دولت روحانی و بازسازی الگوی عمل سیاست خارجی ایران

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1395/07/14 – شماره 10706 – صفحه 9)

تمرکز بر تنش زدایی و افزایش عرصه برای نقش آفرینی دیپلماسی از مهمترین تحولاتی بود که با روی کارآمدن دولت یازدهم در سیاست خارجی ایران رخ داد؛ تحولاتی که به واسطه اثرگذاری بر قدرت و جایگاه منطقه‌ای و جهانی ایران مورد توجه برخی رسانه‌ها و اندیشکده‌های عربی قرار گرفت.

روی کار آمدن دولت یازدهم از پسِ انتخابات ریاست جمهوری خردادماه 1392، تحولاتی را به دنبال آورد که به شکلی چشمگیر در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بروز کرد. طی سه سال گذشته الگوی تعامل سازنده با جهان به طور عملی بر رفتار خارجی تهران حاکم شد و این سبب تنش زدایی گسترده‌ای در صحنه کنشگری منطقه‌ای و بین‌المللی ایران شد.

این تحول که با حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف‌های هسته‌ای ایران با کشورهای 1+5 و رفع تنگناهایی چون تحریم‌های بین المللی، تقویت جایگاه و قدرت منطقه‌ای ایران را طی سه سال گذشته به دنبال داشت، مورد توجه تحلیلگران و رسانه‌های عربی بوده است.

در ادامه این گزارش به برخی محورهای تحلیلی رسانه‌ها و اندیشکده‌های عربی در مورد سیاست خارجی دولت یازدهم نگاهی خواهیم داشت.

تمرکز روحانی بر تنش‌زدایی

روزنامه‌های «الحیات» و «العربی الجدید» چاپ لندن با اشاره به توافق هسته‌ای ایران با کشورهای گروه 1+5، موفقیت سیاست خارجی دولت «حسن روحانی» را در کانون توجه قرار دادند.

روزنامه الحیات سوم مهرماه امسال نوشت: رئیس جمهوری ایران به رغم برخی مخالفت‌های جدی داخلی با سیاست تنش زدایی و تعامل با جهان، از تریبون سازمان ملل از شرکت‌های غربی خواست به بازارهای ایران وارد شوند و در آن سرمایه‌گذاری کنند. این موضع روحانی پیامی به کشورهایی است که با ایران توافق هسته‌ای را امضا کردند. او در این موضع خواستار حمایت از توافق به عنوان نمونه و الگوی موفقی از سیاست اعتدال، تعامل سازنده و بهره گیری از گفت و گو شد؛ گفت وگویی که یک بحران را بر اساس اصل برد - برد به پایان رساند.

به نوشته الحیات، شماری از تحلیلگران بر این باورند که عمده مخالفان دولت نمی‌خواهند مرحله پس از توافق هسته با مرحله پیش از آن متفاوت باشد.

روزنامه العربی الجدید بیست و چهارم خرداد امسال نوشت: ایران با توافق هسته‌ای به آرزوهای خود رسید. این کشور توانست به دستاوردهای سیاسی مهمی دست یابد. با وجود اینکه توافق شد تا تحریم‌های اقتصادی از پیش ایران برداشته شود و اقتصاد این کشور نفس راحتی بکشد اما برداشتن تحریم‌ها عرصه را برای پویش بیشتر دیپلماسی ایران نیز گشود. روحانی بر اجرای سیاست تنش زدایی تمرکز کرد. البته ایران به خاطر اختلافات بسیار، بیشتر در ارتباط با کشورهای غربی و اتحادیه اروپا به طور ویژه سیاست تنش زدایی را به کار گرفت.

به نوشته العربی الجدید، ایران طی ماه‌های گذشته از هیات‌های اروپایی بسیاری استقبال کرد. همچنین مقام‌های تهران به کشورهای اتحادیه اروپا سفر و برای بهبود روابط سیاسی و اقتصادی تلاش کردند. تهران که به دنبال جذب سرمایه‌های خارجی پس از برداشتن تحریم‌ها است به خوبی دریافته برقراری روابط تنگاتنگ اقتصادی، ثبات و آرامش در روابط سیاسی را به دنبال خواهد داشت.

العربی الجدید افزود: با وجود آنچه گفته شد، روابط ایران با برخی از کشورهای عربی همراه با تنش بوده است. بیشتر این تنش به خاطر اختلاف ایران با عربستان بود. پس از قطع روابط ایران با عربستان، برخی کشورهای عربی هم روابط خود با ایران را قطع کردند.

ایران و فعالسازی دیپلماسی در دولت یازدهم

تارنماهای «مرکز پژوهش‌های قاهره» و «مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی» امارات متحده عربی مدت‌ها است سیاست تعاملی دولت یازدهم و پررنگ‌تر شدن نقش دیپلماسی برای تهران در جهت حل تنش‌ها را موضوع بررسی‌های خود قرار داده‌اند.

به نوشته تارنمای مرکز پژوهش‌های قاهره پس از انتخاب روحانی به ریاست جمهوری ایران، بسیاری از محافل بین‌المللی و منطقه‌ای از انتخاب وی استقبال کردند. روحانی نیز انتخاب خود را به منزله پیروزی اعتدال دانست. او که چهره دیپلماتیک برجسته‌ای است، در آغاز ریاست جمهوری خود از کشورهای غربی خواست که به حق ایران در دستیابی به فناوری هسته‌ای صلح آمیز احترام بگذارند تا از ایران پاسخ و عکس العمل مثبتی دریافت کنند. روحانی در نخستین سخنرانی خود تصریح کرد برای داشتن روابط با کشورهای همسایه تلاش می‌کند تا تنش در روابط را به همکاری تبدیل کند.

به نوشته مرکز پژوهش‌های قاهره، در سازوکارهای سیاست خارجی ایران تغییر به وجود آمده است، به طوری که به دیپلماسی عرصه بیشتری داده شده تا در زمینه مسایل پیچیده مانند برنامه هسته ای، روابط با غرب و کشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) نقش آفرینی کند. در این زمینه روحانی بر تفاهم با کشورهای همسایه، توجه به منافع مشترک و کنار گذاشتن اختلاف‌ها تاکید کرد. در دوره وی از شدت انتقادهای سیاست خارجی ایران علیه غرب کاسته شده است. این در حالی است که هنوز اصول سیاست خارجی ایران و شعار نه شرقی و نه غربی پابرجا است. ایران در دوره روحانی از قدرت نرم و نقش دیپلماسی در سیاست خارجی استفاده می‌کند.

تارنمای مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی امارات نیز چهارم شهریور سال گذشته در گزارشی به قلم «مصطفی عبدالعزیز مرسی» نوشت: با پایان دوره سیاست‌هایی که تنگناهای بین‌المللی و تحریم‌ای سخت را به بار آورد، مساله سیاست خارجی و امور اقتصادی در صدر اولویت برنامه‌های روحانی قرار گرفت. در همان روزهای نخست کار دولت، او بر اصول سیاست خارجی ایران تاکید کرد و گفت در اصول و مبادی سیاست خارجی بازنگری نخواهد کرد اما دستورکاری را برای تغییر شیوه‌ها، عملکردها و تاکتیک‌ها وضع خواهد کرد.

به نوشته این تارنما، روحانی در نخستین سخنرانی خود در مجلس شورای اسلامی درباره روابط با آمریکا و غرب گفت تنها راه توافق با ایران از راه گفت وگو، اعتماد، احترام متقابل و کاهش دشمنی‌ها صورت می‌گیرد. او در این سخنرانی از کشورهای غربی خواست به جای سخن گفتن با زبان تحریم با زبان تکریم با ایران سخن گویند. این رویکرد بود که امیدها را برای دستیابی به راه حل میانه در زمینه اختلافات هسته‌ای ایران افزایش داد.

http://jomhourieslami.net/?newsid=108660

ش.د9502092