رییس‌جمهوری سوریه)، از جمله جبهه النصره و داعش را نابود کرده است. در نتیجه این حمله، دو مرکز فرماندهی و اردوگاه‌های آموزشی داعش در نزدیکی شهر دیرالزور نابود شده‌اند که به واسطه آن بیش از 15 تن کشته شده‌اند. وزارت دفاع روسیه هم‌چنین آورده است: هواپیماهای سوخو 35 اس، که از پایگاه هوایی همدان پرواز کرده‌اند، بمب‌افکن‌های دوربرد را اسکورت کرده‌اند. بنا بر اعلام وزارت دفاع روسیه، تمام ادوات و هواپیماهای روس پس از تکمیل عملیات مبارزه خود به این پایگاه هوایی بازگشته‌اند. روز پنجشنبه نیز برای سومین بار، جنگنده های ارتش روسیه با پرواز از پایگاه همدان در غرب ایران به سمت سوریه، اهدافی را در این کشور بمباران کردند.

استقرار جنگنده های روسی در ایران، ابتدا با سوالات زیادی در داخل کشور همراه بود و از جمله 20 نماینده مجلس در نامه ای به علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، خواستار توضیح درباره "استقرار جنگنده های روسی در همدان" شدند. مهم ترین بحثی که در داخل کشور نسبت به این موضوع مطرح بود، تقابل این اقدام با اصل 146 قانون اساسی بود که استقرار هرگونه پایگاه نظامی خارجی در کشور حتی برای استفاده صلح‌آمیز را ممنوع می داند. این تذکری بود که فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس مطرح کرد، اما علی لاریجانی، رئیس مجلس، در پاسخ به این تذکر گفت: اخطار شما ناظر به اصل 146 قانون اساسی است که طبق آن‌ استقرار هرگونه پایگاه نظامی خارجی در کشور ممنوع است که بر این اساس پایگاهی در اختیار هیچ کسی قرار ندادیم. وی ادامه داد: اینکه ما با روسیه به عنوان متحد در مسائل منطقه به خصوص در سوریه همکاری داریم به معنای این نیست که پایگاهی به روسیه از نظر نظامی دادیم، لذا اگر کسی این موضوع را در رسانه‌ها مطرح کرده تکذیب می‌شود.

در همین زمینه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پرواز هواپیماهای روسی از پایگاه نوژه را بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی تعریف کرد. علاءالدین بروجردی گفت: آنچه که در پایگاه نوژه همدان رخ می دهد پرواز هواپیماهای روسیه است که بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی و در چارچوب همکاری های چهارجانبه ایران، روسیه سوریه و عراق است. وی با تاکید بر اینکه این همکاری در راستای توسعه هدف جمهوری اسلامی برای مبارزه با تروریسم است، ادامه داد: این همکاری با مصوبه شورای عالی امنیت ملی انجام می شود و مغایرتی با قانون اساسی ندارد چرا که پایگاه هوایی همدان نه پایگاه روسی شده و نه جنگده ای در پایگاه نوژه مستقر شده است. بروجردی در توضیحات بیشتری گفت: تنها اقدامی که صورت می گیرد این است که هنگام پرواز اجازه داده می شود جنگده های روسی برای دریافت سوخت در چارچوب همکاری های دوجانبه و چهار جانبه از این پایگاه استفاده کنند که  در این چارچوب همکاری ها کاملا منطقی است.

از سوی دیگر، علی اکبری ولایتی، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در اظهار نظری گفت: «این نوع همکاری مشترک در مبارزه با تروریسم و تهاجم آمریکا و متحدان آن به متحدان ما است و هنگامی که آمریکا و متحدان آن به سوریه و عراق حمله می‌کنند و قصد شکستن زنجیره مقاومت و کشتار مّردم بی‌گناه این کشور را دارند، طبیعی است که ایران در مقابل آنها بایستد همانگونه که روسیه ایستاده است.»

بعد از این توضیحات، واکنش های داخلی نسبت به این موضوع کاهش یافت، اما موضع گیری چند مقام آمریکایی در این زمنیه و ربط دادن این رخداد به قطعنامه 2223 شورای امنیت و در مقابل پاسخ تند روس ها به آنان، گویای این است که استفاده روس ها از پایگاه هوایی همدان جهت حمله به مواضع تروریست ها در سوریه، پیام های بین المللی مهمی دارد؛ پیام هایی که پرتویی بر موضوع مناسبات امنیتی و نظامی منطقه در آینده می افکند. در این زمینه چند نکته قابل توجه است:

1- آمریکایی‌ها در واکنش به حضور جنگنده های روسی در همدان، ابتدا گفتند که این مسئله تأثیری بر فعالیت‌های هوایی این کشور در سوریه نخواهد داشت و سخنگوی پنتاگون نیز اعلام کرد مسکو پیش از حمله به مواضع داعش از ایران، واشنگتن را در جریان گذاشته بود، اما «مارک تونر» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا استقرار بمب‌افکن‌های روس در ایران را «مایه تأسف» دانست و گفت: با توجه به شرایط کنونی بحران در سوریه، اقدام روسیه «کمک‌کننده و مفید» نیست و این اقدام ممکن است نقض قطعنامه شورای امنیت، علیه ایران باشد. منظور سخنگوی وزارت خارجه امریکا، قطعنامه 2223 شورای امنیت است و آمریکائی ها معقتدند چون طبق این قطعنامه فروش یا انتقال هرگونه هواپیمای جنگی به ایران ممنوع است، بنابراین باید نسبت اقدام روس ها با قطعنامه فوق را بررسی کند. این البته یک ادعای خنده دار است و بی ربط بودن استفاده روس ها از پایگاه هوایی همدان، که با موافقت جمهوری اسلامی ایران همراه است، با قطعنامه 2223 کاملا آشکار است. این که امریکائی ها به این حربه بی ربط تمسک جسته اند، نشان می دهد، نگرانی آن ها از همکاری های نظامی ایران و روسیه بسیار بالاست. تحلیل کارشناسان آمریکایی و خارجی نیز پرده از این موضوع بر می دارد.  برد کلپر، خبرنگار امور خارجی آمریکا در مقاله ای تحلیلی در آسوشیتدپرس، در این باره نوشت: استفاده روسیه از پایگاه نظامی ایران پیامی است به آمریکا که می گوید: "با ما باش وگرنه باید از دشمنانت کمک بگیریم. خبرنگار امور خارجی آمریکا معتقد است: آمریکا پیشتر به روسیه پیشنهاد داده بود تا برای مبارزه با داعش و دیگر شبه نظامیان تندرو در سوریه با آنها همکاری نظامی کند، اما مذاکرات لازم برای این همکاری هفته ها طول کشیده و روسیه نیز بی صبر شد. به عقیده برد کلپر، استفاده روسیه از این پایگاه هوایی که در ۲۸۰ کیلومتری تهران قرار دارد یک یادآوری برای کابینه آقای اوباماست که در صورتی که واشنگتن در دسترس نباشد، روسیه به سراغ ایران خواهد رفت.

در همین جهت فایننشال تایمز نیز در گزارشی نوشت: استفاده از پایگاه همدان نه تنها نفوذ منطقه ای روسیه بلکه فشار بر واشنگتن را در هماهنگی عملیات نظامی در سوریه با مسکو را افزایش می دهد. علاوه بر آن این امر از اولویت لجستیکی برخوردار است.  روزنامه گاردین نیز ضمن اشاره به تحول مهم در همکاریهای روسیه - ایران در حوزۀ سوریه در این باره می نویسد: شاشانک جوش کارشناس ارشد انستیتوی سلطنتی نیروهای مشترک لندن این واقعه را بی سابقه خواند. او گفت: آمادگی پذیرایی از خارجیان در سرزمین نفتی ایران، قدم بزرگ دیپلماسی و سیاسی محسوب می شود.

2- نگرانی آمریکا از همکاری نظامی ایران و روسیه یک دلیل روشن دارد و آن افزایش بازیگری و تعیین کنندگی ایران و روسیه در غرب آسیا و در مقابل کم شدن حوزه نفوذ آمریکا در این منطقه است. کارشناسان حضور جنگنده های روسی در ایران را، یک همکاری نظامی استراتژیک می دانند. خبرگزاری فارس در این زمینه می نویسد: اقدام اخیر روس ها، به خصوص حضور بمب‌افکن‌های راهبردی «بک فایر» روسیه در ایران- از سطح همکاری به مراتب بالاتر و راهبردی‌تر میان دو کشور خبر می‌دهد که البته با نگاهی به آغاز فصل جدید مراودات نظامی میان ایران و روسیه خیلی هم عجیب نیست. 

از سوی دیگر عماد آبشناس، تحلیلگر اسپوتنیک، معتقد است استفاده از این پایگاه بیش از این که نیاز نظامی را تامین کند یک نشانه سیاسی - استراتژیک است که توسط آن ایران و روسیه عمق استحکام رابطه خود را می خواهند به نمایش بگذارند. به نوشته تحلیلگر اسپوتنیک، با توجه به نزدیکی این پایگاه به موصل بسیاری ناظران نظامی اعتقاد دارند که هیچ بعید نیست که این پایگاه به عنوان پایگاه اصلی پشتیبانی هوایی و حمله علیه داعش در موصل استفاده گردد، چرا که نیروهای مردمی عراق از مشارکت در هرگونه عملیاتی که با پوشش آمریکا بخواهد انجام شود، خودداری می کنند و دولت عراق نیز از روس ها تقاضا کرده که پشتیبانی هوایی برای نیروهای ارتش و نیروهای مردمی در عملیات موصل را تامین کنند. 

باید گفت همکاری نظامی اخیر ایران و روسیه که در مرحله اول حل بحران سوریه و سپس عراق را مد نظر دارد، به معنای تقویت ائتلاف نظامی ایران، روسیه، سوریه و عراق است و این موضوع برای آمریکائی ها بسیار سنگین خواهد بود، چرا که تاکنون آمریکائی ها تنها دارنده ائتلاف نظامی در غرب آسیا بودند و در مقابل آنان ائتلاف رقیبی شکل نگرفته بود، و همکاری نظامی تهران، مسکو، بغداد و دمشق، یکه تازی آمریکا در تشکیل ائتلاف های نظامی در غرب آسیا را با چالش جدی مواجه می کند. این مسئله زمانی بیشتر روشن می شود که دریابیم ائتلاف نظامی آمریکا در منطقه بیشتر متکی به توان نیروهای غیرمنطقه ای و ناتو است و کشورهای منطقه نظیر عربستان که در ائتلاف های آمریکا حضور دارند، ارتش های قابلی نداشته و نیروهای آنان بیشتر مزدوران اجاره ای هستند. در مقابل همکاری نظامی ایران، روسیه، سوریه و عراق مبتنی بر ارتش ها و نیروهای نظامی قدرتمند بومی است که طی سال های اخیر توان خود را در مقابله با تهدیدات تروریستی منطقه نشان داده اند.

3- مخالفت آمریکا با همکاری نظامی ایران و روسیه، پیام ضمنی مهمی هم دارد و آن درک امریکا از ناتوانی نظامی خود در غرب آسیاست. دولت اوباما ماه های آخر خود را می گذراند و پروندهای نظامی ایالات متحده در غرب آسیا بدون نتیجه و با هزینه های زیاد برای کاخ سفید گشوده مانده است. اوباما طی سال های قبل نظامیان آمریکا را تا حد زیادی از عراق خارج کرد، اما در مقابل توسعه نفوذ ایران و روسیه در منطقه، مجبور شد دست به ائتلاف نظامی نمایشی با ادعای مبارزه با داعش بزند، در حالی که رسما اوباما و هم حزبی اش، یعنی هیلاری کلینتون در تشکیل داعش متهم شناخته می شوند. در افغانستان اقدامات نظامی آمریکا که بیش از یک دهه است، نتیجه ای در بر نداشته و کاخ سفید نمی داند با پرونده افغانستان و طالبان چه باید بکند؟ آمریکا در خلیج فارس و در پایگاه های نظامی وابستگانش همچون بحرین و قطر، منزوی شده است و تنها با تکیه بر گروه های تروریستی حضورش را در غرب آسیا پیش می برد و به شکل فریبکارانه ای با ادعای مبارزه با همین گروه ها، حضورتش را توجیه می کند.

 همه این مسائل در حالی است که اوباما قدرت را یا باید به فرد ناشی همچون ترامپ واگذار کند، که نهادهای آمریکایی و حتی جمهوری خواهان او را بی تدبیر و خطرناک می دانند و یا آن را به هیلاری کلینتون بسپارد که به مراتب بسیار ضعیف تر از اوباماست. بنابراین بخش زیادی از مخالفت آمریکا با همکاری نظامی تهران –مسکو، فریادی از سر ضعف است./