آمریکا و عربستان به دنبال حفظ ظرفیت داعش در عراق هستند

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل

نبرد برای آزادسازی موصل و استان نینوی، از دست داعش با حرکت ده ها هزار نفر از نیروهای مردمی و پلیس عراق آغاز شده است و طبق آخرین اخبار، فرماندۀ دستگاه مبارزه با تروریسم عراق اعلام کرد که نیروهایش به 7 کیلومتری عمق موصل رسیده اند. با توجه به بزرگی این عملیات، مسائل مختلفی هم درباره آن وجود دارد، از جمله روسیه در تازه ترین مواضعش از طرح آمریکایی ـ سعودی در باره انتقال 9 هزار تروریست از موصل به سوریه خبر داد. مسئله دیگر مشکلاتی است که نیروهای عراقی بعد از پیروزی در موصل دارند و نیز طرح های ترکیه، عربستان و آمریکا در این زمینه بسیار مبهم و سؤال برانگیز است.
هادی محمدی کارشناس مسائل منطقه در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار گروه بین الملل بصیرت به ابعاد مختلف عملیات موصل و طرح های آمریکایی در این زمینه می پردازند:


بصیرت: تأثیر عملیات آزادسازی موصل در پاک سازی داعش را چگونه ارزیابی می کنید؟
عملیات موصل به عنوان یکی از فرازهای بسیار مهم در مبارزه با موضوع داعش تلقی می شود. این عملیات، تاثیرات ملی در ابعاد سیاسی، نظامی و تاثیرات بسیار مهمی در مسائل فراملی عراق به جای گذاشته است. عملیات موصل نه تنها در سوریه بلکه در بسیاری از بازیگران منطقه ایی مانند ترکیه و عربستان و نیز آمریکا تاثیر خود را در ابعاد ملی و نظامی به جای گذاشته است. به همین دلیل است که همه بازیگران منطقه ایی و فرامنطقه ایی تلاش می کنند به نحوی خودشان را در این رخداد مهم در عراق سهیم کنند. خصوصا از این جهت که در سطح داخلی عراق به پاکسازی داعش که 18 ماه است در عراق جا خوش کرده است، اقدام می کند.
از نظر امنیتی هم می تواند آثار بسیار مهمی در بر داشته باشد، به این معنا که ظرفیت تروریسم به شکل جدی آسیب خواهد دید. اگر داعش در سطح مرزهای عراق سرکوب شود و اجازه خروج آن از مرزهای عراق داده نشود، سبب می شود تا ظرفیت های تروریستی داخل عراق تاثیر منفی بر تحولات داخلی سوریه به جای نگذارد. ضمن این که ابزارهای بزرگ تروریستی در اختیار کشورهای مانند ترکیه، آمریکا، عربستان و کشورهایی که حامی تروریسم است به شدت آسیب می بیند و کار را در سطح سوریه و منطقه علیه گروه های تروریستی آسا ن تر می کند.
 اگر فرض کنیم که در درون موصل حداقل 6 هزار نیروی داعش حضور دارد، در سطح استان نینوا و مناطق مرزی سوریه حداقل دو برابر داعشی حضور خواهند داشت، یعنی ظرفیت داعش در سطح عراق حدود هجده هزار نفر برآورد می شود. ضربه زدن و نابود کردن این میزان از تروریست ها به شدت به ابزارهای پیشبرد، نیاز دارد. با توجه به ابزارهای پیشبرد، رویکرد جنگ نیابتی آمریکا و مناطق پیرامونی در عراق به شدت تغییر خواهد داد. به همین دلیل است که در بعضی از گزارش ها شاهد هستیم که در یک پروژه آمریکایی و سعودی بخشی از توان رزمی نیروها و فرماندهان داعش از استان نینوا و موصل خارج می شوند. در این زمینه گزارش های مهمی وجود دارد که سران داعش از استان نینوا توسط هلیکوپترهای آمریکایی به داخل ترکیه و در بخشی داخل سوریه منتقل شده اند.
دیروز یکی از ژنرال های آمریکایی تائید کرد که یک ستون از خودروهای مربوط به داعش با حفاظت نظامی وارد سوریه و به سمت رقه حرکت کرده است. در این زمینه گزارش های دیگری وجود دارد که خود آمریکایی ها تاکید کردند که سران داعش از موصل خارج شده است. خروج داعش از عراق، این موضوع را تایید می کند، اظهارات قبلی راجع به این که آمریکایی ها به نحوی دنبال حفظ پتانسیل داعش هستند و سعی می کنند آنها را جابجا کنند که آسیب زیادی به ظرفیت های آنها نخورد، این یک دیدگاه درست است.

بصیرت: به نظر می رسد کشورهایی همچون ترکیه، عربستان و آمریکا سعی دارند بازی خاصی را در کنار عملیات موصل دنبال کنند. نظر شما د ر این باره چیست؟
شکل یا ترکیب نیروهای عمل کننده برای آزادی موصل و استان نینوا در مبارزه با داعش در آینده سیاسی و امنیتی عراق تاثیر می گذارد. به همین دلیل کشورهایی مانند فرانسه، انگلیس، آمریکا و بسیاری از کشورها مانند عربستان تلاش می کنند با نشست هایی که در اروپا برگزار می شود، برای دوره پس از داعش در استان موصل برنامه ریزی کنند. در این زمینه عربده هایی که آقای اردوغان می کشد اصرار دارد در عملیات موصل نقش ترکیه پررنگ تر باشد. ترکیه با اتهام زنی به جریان هایی مانند حشدالشعبی سعی می کند بگوید که عملیات موصل یک عملیات انتقام جویانه علیه مثلا جریان اهل سنت می باشد و از این طریق سعی می کند خط تبلیغاتی عربستان سعودی را به اجرا بگذارد، یعنی ادعا کند جنگ موصل علیه داعش نیست و داعش از موصل خارج شده و جنگ پیش رو مثلا کشتار سنی ها توسط شیعیان است!
این به معنای توجیهات بازیگران ترکیه یا عربستان و حتی آمریکا برای آینده بعد از داعش در عراق است تا بتوانند از طریق اثرگذاری فرآیندهای امنیتی، در ترکیب حکومتی و روندهای سیاسی سهمی را از الان برای خودشان حفظ کنند. در این زمینه سعی می کنند تعیین و تکلیف کنند که مثلا چه نیرویی در موصل حضور داشته باشد و چه مأموریت امنیتی را بر عهده بگیرد.


همچنین آمریکایی ها از طریق بازی حساب شده ای تلاش می کنند به نحوی جریان های نظامی و پلیس عراق را از نیروهای حشدالشعبی جدا کنند. حتی در اظهاراتی که دیروز داشتند اعلام کردند ما در حمایت های هوایی که از عملیات موصل انجام می دهیم فقط از نیروهای ارتش و پلیس حمایت خواهیم کرد و از نیروهای حشدالشعبی در عملیات ضدداعش حمایت نخواهیم کرد، یعنی تلاش می کنند که زمینه فضاسازی علیه جریان قدرتمند حشدالشعبی را کماکان پر قدرت به اجرا بگذارند، دلیل آن این است که در تجربه عملیات پاکسازی الرمادی ارتش بسیار خشونت بار وارد الرمادی شد و بسیاری از مناطق را ویران کرد. خود این مسئله بعدا زمینه حضور بازیگران خارجی را توجیه خواهد کرد که بیایند پاکسازی کنند و بعد برای خود نقشی را تعریف کنند و از جهت دیگر مردم اهل سنت را تحت فشار نشان دهند و مبارزه با داعش را طبق خط اعلامی و تبلیغاتی خودشان بگویند این جنگ، جنگ ضد اهل سنت است. لذا رسانه ها، دستگاه های تبلیغاتی و اعلامیه هایی که در مقابله با تروریسم داعش و انواع گروه های تروریستی دیگر هستند باید به این مسئله توجه کنند که نقش حشدالشعبی را در آزادسازی استان هایی مانند فلوجه و الرمادی که به بهترین شکل به اجرا گذاشته شد و کمترین آثار زیان بار برای مردم در بر داشت و برخلاف عملیات هایی که آمریکا در افغانستان، عراق حتی در سوریه به اجرا می گذارند و مردم عادی را بدون دلیل هدف عملیات خودشان قرار می دهند، نیروهای حشدالشعبی و کارکردی که دارند نشان می دهند دارای اقدام نظامی حرفه ایی هستند و باید این موضوع برجسته سازی شود.


بصیرت: یک بحث مهم درباره جنگ علیه داعش در موصل این که، گفته می شود آمریکائی ها قصد انتقال داعشی ها از عراق به سوریه را دارند. نظر شما در این باره چیست؟
اگر آمریکایی ها در پروژه های سرّی خودشان که هماهنگ با ترکیه و عربستان است موفق شوند، بخشی از توان ادوات و نیروی داعش را به سوریه منتقل کنند، شرایط سوریه را دچار یک پیچیدگی جدید خواهند کرد.
 از حدود دو ماه قبل فاز جدید نظامی در سوریه شروع شده و با حضور پررنگ داعش وارد فضای پیچیده تری از قبل خواهد شد. به این معنا که آمریکایی ها مناطق شمالی سه استان حسکه، دیرالزور و رقه را به خودشان و نیروهای هم پیمان اختصاص خواهند داد. همچنین مناطق پایین تر از حضور خودشان در این سه استان را به وسیله داعش به عنوان یک لایه قرار خواهند داد تا بعد از طریق فشار به این گروه ها مسیر حرکتی را به سمت مرکزی و دولت سوریه مهیا کنند. به این معنا که خودشان در مناطق شمالی جغرافیای سوریه باشند، مانند ترک ها که در قسمت شمالی حلب در وسعت پنج هزار کیلومتر از مناطق شمالی مورد اشغال حضور دارد حتی پرچمش را در آنجا نصب کرده است. و در واقع با این کار آمریکائی ها عملا حضور جغرافیایی در سوریه پیدا می کنند، ضمن این که جریان داعش و بقیه گروه های تروریستی را به شکل پنهان و برنامه های سری مورد حمایت تسلیحاتی قرار می دهند تا از این طریق به نیروهای ارتش سوریه و هم پیمانانش فشار بیشتری وارد شود.
عملا پروژه طولانی کردن و فرسایشی کردن جنگ برای این است که دولت سوریه و هم پیماناش را وادار به امتیازدهی یا تسلیم یا حتی پروژه بزرگتر یا راهبردی که برای تقسیم سوریه هست را کلید بزنند. البته این طرح، نگاه و برنامه آمریکایی است که معلوم نیست که بتوانند چه بخشی از طرح را محقق کنند. همین امروز فرماندهان نظامی روسیه اعلام کردند به دقت توسط ماهواره ها و هواپیماهای بدون سرنشین خودشان جغرافیای منطقه و درگیری با داعش در عراق را زیر نظر دارند. اگر کار انتقال داعش به سوریه بخواهد صورت بگیرد با حملات هوایی روس ها مواجه می شود. طبیعی است که دولت سوریه هم همین خط را دنبال کند. ضمن این که داعش نخواهد توانست همه امکان و توان خودش را از عراق به سوریه منتقل کند. برنامه های آمریکایی از طریق پیچیده کردن اوضاع در سوریه برنامه ریزی شده است.
نکته دیگر این که غرب در عملیات موصل برنامه ریزی کرده که همه ظرفیت تروریست داعش را حفظ کند. بازیگرانی مانند ترکیه، عربستان یا کشورهای غربی در پی این هستند نقشی را برای آینده خودشان بعد از حضور داعش در عراق ترسیم کنند، این شرایط صرفا با هدف ادامه بی ثباتی سیاسی یا امنیتی در عراق است. طولانی کردن شرایط بحرانی برای این است که اهدافی را در عراق ادامه دهند. آن چیزی که مسلم است داعش در عراق صدمه جدّی خواهد دید، ولو این که تعدادی یا بخشی از توان آنها به کشوری مانند سوریه یا حتی برای حفاظت به داخل ترکیه منتقل شود، ولی آن چیزی که مسلم هست داعش حداقل نیمی از پتانسیل خود را در این عملیات از دست خواهد داد.
 چیزی که در داخل عراق مسلم است، آمریکایی ها با شرایط دو سال قبل که همپیمانان قوی تری در اختیار داشتند، روبرو نیستند و نمی توانند آن مانور گسترده مثل قبل را داشته باشند. ممکن است که در جریان عملیات موصل از اقدامات خبیثانه که قبلا نیروی هوایی آمریکا علیه نیروهای حشدالشعبی استفاده می کرد، استفاده شود و  باید منتظر این اقدامات هم باشیم. حشدالشعبی باید به خوبی به آمریکایی ها تفهیم کنند که هر شلیک به سمت نیروهای حشدالشعبی معادل یک شلیک به سمت سفارتخانه آنها در بغداد می باشد و حشدالشعبی به این گونه تجاوزگری ها و اقدامات جنایتکارانه ایی که برای حمایت از تروریسم هست پاسخ محکم خواهند داد.

بصیرت: با این اوصاف دولت عراق بعد از پیروزی در موصل با مشکلات مهمی مواجه خواهد بود. در این باره توضیح بیشتری بدیهد؟
هادی محمدی: مسلما دولت عراق به دلیل این که در شرایط خاص امنیتی، اقتصادی و امنیتی ویژه ایی به سر می برد مشکلات زیادی خواهد داشت. بعد از موفقیت و پاکسازی داعش از شهرهای عراق، دولت باید به سمت کارهای بزرگ سازندگی برود که بنیه مالی دولت عراق اجازه چنین حرکت بزرگی را به سرعت نخواهد داد. طبیعی است نیروهای داعش با توجه به این که تکیه گاه جدی بر بعثی های عراق در مناطق مختلف عراق دارند، از این طریق به عنوان هسته های خاموش و امنیتی داعش باقی خواهند ماند و تلاش می کنند فضای امنیتی را به شدت آسیب پذیر و متزلزل و تحت تاثیر خودشان قرار دهند.
آمریکایی ها و بعضی از جریان های سنّی مانند آقای صالح مطلق و خانواده آقای النجیفی سعی می کنند از این فضای ناامنی در روندهای سیاسی استفاده کنند. لذا می شود پیش بینی کرد دولت عراق با شرایط سخت و مسئولیت های زیادی روبرو است و با مسئولیت بزرگی از سازندگی و آرام سازی کشور و رفتن به سمت یک پروسه سیاسی موفق روبرو است. این شرایط جدید و محدودیت امکانات موجب می شود که دولت عراق قدرت مانور بسیار گسترده نتواند از خود نشان دهد. ولی چیزی که وجود دارد نیروهای حشدالشعبی و بسیج مردمی به دستور مرجعیت عراق، آیت الله سیستانی برای آزادسازی موصل اقدام می کنند. نیروهای حشدالشعبی مانند دوران دفاع مقدس که موج سازندگی را از طریق جهاد سازندگی در کشور به سامان رساند یا توانست بر آن غلبه کند از این طریق می تواند محدودیت ها را پاسخ دهد. همین جریان می تواند با دستورات مرجعیت در عراق به سمت تسریع سازندگی در مناطق مختلف و برای ایجاد امنیت در کل عراق حرکت کند. ضمن این که ظرفیت حشدالشعبی و بسیج مردمی عراق آن چنان گسترده و قوی هست که براساس نگاه فرماندهان حشدالشعبی بخشی از این نیروها حتما وارد خاک سوریه خواهند شد و امتداد سیطره داعش در خاک سوریه را مورد تغییر خواهند داد و اجازه نمی دهند داعش بعد از یک استراحت محدود در خاک سوریه مجددا خاک و اراضی عراق را مورد هدف قرار دهند.
مسئله امنیت بین سوریه، عراق و سطح منطقه که یک مفهوم به هم پیوسته است و نمی توانند حشدالشعبی و نیروهای عراقی خوشبین باشند که اگر داعش از مرزهای خودشان خارج کردند امنیت آن کشور تضمین شده است. لذا به نظر می رسد هم مسئله سازندگی و هم مسئله امنیت داخلی در عراق و هم ادامه مبارزه با تروریسم داعش و بقیه گروه های تروریستی در سوریه و تنش هایی که طبیعتا دولت ترکیه دامن می زند از مشکلات و چالش های دولت عراق خواهد بود که بعد از پایان عملیات موصل باید برای آن تدبیر کنند.

بصیرت: گفته می شود در عملیات موصل، عربستان تلاش می کند برای جایگزینی گروه تروریستی داعش در عراق، نقش گروه تروریستی طریقت نقشبندی به رهبری عزت الدوری را احیا کند. نظر شما در این باره چیست؟
هادی محمدی: گروه نقشبندی در بخشی از مناطق شمال صلاح الدین وجود دارد. آنها از گذشته با داعش همراهی و همکاری می کردند. این گروه در مناطق کوه های حمرین و شمال استان صلاح الدین و بخشی از کرکوک حتی جنوب نینوا حضور دارند و از جریان های ویژه ایی هستند که با گروه هایی مانند داعش همکاری و بیعت می کردند و عربستان سعی می کند این ظرفیت های آسیب ساز و فرهنگی تکفیری را در عراق حفظ کند و حتی الامکان سعی می کند به آنها آسیب کمتری برساند و بتوانند آنها را در آینده به عنوان یک سرپل و بازیگر جدید که باعث استمرار ناامنی و بی ثباتی در عراق می شود را تا حد امکان حفظ کند.


این یک امر طبیعی است که یکی از چالش های آینده دولت عراق خواهد بود و باید دولت عراق در این زمینه توجه کند که پایان داعش در نینوا و موصل، پایان توطئه های کشورهایی مانند ترکیه، عربستان، آمریکا و کشورهای غربی برای بی ثباتی در عراق نیست، بلکه پایان، داعش باید به معنای آغاز مرحله جدیدی از تلاش های بازیگران برای تخریب عراق و استفاده از هرگونه امکان لازم برای ایجاد بی ثباتی و تاثیر بر دولت مرکزی و ایجاد واگرایی بین طوایف تلقی شود./

از جناب آقای محمدی که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت گذاشتند، سپاسگذاری می کنیم.
مصاحبه از: وحید قاسمی